Morgunblaðið - 16.12.1995, Blaðsíða 2

2 B LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
„Og þá tel ég að Halldór hafi ort
þetta á meðan hann var I klaustrinu
í Clairvaux á þriðja áratugnum. Á
meðan hann var þar skrifaðist hann
mikið á við Jón Helgason og Einar
Ólaf Sveinsson og hefur sennilega
sent þetta kvæði með í einu bréf-
anna til Jóns sem sjálfur hafði ort
Maríukvæði.a
Halldór Laxness
Atli Heimir Sveinsson
Hann var þá nýfluttur í hús-
næði á Kronprinsessegade þar
sem hann hleypti mér ofan í
djúpan, rykugan og saggasam-
an kjallara. Þar gramsaði ég
og skoðaði i nokkra daga uns
ég fann gestabókina oginn í
henni var þetta kvæði eftir
Halldór Laxness á lausu blaði.“
Bragi segir vonlaust að geta
sér til um aldur kvæðisins; það
sé að minnsta kosti ekkert á
blaðinu sjálfu sem segi til um
aldur þess. Kvæðið er vélritað
en fyrir ofan hefur verið skrif-
að nafn þess með grænu bleki.
Aðspurð segir Auður Lax-
ness að þegar hún hafi séð þetta
kvæði hafi hún strax séð að
þetta hefði verið ort af ungum
manni og trúuðum. „Og þá tel
ég að Halldór hafi ort þetta á
meðan hann var í klaustrinu í
Clairvaux á þriðja áratugnum.
Á meðan hann var þar skrif-
aðist hann mikið á við Jón
Helgason og Einar Ólaf Sveins-
son og hefur sennilega sent
þetta kvæði með í einu bréf-
anna til Jóns sem sjálfur hafði
ort Maríukvæði." Áð sögn Auð-
ar er nafn kvæðisins á blaðinu
með rithönd Halldórs.
Varð til samstundis
Atli Heimir Sveinsson tón-
skáld hefur samið lag við
kvæðið og verður það frum-
flutt í Ríkisútvarpinu á að-
fangadag af Hamrahlíðarkórn-
um undir stjórn Þorgerðar
Ingólfsdóttur.
„I mai síðastliðnum fékk ég
sent bréf frá gömlum kunn-
ingja mínum, Sigurði Odd-
geirssyni skólastjóra á Græn-
landi, sem er kaþólskur maður
eins og við Halldór Laxness,"
segir Atli. „I því bréfi var af-
rit af frumhandriti þessa litla
kvæðis sem Sigurður sagði að
Bragi Kristjónsson hefði fund-
ið í fórum Jóns Helgasonar í
Kaupmannahöfn. Spurði hann
hvort ég vildi ekki semja lag
við það og til að gera langa
sögu stutta varð lagið til um
leið og ég las þetta óvenju fal-
lega kvæði.“
Síðar fór tónskáldið á fund
Auðar Laxness, eiginkonu
Halldórs, og lagði hún af miklu
örlæti blessun sína yfir lagið,
eins og Atli kemst að orði.
„Atli Heimir kom i heimsókn
til mín og hélt fyrir mig einka-
konsert. Hann flutti fyrir mig
lagið sem hann hefur samið við
ljóðið og mér þótti það afskap-
lega fallegt og eiga mjög vel
við kvæðið,“ segir Auður.
Atli kveðst því næst hafa lagt
lagið í hendurnar á Þorgerði
Ingólfsdóttur kórstjóra en hún
hafi sennilega frumflutt fleiri
kórlög en nokkur annar íslend-
H L\J vJ PcrJ&-\
Hjálpa þu mer lielg og væn,
himnamóðirin bjarta!
legðu mína bljúgu bsn
barninu þínu að hjartai
þá munu ávallt grösin grsn
í garðinum skarta,
í garðinum mínum ^skarta.
Bænheit rödd mín biður þín,
blessuð meðal fljóða;
vertu æ unz ævin dv£n
inn'tak minna Ijóða;
móðir Krists sé móðir mín
og móðir þjóða,
móoir allra þjóða.
Kenn mór að feta för þín ein,
feta að himnaborðum,
leiddu þennan litla svein,
líkt og Jesúm forðum.
Líkt og Krists só heyrn mín hrejkn
að hlýða orðum,
hlýða þínum orðum.
Halldór Kiljan Laxness.
ingur. „Ég er Þorgerði mjög
þakklátur enda gerir hún allt
vel sem hún tekur að sér.“
Atli segir að lagið sé einfalt
og óbrotið enda hæfi það þessu
einlæga kvæði best. Þá sé takt-
urinn þrískiptur, að hætti
hjarðljóða. Kveðst tónskáldið
ennfremur hafa lækkað lagið
um einn tón, frá upprunalegri
útgáfu, enda sé venjulegur kór-
söngur yfirleitt einum tóni of
hár fyrir almenning, samanber
sálmabókina í kirkjunni. „Þetta
gerði ég til að þjóðin geti tekið
undir á aðfangadag, sýnist
henni svo. Þjóðin veit nefnilega
hvað hún syngur og er fljót að
kynna sér lögin sem henni líkar
en gleyma þeim sem henni
þykja ekki falleg.“
Atli ber mikið lof á Maríu-
kvæði. „Hér hefur Halldór gert
meistaraverk enda hafa öll blæ-
brigði íslenskrar bókmennta-
hefðar alla tíð leikið í höndun-
um á honum.“
Þá segir tónskáldið að Bragi
Kristjónsson eigi jafnframt
heiður skilinn fyrir fundinn.
„Maríukvæði hefði allt eins get-
að endað í ruslakistunni i Kaup-
mannahöfn hefði Bragi ekki
dottið ofan á það. Þá hefðum
við aldrei vitað að þetta kvæði
hefði verið til.“
enær tfær
Gulli Bergmann
aðalhlutverk?
Grátbrosleg frásögn af leikaranum í litla
leikhúsinu við Tjörnina sem er
þjóðkunnurfyrir sinn smitandi hlátur.
Hröð og spennandi atburðarás minnir í
mörgu á sakamálasögur.
Þegartil tíðinda dregur koma þau
lesandanum á óvart.
ORMSTUNGA
Evrópsku
bókmennta-
verðlaunin
EVRÓPSKU Arís-
teion bókmennta-
verðlaunin 1995
fyrir skáldverk og
þýðingar voru veitt
nýlega. Verðlauna-
upphæðin er
20.000 ECU, um
það bil 1,7 millj.
Fyrir skáldverk
fá eftirtaldir rit-
höfundar verðlaun-
in: Peter Handke,
Herta Múller,
Thomas Rosenbo-
om, Nuno Júdice,
Carlo Sgorlon og V. S. Naipaul.
Herta Múller (f. 1953), einn
verðlaunahaf-
anna, hlýtur þau
fyrir skáldsöguna
Herztier (útg.
Rowohlt, Ham-
borg 1994). Hún
hefur hlotið mörg
önnur verðlaun,
m. a. Klesit-verð-
launin 1994. Ný-
lega er komin út
eftir hana skáld-
saga í íslenskri
þýðingu: Ennis-
lokkur einvaldsins
sem sækir efni til
síðustu daga einræðis Ceau-
sescus í Rúmeníu.
Herta Múller