Morgunblaðið - 27.01.1996, Page 2

2 C LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MYNDIN til vinstri er talin
vera af Shakespeare á efri
árum, um svipað leyti og
tregaljóðið var samið. T.h. er
mynd af skáldinu eins og
flestir þekkja það.
Shakespeare-
verk fundið?
200 slík við rannsóknir sínar.
Ljóð Shakespeares er enn til
þar sem Sir Thomas Bodley,
stofnandi Bodleian-bókasafns-
ins, Iagði á það áherslu að eiga
afrit af öllu því sem prentað var
i Lundúnum.
Foster segir að þegar hann
hafi fyrst lesið tregaljóðið, hafi
hann veitt því athygli að höf-
undur þess hefði greinilega Ieit-
að í smiðju Shakespeares, hvað
varðar orðalag. Bar hann ljóðið
m.a. saman við Ofviðrið og Hin-
rik VIII. Hann ákvað þó að rasa
ekki um ráð fram, heldur sendi
frá sér bók árið 1989 þar sem
hann rakti rökin með og á móti
því að ljóðið væri eftir Shake-
speare. Utgáfan vakti mikil við-
brögð og höfðu aðrir fræði-
menn samband við Foster, sem
fór nú að efast um kenningu
sína. Ástæðan var sú að mynd-
mál ljóðsins var ekki eins ríkt
og í öðrum verkum Shakespear-
es. Aðrir fræðimenn bentu hon-
um hins vegar á það að ástæða
þess væri sú að Shakespeare
væri vísvitandi að skrifa sig frá
sorginni vegna fráfalls manns-
ins unga og notaði ekki ríkuleg-
ar myndlíkingar þar sem þær
tengdust leikhúsinu og lífi
mannsins.
En greining Fosters snerist
ekki aðeins um myndmálið,
heldur hafa hann og aðstoðar-
menn hans velt því fyrir sér
hvaða upplýsingar ljóðið gefur
um Shakespeare. Þar koma t.d.
greinilega fram efasemdir hans
um upprisu á himnum. Ljóðið
er samið árið 1612 og eitt það
síðasta sem Shakespeare samdi
en hann lést árið 1616. Þá setur
Shakespeare víða ofan í við leik-
ara sem hann sakar um ýkjustíl
en honum þótti sem leikhúsið
væri orðið of yfirborðskennt.
Sá sem tregaljóðið er samið
um hét William Peter og var
námsmaður í Oxford sem
tengdist leikhúslífinu í Lundún-
um. Hann var stunginn með
hnífi er hann hugðist halda af
stað heim eftir að hafa setið
lengi að drykkju. í ljóðinu eru
mannkostir unga mannsins
taldir upp og lögð áhersla á að
ömurlegur dauðdagi hans hafi
ekki verið dæmigerður fyrir líf
hans. Prófessor Engle í Tulsa
telur þetta benda til þess að
Shakespeare hafi hneigst til
ungra manna.
Það eru ekki nýtíðindi í eyr-
um Shakespeare-fræðinga, því
jafnvel þó að ástarævintýri í
verkum hans séu á milli karls
og konu, þá eru fyrstu 126 af
154 sonnettum hans, samdar til
ungs manns, sem Engle grunar
nú að hafi verið William Peter.
í sonnettunum vísar Shake-
speare til „hins grófa hneykslis"
sem hann sé sakaður um og í
tregaljóðinu segist höfundurinn
hafa upplifað skömm. Þó er
hreint ekki útilokað að í ljóðinu
lýsi hann trega sínum vegna
þess að hann hafi ranglega ver-
ið sakaður um samkynhneigð.
Með tregaljóðinu hafi hann ef
til vill viljað leiðrétta allar þær
sögusagnir sem verið hafi á
kreiki um samband hans og
Peters.
Morgunblaðið/Sverrir
FRAMMI fyrir sjálfum sér — og speglinum — er maðurinn berskjaldaður eins og Guðrún (Steinunn Ólafsdóttir), Katrín (Ásta
Arnardóttir), Maggý (María Ellingsen) og Sólveig (Anna Elísabet Borg) komast að raun um á kvennaklósettinu.
„KARLMENN eiga á hættu að
missa getuna nálægt sílesandi kon-
um,“ segir Regína, fulltrúi eins af
fimm heimum — jafnvel sex ef boð-
flennan og sendiferðabílstjórinn
Skúli er talinn með — sem kveðja
sér hljóðs í leikritinu Konur skelfa
á Litla sviði Borgarleikhússins.
Verkið er kynnt sem toilet-drama
en sögusviðið er kvennaklósett á
ónefndum skemmtistað í miðborg
Reykjavíkur. Útlit, ástir og afbrýði
eru meðal umræðuefna á þessum
griðastað gjálífísins en allar ætla
söguhetjumar sex að skemmta sér,
hver á sinn hátt. Hver grátbrosleg
uppákoman rekur aðra eftir því sem
líður á kvöldið enda er maðurinn
berskjaldaður frammi fyrir sjálfum
sér — og speglinum. Undir niðri
kraumar hins vegar alvaran og ör-
lögin verða ekki flúin.
Konur hafa verið fyrirferðamiklar
á Litla sviði Borgarleikhússins í
vetur, fyrst Hvað dreymdi þig, Va-
lentína? og nú Konur skelfa. En em
sýningar af þessu tagi eingöngu
ætlaðar konum? „Síður en svo,“
segir Hlín Agnarsdóttir sem er vel
í stakk búin til að svara spuming-
unni enda höfundur síðamefnda
verksins og leikstjóri í báðum upp-
færslum. „Verk sem þessi eru jafnt
fyrir konur og karla."
ÞvílíHar mótsagnir
Hlín segir að kvennaleikrit og
kvennabókmenntir hafí einhverra
hluta vegna mjög neikvæða merk-
ingu í hugum fólks. Það sé í raun
undarlegt þar sem konur hafí löng-
um verið ávíttar fyrir að vera ekki
virkar á sviði lista. „Þegar þær
koma fram á ritvöllinn em þær síð-
an skammaðar fyrir að skrifa sífellt
um aðrar konur, rétt eins og karlar
hafa alltaf verið skammaðir fyrir
að skrifa um aðra karla. Þvílíkar
mótsagnir. Hver og einn hlýtur allt-
af að skrifa út frá sínum forsend-
um. Hvemig eiga konur að skrifa
um karlaheiminn sem þær þekkja
ekki og öfugt? í það minnsta treysti
ég mér ekki til þess.“
En hvað í ósköpunum er toilet-
drama? „Þetta er nútímaverk," seg-
ir Hlín, „sem einkennist af glund-
roða enda upplifi ég samtímann sem
glundroða, þar sem upplausn, frið-
Morgunblaðið/Sverrir
REGÍNA (Valgerður Dan)
er komin af léttasta skeiði.
Spegill, spegill
herm þú mér
Alheimsleikhúsið í samstarfi við Leikfélag
Reykjavíkur frumsýnir í kvöld leikritið
Konur skelfa á Litla sviði Borgarleikhúss-
ins. Um er að ræða toilet-drama í tveimur
þáttum eftir Hlín Agnarsdóttur sem jafn-
framt er leikstjóri. Orri Páll Ormarsson
kíkti inn á klósettið, þar sem sitthvað sér-
kennilegt kom fyrir sjónir.
leysi og stöðugt áreiti eru allsráð-
andi. Mér fannst kjörið að fara með
atburðarásina inn á kvennaklósett-
ið, þar sem ég þekki þann heim
vel. Síðan fannst mér við hæfí að
taka skemmtanalífíð fyrir enda
gengur nútímasamfélagið að miklu
leyti út á það að vera að skemmta
sér og öðrum. Þetta er hluti af
neysluhyggju vesturlanda — fólk
þarf alltaf að vera að fylla upp í
einhveija hít og missir fyrir vikið
sjónar á kjama málsins, að vera
sáttur við sjálfan sig.“
Falleg, fallegri . . .
Hlín kveðst ekki líta á Konur
skelfa sem raunsætt verk. Þvert á
móti sé það sérstakur heimur, skap-
aður fyrir leiksvið. „Ég vel mér ein-
faldlega stað, stund og persónur.
Það felst hvorki meðvituð yfirlýsing
né boðskapur í verkinu. Auðvitað
er ég samt upptekin af þessum
gerviheimi, sem allir virðast vera
ofurseldir — ekki bara konur þótt
þær séu í forgrunni í þessu leikriti
og sennilega endurspegla fáir staðir
hann betur en kvennaklósettið, þar
sem útlitið og fegurðin eru í brenni-
depli — fyrir framan spegilinn."
í þessu samhengi koma orð fyrr-
nefndrar Regínu aftur í hugann:
„Það er skylda hverrar konu að
vera fallegri en hún er!“
Hlín segir að hugmyndin að verk-
inu hafí kviknað árið 1988. „Ég var
nýkomin heim úr framhaldsnámi í
leikstjóm í London og var að leita
að góðum hugmyndum. Einhvem
daginn átti ég síðan leið fram hjá
Þjóðleikhúsinu og fór, einhverra
hluta vegna, að hugsa um kvenna-
klósettið þar á bæ og lengi vel sá
ég það alltaf fyrir mér þegar ég var
að móta hugmyndina að þessu
verki.“
Aðstandendur Konur skelfa létu
sér ekki nægja að þróa leikinn í
leikhúsinu heldur efndu þeir til vett-
vangsrannsóknar á skemmtistaðn-
um Kaffí Reykjavík. „Ég breytti
engu efnislega eftir þá heimsókn,"
segir Hlín, „hins vegar áttu margar
senumar, sem ég var þegar búin
að skrifa, sér stað á Kaffi Reykja-
vík. Það er ótrúlegt að verða vitni
að atburðum og rekast á persónur
sem maður hefur skapað.“
Steinunn Ólafsdóttir fer með
hlutverk einnar konunnar í leikrit-
inu, Guðrúnar bókavarðar. Að henn-
ar mati á margt í atburðarásinni
sér stoð í veruleikanum, þótt Konur
skelfa sé vitanlega fyrst og síðast
leikverk. „Það getur margt gerst á
kvennaklósettinu. Þar ríkir bæði
sorg og gleði; konur hlæja, gráta,
syngja og drekka — enda opnar
áfengið fyrir tilfinningamar. Á
kvennaklósettinu em konurnar
fijálsar, eða hvað?“
En hvemig horfír þessi heimur —
kvennaklósettið — við karlmann-
inum. Kjartan Guðjónsson leikur
Skúla, þrítugan sendiferðabílstjóra
og einlægan aðdáanda kvenna sem
í sífellu sogast inn í hringiðuna.
„Þetta er okkur karlmönnum algjör-
lega hulinn heimur og það hefur
verið virkilega skemmtilegt að
gægjast inn. Eg gerði tilraun til að
fara inn á kvennaklósettið á Kaffí
Reykjavík og um leið og ég rauf
hina ljóðrænu kyrrð sem ríkti
breyttist staðurinn á svipstundu í
fuglabjarg. Það vakti hins vegar
athygli mína að hver einasta kona
beitti sérstakri aðferð við að koma
mér út.“
Tímanna tákn
Aðrir sem koma við sögu í leikn-
um eru títtnefnd Regína, fráskiiinn
eigandi snyrtivömverslunar, leikin
af Valgerði Dan; Maggý, þrífráskil-
inn eigandi fataverslunar, sem Mar-
ía Ellingsen túlkar; Sólveig, jafn-
framt fráskilin, skrifstofumaður hjá
hinu opinbera, sem Anna Elísabet
Borg leikur og Katrín, hámenntaður
matreiðslumaður, leikin af Ástu
Arnardóttur.
Leikmynd hannar Jón Þórisson,
búninga gerir Áslaug Leifsdóttir,
Ogmundur Þór Jóhannesson annast
lýsingu og tónlistin í verkinu er
samin af hljómsveitinni Skárr’en
ekkert. Sýningin er styrkt af Leik-
listarráði.
Hlín segir að allir sem að sýning-
unni koma hafi haft áhrif á þróun
verksins, sem sé tímanna tákn.
„Glundroðinn í samtíma okkar kall-
ar á nýtt form í leikhúsinu. Sagan
verður vitanlega alltaf til staðar en
í dag er, að mínu mati, óhugsandi
að verk leikritahöfunda séu sett á
svið án þess að breyta staf á æfínga-
ferlinu.“ Skyldi reglan í óreiðunni
vera fundin?
Morgunblaðið/Halldór
SKÚLI (Kjartan Guðjónsson) er einlægur aðdáandi allra kvenna. Hér vottar hann
Maggý' virðingu sína.