Morgunblaðið - 16.12.1995, Blaðsíða 5

4 B LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995 B 5
Engn gleymt
Ungverjinn sir Georg Solti er kominn vel á
níræðisaldur en stjómar enn hljómsveitum af
sömu ákveðni og styrk og áður. Lykilinn að
þessu segir hann að glata ekki forvitninni.
HUÓMURINN er óbug-
andi, hárnákvæmur,
hvass, ákveðinn; streng-
irnir bíspertir og liprir
og tónn málmblásturshljóðfæra
skarpur. Líklega hefur enginn núlif-
andi stjórnandi eins ákveðinn og
auðþekkjanlegan stíl og sir Georg
Solti. Hann er orðinn 83 ára og
sjónin er farin að daprast en hann
slær ekki af og nýlega hélt hann
tónleika í tilefni þess að fimmtíu
ár eru liðin frá láti landa hans,
Béla Bartók.
„Taktur... taktur... taktur"
rumdi í Solti þegar blaðamaður
Independent spurði hann hvað væri
mikilvægast við tónlistarflutning.
Solti talar með miklum hreim, stór-
um handahreyfingum/ tilfinningu
og krafti. Hann er ákveðinn maður
og kröfuharður, kallar á sterk við-
brögð.
„Óskurskalli“ kallaði einn ósátt-
ur hljóðfæraleikari í ónefndri sinfó-
níuhljómsveit Solti og vísaði þar til
hárlauss höfuðsins. En krafturinn
og einbeitingin leyna sér ekki hjá
Solti og jafnvel þeir sem eru lítt
hrifnir af manninum, bera virðingu
fyrir honum. Sjálfur segist hann
ekki maður málamiðlana. „Ég get
aðeins flutt tónlist á einn hátt,“
segir hann. „Aðrir verða að sætta
sig við það eða hirða ekki frekar
um það.“
Almenningur hefur sætt sig við
Solti, sem á glæsilegan feril að
baki. Hann er eitt af síðustu eintök-
unum af Maestro, það hvarflar ekki
að nokkrum manni að kalla hann
annað. Þrátt fyrir árin 83 er hann
vel á sig kominn og virðist ætla
að endast að eilífu.
Líkt við Toscanini
Stíl Solti hefur verið líkt við Tosc-
anini, hinn mikla ítalska hljómsveit-
arstjóra. Og það er að mörgu leyti
athyglisverður samanburður, því
árið 1935, þegar Solti var 23 ára,
hélt hann til Salzburgar. Þar geis-
aði inflúensa og hann fékk starf
sem raddþjálfari við sýningu á
Töfraflautunni. í lok æfingarinnar
hlaut hann að launum lof meistara
Toscaninis, sem þá var einn þekkt-
asti hljómsveitarstjóri heims, ásamt'
Furtwángler, erkióvini hans.
Kraftur Toscaninis og ótrúleg
nákvæmni heillaði Solti. „Skipulag,
skipulag... nákvæmt, formlegt.“
Þannig vildi Solti flytja tónlist, ekki
eins og hinn óskipulegi Furt-
wángler. En áratug síðar lærði
Solti að meta hann þegar hann
heyrði flutning Munchenaróperunn-
ar á „Pathétique" sinfóníu Tsjajk-
ovskíjs. „Ég var reiðubúinn fyrir
Furtwángler. Nú skildi ég „innra
frelsi“ hans. Það var mér opinber-
un. Frá þeim tíma leitaði ég að
nokkurs konar samnefnara fyrir
Toscanini og Furtwángler - með
þriðja þættinum: Mér.“
Skoðanir á öllu
Maður skyldi ætla að Solti hefði
fyrirlitið Furtwángler í kjölfar
heimsstyijaldarinnar síðari. Solti er
gyðingur en Furtwángler var sak-
GEORG Solti: „Ég nem aldrei staðar. Því að hljómsveitarstjórinn
og tónlistarmaðurinn má aldrei glata forvitninni.“
V9Öskurskalli“ kallaði einn
ósáttur hljóðfæraleikari í
ónefndri sinfóníuhljóm-
sveit Solti og vísaði þar til
hárlauss höfuðsins
aður um samstarf við nasista. Solti
telur Furtwángler hafa verið veik-
lyndan mann og ópólitískan með
öllu. Ólíkt honum sjálfum. Hann
hefur ákveðnar skoðanir á nánast
öllu og liggur ekki á þeim. „Þessir
Frakkar,“ hvín í honum. „Hvað
haida þeir að þeir séu að gera með
þessar kjarnorkutilraunir... Þetta
er bara þjóðernistefna... Ég er á
leið til Parísar á morgun og þeir
henda mér örugglega úr landi fyrir
að tala svona en mér er alveg
sama.“ Svo bætir hann við: „Sjáðu
til, stjórnmál móta líf þitt og ef þú
gætir þín ekki, munu þau móta
þig ... Þú verður að segja hvað þér
fínnst. Mér fannst nógu slæmt að
þurfa að þegja á uppvaxtarárum
mínum í Ungveijalandi. Það endur-
tekur sig ekki.“
Sérprentaðar nótur
Þegar talið berst að því hvort
að þessi strangi meistari sé eitthvað
að mýkjast á gamals aldri,. segir
hann að aðrir verði að svara því.
„Ég held áfram að gera það sem
hjarta mitt býður mér.“ Galdurinn
segir hann felast í því að nálgast
hvert viðfangsefni frá grunni, hvort
sem hann þekki þau eður ei. Að
uppgötva að nýju galdur hvers
verks fyrir sig. Til þess að það sé
mögulegt, eru nóturnar sérprentað-
ar fyrir Solti, nógu stórar til þess
að hann geti séð þær gleraugna-
laust, því að hann getur ekki notað
gleraugu þegar hann stjórnar.
Solti gengur að píanóinu og leik-
ur stef úr Meistarasöngvurum
Wagners um gullsmiðinn Pogner.
„Dag einn fyrir þremur árum,
heyrði ég þetta stef í útvarpinu og
ég hreinlega táraðist. Skyndilega
gerði ég mér grein fyrir því að
óperan væri eins konar Cosi fan
tutte Wagners. Ég var aldrei
ánægður með gömlu upptökuna
sem ég gerði - hún var of þung-
lamaleg og flytjendurnir ekki þeir
réttu. Ég var viss um að mér tæk-
ist að flytja þennan „kammer-
Wagner“ með sinfóníunni minni í
Chicago, sem ég treysti og sem
skilur mig.“
Það vekur upp spurninguna hvort
erfitt sé að gera Solti til geðs.
„Jaaaá, segir hann. „Því ég heillast
af góðri tónlist. Annaðhvort góðri
eða engri. Ég veit hvað ég vil. Og
veit samstundis ef eitthvað er að.
Við upptökur er það ekki aðeins
hentugt, það er bráðnauðsynlegt."
Bylting í upptöku
Það var ekki síst vegna hljóðrit-
ana og plötuútgáfu sem almenning-
ur um allan heim kynntist og lærði
að meta Solti. Það má að vissu leyti
segja að hann hafi verið fýrsta
stjarnan í útgáfu á sígildri tónlist,
enginn hefur hlotið fleiri Grammy-
verðlaun, alls 31. Hann gerði út-
gáfusamning við Decca árið 1947
og hefur fullan hug á því að halda
upp á hálfrar aldar afmæli hans
árið 1997.
í sameiningu tókst Solti og upp-
tökustjóranum John Culshaw að
umbylta hljómi óperusöngs á plöt-
um. Eitt af því sem þeir gerðu var
að draga úr vægi söngvaranna, sem
yfirgnæfðu allt annað. Solti segir
þá raunar hafa gengið svo langt að
varla hafi heyrst í Birgit Nilson og
þá sé mikið sagt. Upptöku þeirra á
Niflungahring Wagners, sem hafist
var handa við árið 1958, verður t.d.
minnst sem tímamótaviðburðar.
Solti brosir í kampinn þegar hann
rifjar upp undirbúning upptökunnar.
Hann deildi hart við Vínarfílharmón-
íuna í upphafí. „Hljóðfæraleikaram-
ir þoldu mig ekki vegna þess að ég
var gagnrýninn og þeir voru ekki
vanir því. Þeir vildu leika eins og
þeir voru vanir, afskaplega fallega
- en svo kom þessi ungi maður og
krafðist þess að menn héldu taktin-
um. Þessi barátta mín tók mörg ár
en þeir lærðu að virða mig fýrir
sannfæringu mína. Góð hljómsveit
lætur hljómsveitarstjóra það í té sem
hann vill.“ Solti er ófeiminn við að
orða það sem aðrir stjórnendur láta
sér nægja að hugsa.
Lærði hjá Béla Bartók
En hversu margir hljómsveitar-
stjórar hófu tónlistarnám sitt á því
að bjóðast til þess að leika eitt af
verkum Béla Bartóks fyrir tón-
skáldið sjálft?
Þetta var árið 1926 þegar Solti
var 14 ára. Píanókennari hans
veiktist og hann sótti tíma til Bart-
óks í sex vikur. Bartók neitaði
ævinlega að kenna tónsmíðar, taldi
það ekki vera hægt og lét sér því
nægja að kenna á píanó. „ímyndaðu
þér ef einhver segði þér að þú ætt-
ir að taka viðtal við Búdda á morg-
un? Svo hræddur var ég,“ segir
Solti þegar hann rifjar þetta upp.
Hann var þó ekki skelkaðri en svo
að hann bauðst til að spila Allegro
Barbaro eftir meistarann sjálfan í
fyrsta tímanum. Bartók hafnaði
boðinu „auðvitað, enda var þetta
afar heimskulegt," segir Solti.
Bartók lagði til að Solti léki Prelúd-
íu eftir Debussy, nokkur verk eftir
Bach, sem Solti hafði dálæti á,
Scarlatti og Mozart.
„Stundum spilaði Bartók fyrir
okkur, hann var frábær píanóleik-
ari. Ég minnist gamaldags fingra-
setningar hans. En hann hlustaði
þó mestan hluta tímans og bað
okkur að hlusta á hann og á okkur
sjálf. Hann talaði lítið og erfítt var
að trúa að maður sem bjó yfir slík-
um krafti í tónsköpun, skyldi tala
svona lágt. Augu hans voru
ógleymanleg og augnatillit hans
boraði sig í gegnum mann. Augna-
ráð hans var dapurlegt, eins og
maðurinn sjálfur. Hann hvarf allt
of fljótt úr þessum heimi, skildi lít-
ið eftir sig sem minnti á persón-
una, hann var eins og loftsteinn sem
þaut hjá.“
Solti minntist þess fyrir skömmu
að fímmtíu ár eru liðin frá dauða
Bartóks með því að flytja nokkur
verka hans á tónleikum. Það er
öflug blanda hins sígilda og hins
frumstæða.
Nemur aldrei staðar
Af öðrum tónskáldum sem hafa
átt fastan sess í starfi Soltis má
nefna Mozart og Bach. Önnur hafa
komið og farið, t.d. Debussy en
verk hans „Pelleas et Mélisande“
læddist að honum fyrr á árinu, upp
úr þurru. „Það hafði aldrei talað
við mig áður... Nú finnst mér ég
verða að flytja það eins fljótt og
auðið er,“ segir Solti. Carl Nielsen
er annar síðbúinn gestur í huga
hljómsveitarstjórans. Og Janacek.
„Það yrði kraftmikill fundur. Og
ég hef ekki gefist upp enn. Ég er
sífellt að læra eitthvað nýtt. Ég nem
aldrei staðar. Því að hljómsveitar-
stjórinn og tónlistarmaðurinn má
aldrei glata forvitninni. Það er ákaf-
lega mikilvægt. Svo lengi sem mað-
ur er forvitinn, heldur maður áfram.
En í þessu fagi þurfa menn á að
minnsta kosti þremur lífum að
halda."
Klaus Mann
„Þótt þessi bók ... sé frábærlega
fyndin, fjallar hún engu að síður um
mikla dauðans alvöru. Klaus Mann
lýsir hér á óviðjafnanlegan hátt hvernig
aðlögunarhæfni mannskepnunnar,
þýlyndi og siðblinda plægja akurinn
fyrir gerræði Þriðja ríkisins."
if.if.1f.if. Þórhallur Eyþðrsson, HP
Bríet Héðinsdóttir íslenskaði
ORMSTUNGA
BÓKAÚTGÁFA
Rómantískur andi
tónlistina á vitrænum grunni, en
það sem skiptir aðalmáli er sá
hugarheimur eða hugsun sem birt-
ist í henni og þó erfið verk geti
verið matarmeiri þá hef ég bæði
gaman af þungum verkum og létt-
um. Það er engin skömm að því
að hafa gaman af léttri og einfaldri
tónlist.“
Viðkvæmt að semja fyrir
gítarinn
Gítarinn hefur sótt í sig veðrið
síðustu áratugi, þrátt fyrir hve veik-
ur hann er og viðkvæmt að semja
fyrir hann. Kristinn tekur undir það
og segir að vissulega sé gítarinn
erfiður í samspili en hann sé líka
að mörgu leyti persónulegra hljóð-
færi en mörg önnur. „Maður er
náttúrulega í beinni snertingu við
strengina, ólíkt píanói þar sem
hamrar slá á strengina, eða fiðlu
þar sem hrosshársbogi strýkur þá,“
segir Kristinn.
Hann hefur líka leikið á rafgítar
með ýmsum hljómsveitum og þá
leikið allt frá rokki í astraljass, sem
hann segir skemmtilega tilbreyt-
ingu frá órafmögnuðum gítarleik,
þó hann kunni því síðarnefnda bet-
ur.
Skemmtilegt að vera
gítarleikari
„Það er skemmtilegt að vera
gítarleikari," segir Kristinn, „en
það er líka erfitt, meðal annars
vegna þess að gítarinn er svo mik-
ið einleikshljóðfæri og gítarleikar-
ar eru oft hálfgerðir sérvitringar,“
segir hann og bætir við og kímir:
„Ætli ég sé ekki sérvitringur líka,
að vera að fást við þetta. Annars
er erfitt yfirleitt að vera tónlistar-
maður á íslandi, en gítarleikarar
hafa enn minna gera, því það er
lítil þörf fyrir gítarleikara í Sinfón-
íuhljómsveitinni. Hér í Reykjavík
er ekki hægt að halda nema tvenna
tónleika á ári, en þar sem diskur-
inn er gefinn út í Hollandi á ég
von á að fá eitthvað að gera þar,
og jafnvel víðar, því útgáfan er
með góða dreifingarsamninga."
Morgunblaðið/Sverrir
„ÞAÐ getur verið gaman að leika þunga nútímatónlist og glíma
við tónlistina á vitrænum grunni,“ segir Kristinn Árnason.
Fyrir skemmstu kom út geisladiskur Kristins
*
Amasonar gítarleikara sem hollensk útgáfa
gefur út. í spjalli af því tilefni sagði Kristinn
Arna Matthíassyni að það væri skemmti-
legt að vera gítarleikari.
Byenær
selur Ustamaður
sál sína?
UTGÁFA á plötum ís-
lenskra tónlistarmanna
hefur verið blómlegri nú
en nokkru sinni og í
þeirri útgáfugrósku á Kristinn
Árnason gítarleikari plötu sem hol-
lenska útgáfan Arsis gefur út. Sú
er í eigu Islendings að hluta og
hefur gefið út á annan tug diska
með klassík sem dreift hefur verið
víða um heim. Kristinn segir að
kunningi hans hafi bent eigandan-
um, Reyni Þór, á sig, Reynir hafi
síðan haft samband við sig og beð-
ið um að senda spólu. Hvað rak
annað og fyrir skemmstu kom disk-
urinn svo út, en á honum eru verk
eftir Barrios og Tarrega.
Kristinn segist hafa ákveðið að
velja rómantíska tónlist á diskinn
eða verk í rómantískum anda. „Gott
dæmi um það er Barrios, guarany
indíáni frá Paraguay, sem samdi
verk sem voru sambland af nítjándu
aldar evrópskri rómantík, eða eins
og hann sá fyrir sér slíka rómantík,
og suður-amerískum dönsum og
þjóðlagatónlist, ansi skemmtileg
blanda. Hann hafði sinn sérstaka
stíl þó hann verði seint talinn til
framúrstefnumanna. Tarrega, sem
var Spánveiji, hafði líka sinn sér-
staka stíl og hafði mjög mótandi
áhrif á gítartækni og jók við mögu-
leika hljóðfærisins, þó hann hafi
ekki fremur verið framúrstefnu-
maður en Barrios.“
Kristinn segist hafa valið verk
þessara tveggja þar sem þau séu
afskaplega falleg, en gefi um leið
mikið svigrúm fyrir hann og mögu-
leika á að leika sér með hraða og
liti. „Ég spila annars allskonar tón-
list, allt frá sextándu öld fram á
þá tuttugustu, en meðal þess sem
er skemmtilegt við gítarinn er að
hann hefur breitt svið til að velja
úr,“ segir Kristinn og bætir við að
gleðilegt sé hvað mörg nútímatón-
skáld séu að semja fyrir gítar, „en
að mínu viti fellur hljóðheimur gít-
arsins vel að nútímatónlist.
Það getur verið gaman að leika
þunga nútímatónlist og glíma við
Óframkvæm-
anlegur
konsert
Implosions heitir geisladiskur Kolbeins
Bjamasonar flautuleikara sem kom út fyrir
skemmstu. Kolbeinn sagði Áma Matthías-
syni að hann hefði viljað hafa diskinn a.m.k.
155 mínútna langan.
KOLBEINN Bjarnason er
hagvanur í ítölskum út-
gáfuheimi eftir að hafa
leikið inn á fimm breið-
skífur með Caput flokknum sem
hafa verið gefnar út á Ítalíu. Hann
hefur nú sent frá sér sólóskífu á
Italíu og hér á landi, þar sem hann
leikur sex flautuverk frá síðustu
tuttugu árum, Flug Ikarusar eftir
Hafliða Hallgrímsson, Riding the
Wind eftir Bandaríkjamanninn
Harvey Sollberger, Ein Hauch von
Unzeit eftir Svisslendinginn Klaus
Huber, Cho fyrir flautu og tölvu-
hljóð eftir Þorstein Hauksson, Lam-
ento fyrir bassaflautu eftir Mexíkó-
manninn Mario Lavista og Mnemo-
syne fyrir níu bassaflautur eftir
Englendinginn Brian Ferneyhough.
Verkin voru hljóðrituð í Skálholts-
kirkju af Sigurði Rúnari Jónssyni.
Kolbeinn segist hafa valið á disk-
inn verk eftir eigin höfði, liann sé
svo ópraktískur í sínum þankagangi
að hann hafi ákveðið að gera ná-
kvæmlega þá plötu sem hann vildi.
„Mig langaði samt alls ekki að gefa
út disk sem fólk keypti kannski af
forvitni, hlustaði á einu sinni og
þætti ágætur en fyndi ekki hjá sér
þörf til að hlusta á hann aftur. Ég
ákvað því að hafa seinni hlutann á
disknum, tæplega fjörutíu mínútur,
tónlist sem ég ímynda mér að fólk
geti hlustað á aftur og aftur,“ segir
Kolbeinn og bætir við að hann hafi
fengið ánægjuleg viðbrögð frá blá-
ókunnugu fólki sem hefur hlustað
margsinnis á diskinn.
„Ef ég einfalda þetta mikið má
segja að þessi seinni hluti plötunnar
sé hugleiðslutónlist,“ segir Kol-
beinn, „þó hún sé ekki samin með
það í huga. Þetta er tónlist friðar
og íhugunar og virkar mjög róandi
á hlustendur. Fyrri hlutinn er hins
vegar mun ágengari og til þess fall-
inn að hrista upp í fólki. Annars er
mér reyndar í nöp við að tala um
að nota tónlist á einn eða annan
hátt, þó mér finnist að hún eigi að
breyta fólki og heiminum með,“
segir hann. Aðspurður um hvort
hann sé þá að amast við „Gebrauc-
hsmusik" Hindemiths verður hann
hugsi og svarar svo:
„Nei, það er mjög mikilvægt að
tónskáld semji tónlist sem kemur
einhvers staðar að gagni, t.d. í kirkj-
um eða skólum en tónlistina sjálfa
á ekki að nota, það á að hlusta á
hana. En það eru kannski til tvær
aðferðir til að hlusta; að fara inn í
tónlistina eða að svífa á vængjum
hennar inn í sjálfan sig. Tónlist er
-f-
verk,“ segir Kolbeinn og bætir við
að eins konar undirtitill plötunnar
sé óframkvæmanlegur konsert því
að einn og sami maðurinn gæti aldr-
ei spilað alla þessa tónlist á einum
tónleikum.
Ófullkomin tákn - ófullkomnir
flytjendur
Ljósmynd/Gunnar Leifur Jónasson
KOLBEINN Bjarnason kveðst hafa fengið ánægjuleg viðbrögð frá
bláókunnugu fólki sem hafi hlustað margsinnis á diskinn.
í eðli sínu óhlutbundin, hún tengist
engum veruleika og þó það sé sett
nafn á eitthvert verk er ekki þar
með sagt að það tengist því nafni
á nokkurn hátt. Þó verk heiti
Mnemosyne," segir Kolbeinn og vís-
ar þar til verksins eftir Ferneyhough
á disknum, „er ekki þar með sagt
að það fjalli um grísku minnisgyðj-
una eða um minningar yfirleitt.
Mnemosyne er kannski bara titill
sem getur hugsanlega hjálpað fólki
að komast í eitthvert hugarástand
áður en það hlustar á verkið.“
Veikir og hárfínir tónar
í 21 minútu
Kolbeinn segir að það hafí verið
erfitt að velja á diskinn og þess
vegna sé hann svona langur, tæpar
80 mínútur. „Ég hefði viljað hafa
mörg verk til viðbótar og ef það
hefði verið tæknilega mögulegt
hefði hann orðið helmingi lengri,"
segir hann og kímir.
Kolbeinn segist hafa undirbúið
sig undir plötuna í mörg ár, „eigin-
lega vegna þess að ég kom því aldr-
ei í verk að taka hana upp. Tónverk-
in eru öll mjög erfið og krefjandi,
hver á sinn hátt og til að mynda
hef ég aðeins spilað Ein Hauch von
Unzeit einu sinni á tónleikum, það
er svo langt, viðkvæmt og erfitt.
Ég verð að vera í góðu jafnvægi
og góðu formi líkamlega. Þetta eru
veikir og hárfínir tónar í 21 mínútu
og þú hleypur ekki með svona verk
inn á hvaða tónleika sem er. Ég tók
mér mánuð í að æfa það fyrir upp-
tökuna, æfði ekkert annað á meðan,
og fínstillti mig inn á þetta eina
Kolbeinn segir að hann túlki aldr-
ei neitt persónulega, að minnsta
kosti ekki meðvitað. „Mér finnst það
mjög tilgerðarlegt þegar flytjendur
eru að reyna að koma sjálfum sér
á framfæri, en ef maður vinnur
heiðarlega þá kemur persónan í
gegn,“ segir hann. I því samhengi
ber Ferruccio Busoni á góma sem
sagði nótur aðeins uppkast að hugs-
un tónskáldsins, sem flytjandi ætti
að styðjast við en ekki trúa á í
blindni. Kolbeinn svarar því til að
bragði að Stravinskíj hafi til að
mynda ekki verið á sama máli.
„Hann sagði að túlkun í tónlist
væri ekki til, bara ætti að spila
nóturnar og ekkert umfram það.
Tónlist gefur mönnum eðlilega mis-
jafnt rými, en fyrir mér eru nóturn-
ar tiltölulega ófullkomin tákn, það
verður að horfa á bak við nótumar
til að sjá hvað tónskáldið var að
pæla. Tónskáld á þessari öld hafa
samt reynt að skrifa allt í nóturnar
og sennilega hefur enginn gengið
eins langt og Femeyhough sem
skrifar verk sín af svo mikilli ná-
kvæmni og með svo mörgum og
misvísandi fyrirmælum að þau em •
algerlega óspilandi. Þá er það aum-
ingja flytjandinn sem er ófullkom-
inn!“
Vildi ráða öllu
Kolbeinn segist alls ekki líta á
þessa útgáfu sem auglýsingu, „ég
er alls ekki að segja: Hér er ég.
Þetta er ekkert nafnspjald. Ég tel
einfaldlega að þessi tónlist eigi
brýnt erindi við fólk.“
Implosions er gefin út á Ítalíu,
eins og áður segir, en Japís sér um
dreifingu hér heima, aukinheldur
sem Peters, útgefandi Ferney-
houghs í Bretlandi, óskaði eftir því
að fá plötuna til dreifingar. Kolbeinn
segist einnig hafa fengið tilboð frá
öflugu bandarísku fyrirtæki sem
vildi gefa plötuna út, „en menn þar
vildu krukka í hana og ég gat ekki.
hugsað mér það, ég vildi ráða öllu.“