Morgunblaðið - 30.03.1996, Síða 2

2 C LAUGARDAGUR 30. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
STEINA Vasulka myndlistarmaður. M°rgunblaði8/Þorkell
Með myndbands-
vél á fjöllum
Svimi og
súrefniskassar
STEINA Vasulka opnar sýningu
á verkum sínum á Kjarvals-
stöðum í dag kl. 16. Steina er einn
helsti frumkvöðull myndbandalist-
arinnar á heimsvísu og hefur unnið
í miðlinum í um aldarfjórðung. Hún
nálgast myndbandalistina á margan
hátt líkt og tónskáld, enda er Steina
fiðluleikari að mennt. Verkum sín-
um líkir hún gjarnan við hljómsveit-
arverk.
Þetta er fyrsta einkasýning henn-
ar hér á landi en hún hefur haldið
ótal sýningar á verkum sínum um
allan heim. Blaðamaður Morgun-
blaðsins hitti hana að máli.
Verk hennar eru háð flóknum
tækjabúnaði og fjórir leysigeisla-
spilarar, auk annars aukabúnaðar,
sjá um að koma verkum hennar á
stóra skerma auk þess sem mynd-
irnar sjást einnig í speglum á veggj-
unum.
„Vegpia þess að sýningin stendur
í sex vikur fannst mér ómögulegt
að sýna bara eitt verk og því verða
fjögur verk sýnd á þessum sex vik-
um. Auðvitað hefði ég viljað sýna
öll þessi verk samtímis en þá hefði
ég þurft þrisvar sinnum meiri
tækjakost og þrisvar sinnum fleiri
sali,“ sagði Steina Vasulka.
Hún sagði að hún og maður
hennar, Woody, sem er einnig
myndlistarmaður, hefðu alltaf verið
mjög spennt fyrir tækni og áður
fyrr hefði fólk oft gagnrýnt þau
fyrir að gera bara einhverjar tækni-
æfingar á myndbandið. „Þá sagði
ég bara: Ef ykkur finnst þetta ekki
vera nein list þá er það í lagi. Okk-
ur fannst þetta alltaf vera list. Nú
eru svona spurningar ekki spurðar
lengur.
Listaheimurinn á dálítið erfitt
með að meðtaka þetta form og
hann er óviðbúinn eftir að hafa
verið að vinna með striga og olíu í
öll þessi ár. Myndbandalistin er við-
bót við listaflóruna en yfirtekur
ekki annað. Það sem skiptir máli
er að það er búið að hleypa henni
inn og verkum unnum í miðilinn
fjölgar stöðugt."
Steina sagði að áður fyrr hefðu
hún og Woody betrumbætt þau
tæki sem þau keyptu og lagað að
eigin þörfum en nú eru tækin sí-
fellt betri og ódýrari þannig að þau
þurfa minna að eiga við þau. Hún
sagði að þau hefðu alltaf átt í sam-
starfí við fólk úr tæknigeiranum,
enda er alltaf nóg til af tæknifólki
sem er tilbúið að vinna með lista-
mönnum, að hennar sögn.
Fór í taugarnar á mér
Myndbönd eftir Steinu eru oft
stórbrotin og virðast vera geysiflók-
in í samsetningu og gerð. „Eg nota
yfirleitt bara litla tökuvél. Eg skipti
ferlinu í þrennt. Tökuna, klipping-
una og uppsetningu verksins. Eg
tek allar mínar myndir sjálf og þver-
neita að nota efni frá einhveijum
öðrum. Ég klöngrast upp um fjöll
og firnindi og veð ár og vötn í ferð-
um mínum og þetta myndi ég aldr-
ei gera ef ég hefði ekki myndavél
með mér, ég nenni öllu þegar ég
er með myndavélina."
Myndefnið sjálft er gjarnan
hversdagslegir hlutir eða myndir
úr náttúrunni. Hún segist ekki endi-
lega vera að leita að bestu mynd-
inni heldur stillir hún vélinni upp
og tekur upp allt sem gerist fyrir
framan hana. „Svo vel ég mjög
vandlega úr því,“ sagði hún.
Steina segir að henni hafi aldrei
þótt gaman af að spila á fíðluna á
tónleikum, þó henni þyki gaman
að æfa og spila á hljóðfærið fyrir
sjálfa sig og sína nánustu. „Mér
fannst leiðinlegt að æfa og æfa
þangað til að það var nógu gott til
að spila fyrir annað fólk og fara
svo upp á svið og hneigja sig. Þetta
fór ægilega í taugarnar á mér. Ég
kann betur við að nálgast tónlistina
eins og ég geri í gegnum mynd-
bandið."
Eru einhver endamörk á því hvert
hægt er að fara í myndbandatækn-
inni?
„Ég er nú þegar orðin gamaldags
í þessu og allir kollegarnir eru farn-
ir að vinna í tölvum. Ég er núna
farin að garfa í nýjungum í hljóð-
upptökutækjum en þar er svo mikið
að gerast og það liggur mér nær.
Sú vinnsla verður alltaf í tengslum
við myndbandið. Ég get ekki glatað
tímaskyninu í myndlist og tölvurnar
eru ennþá of hægar fyrir mig og
ég hef ekki þolinmæði í það en ég
mun nota þær þegar þær verða
nógu fullkomnar og farnar að starfa
í raunverulegan tíma,“ sagði Steina
Vasulka.
OPNUN Garnier-óperunnar
eftir breytingar jafngildir
blómvendi til söngelskra
í París. Þeir geta sótt
fímm meiriháttar sönghús í borg-
inni: Ríkisóperurnar Bastiilu og nú
Garnier, Opera Comique, Theatre des
Champs-Elysees og Theatre du
Chatelet. Hugues Gall, stjórnandi
Bastillunnar og Garnier, þarf að
skipta verkefnum milli húsanna
tveggja, ballett og óperum, því fyrri
ráðagerð, átta ára gömul, gekk ekki
upp. Hún var um að hafa aðeins
dans í Garnier, þótt þar séu 400
sæti með lítilli sýn til sviðsins, og
óperur í Bstillunni, þó að hljómburð-
ur þar sé umdeildur.
Bastillu-óperan, stór og nútíma-
leg. Þykir ekki henta öllum óperum
og tónskáld eins og Mozart, Bellini,
Gluck og Rossini eru að sögn dag-
blaðsins Le Monde betur komin í
Garnier. Bastilluna telur það aftur
ágæta fyrir óperur á borð við Boris
Godunov og Elektru og hugsanlega
balletta með „mikilli yfirferð". Að
minnsta kosti gengu húsin tvö ekki
nógu vel með verkaskiptingunni frá
1988, Garnier var lokað í hitteð-
fyrra, hreinsað og málað og bætt í
meira en ár.
Húsið var opnað 1. mars með kons-
ertuppfærslu Don Giovanni eftir Moz-
art undir stjórn Sir Georg Solti. Þessi
83 ára meistari, sem í eina tíð var
aðstoðarmaður Toscaninis, hefur oft
stjómað í Gamier og sagt að húsið
sé hið besta í heimi fyrir Mozart.
Opnunartónleikarnir fengu að
HARALDUR Jónsson opnar sýn-
ingu á nýjum verkum í mið-
rými Kjarvalsstaða í dag kl. 16. Á
sýningunni gefur m.a að líta stafina
Þ og Ð orðna að höggmyndum úr
texi, súrefniskassa og ljósmyndir
af erlendu fólki í íslensku málveri.
Þegar gengið er á milli verka
Haralds finnst manni loftið þykkna
og verða efniskennt.
„Maður stóð fyrir framan eitt
verkið á sýningunni í dag og það
var eins og það sogaði hann að sér
eins og svarthol. Hann fór að svima.
Það er gott þegar listin fær þig til
þess, enda er sviminn svo sérstakt
ástand og raunverulegt. Myndlist
er sterkasti miðillinn í dag og hefur
mestu áhrifin á hegðun og líðan
fólks án þess að það geri sér
kannski grein fyrir því strax.
Mér finnst verkin mín töluvert
tengd líkamanum. Hæðin á stöfun-
um er svipuð og á ræðupúltum og
skírnarfontum og þeir eru eitt af
því sem skilur okkur frá öðrum
minnsta kosti frábæra dóma gagn-
rýnenda - stjórn Solti, leikur hljóm-
sveitarinnar, einsöngvarar og hljóm-
burður í salnum.
Sama gilti ekki um aðra Mozart-
þjóðum og gerir okkur sérstök. Auk
þess sem innra rými þeirra er frek-
ar þröngt og innilokað. Þetta eru
hljóðeinangraðir stafir, hljóðein-
angruð hljóð,“ segir Haraldur.
íslendingar á byrjunarreit
„Mér finnst það mikilvægt í
myndlist að geta lesið verk á marg-
an hátt. Verkin mín eru auðskiljan-
leg og það er mér metnaðarmál þó
ég sé ekki að einbeita mér að því
að gera þau neytendavæn. Ég vil
að samtal myndist milli verkanna
og áhorfenda þó ég sé í raun að
fialla um ómöguleika samskipta,
allt er dempað og safnar í sig um-
hverfinu eins og sía. Leikurinn með
skilningarvitin tekur aldrei enda.“
Að sögn Haraldar er þetta í
fyrsta skipti sem hann sýnir mann-
eskjur í römmum. „Þessi málvers-
stemmning finnst mér mjög spenn-
andi; hvernig sjóndeildarhringurinn
og útlöndin eru búin að færast
svona nálægt okkur. Þarna er verið
perlu kvöldið eftir, þegar fyrsta óp-
era endurnýjaðrar Gamier var frum-
sýnd. Jeffrey Tate stjórnaði Cosi fan
tutte í leikstjórn ítalans Ezio Toffol-
utti, sem einnig sá um sviðsmynd
að ala útlendinga inn í íslenskt sam-
félag en um leið eru þeir að hverfa
inn í þetta einangraða málsvæði.
Þessi sýning hefði orðið allt önnur
ef hún hefði verið mannlaus," sagði
Haraldur. Hann segir að íslending-
ar virðist oft standa á byrjunarreit
á mörgum sviðum mannlífsins, enda
séu þeir flestir í 0-blóðflokki.“
Eru myndlistarmenn á Islandi
nógu duglegir við að reyna á þol-
mörk samfélagsins, hvað má og
hvað má ekki?
„Jú, þetta er góð spurning. Mað-
ur á að fást við þetta allan daginn,
allan sólarhringinn, að teygja sig
lengra eins og ég tel mig vera að
gera á þessari sýningu og einnig í
mínum ritsmíðum; innilokunar-
kennd og íslenskur veruleiki," segir
Haraldur en hann hefur m.a. feng-
ist við skriftir, gefið út ljóðabók og
samið útvarpsleikrit, en þar er hann
að fást við áþekka hluti og í mynd-
listinni. „Uppspretta skrifta minna
eru myndrænar upplifanir."
og búninga. Gagnrýnanda Le Monde
fannst lítið til um vinnubrögð Toffoi-
uttis, taldi þau blúndótt og tilgerðar-
leg þegar tilefni gæfist til að undir-
strika sársauka og kaldhæðni. Ljósa-
maðurinn André Diot fékk hrós fyrir
að bjarga því sem bjargað varð,
Hugues Gall last fyrir val sitt á ung-
um erlendum söngvurum, hljómsveit-
in lof fyrir frábæran leik. Cosi fan
tutte verður í Garnier út mánuðinn.
Fíngert fyrir augað
flottheit í tækjum
Tryggð við hugmyndir Charles
Garnier var leiðarljós arkitektsins
Jean-Loup Roubert við endurbætur
gamla óperuhússins. Þess vegna
virðist salurinn í fyrstu ekki mikið
breyttur og frískari litir, rauðir og
rauðgulir, brons og gylltir, mæta
auganu einn af öðrum. Smáatriði í
skreytingum komin undan áratuga
HARALDUR Jónsson myndlistarmaður. Morgunbiaðið/Þorkdi
Gamla Parísar-
óperan opnuð í
upprunalegTÍ mynd
Gamier-óperuhúsið í París hefur veríð opnað
að nýju efbir endurbætur. Þessi 121 árs
gamla bygging er komin í sitt upphaflega
horf, rauður og gylltur salurinn aftur orðinn
eins og hann var hugsaður af Charles Gami-
er. Tækjabúnaður er nýr og fullkominn og
mögulegt að breyta hljómburði salarins,
uppgötvaði Þórunn Þórsdóttir nýlega.