Morgunblaðið - 30.03.1996, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 30. MARZ 1996 C 3
Fyrirmælaverk á Kjarvalsstöðum, í Sjónvarpinu og Morgunblaðinu
Farið að
fyrirmælum
lístamanna
IDAG verður opnuð afar óhefð-
bundin sýning sem fara mun
fram á þremur stöðum í einu; á
Kjarvalsstöðum, í Morgunblaðinu og
í Dagsljósi Ríkissjónvarpsins, en alls
taka 54 erlendir listamenn þátt í
sýningunni. Hér er um að ræða sýn-
ingu á svokölluðum fyrirmælaverk-
um („DO IT“-verkum) þar sem lista-
menn gefa fyrirmæli um það hvern-
ig listaverkið á að vera en aðrir fram-
kvæma þau. Þannig hafa verið sett
upp listaverk á sýningu á Kjarvals-
stöðum eftir fyrirmælum lista-
manna. í Morgunblaðinu munu birt-
ast fyrirmæli frá listamönnum til
lesenda um listaverk sem hægt er
að setja upp eða framkvæma á heim-
ilum og í Dagsljósi verða sýnd mynd-
bönd sem gerð hafa verið samkvæmt
fyrirmælum listamanna.
Duchamp upphafsmaður
Öldum saman var myndlistin
bundin á klafa fræðilegra skilgrein-
inga sem opinberir aðilar stóðu vörð
um. í byrjun aldarinnar komu fram
listamenn á borð við Marcel Duch-
amp og lögðu fram nýjar skilgrein-
ingar og forsendur í myndlist. Allt
frá því að Duchamp stillti upp hinum
svonefndu „ready-made“-hlutum
sem listaverkum hafa listamenn
kannað tengsl listaverksins við raun-
veruleikann og íhugað sérstætt gildi
listhlutarins. Athyglisverðasti þáttur
í þessari leit eru fyrirmælaverk þar
sem listamenn skapa ekki sjálfan
listhlutinn heldur láta sér nægja að
leggja fram fyrirmæli eða hugmynd
að listaverkinu. Marcel Duchamp var
ennfremur upphafsmaður að þessari
tegund myndlistar, en einnig hafa
listamenn á borð við John Cage og
Yoko Ono verið mikilvirk á þessum
vettvangi. Á síðastliðnum árum hafa
svo æ fleiri listamenn lagt sitt af
mörkum og þróað áfram hugmynd-
ina að fyrirmælaverkum.
í skilrúminu milli túlkunar
og skilnings
í kynningarorðum Hans Ulrich
Obrist, sýningarstjóra, segir að í
þessari þríþættu sýningu séu hefð-
bundnar humyndir um frumverk
höfundar látnar víkja fyrir víðfeðm-
ari skilningi á listsköpun. „Öll verk-
in á Kjarvalsstöðum verða búin til á
staðnum eftir nákvæmum leiðbein-
ingum listamannanna í formi fyrir-
mælaskrár. Oft er upphaflegan
efnivið að fínna í hversdagshlutum
og venjuathöfnum. Ólíkt leiklistinni
er engin byijun og engin endir á
verkunum. Engar tvær afurðir fyrir-
mælanna eru eins.
Það er hægt að setja sýninguna
upp og sjá hana á mörgum stöðum
samtímis, líkt og kvikmynd. Um leið
er hver gerð hennar athöfn í rúmi.
Sýningin fer fram í skilrúminu á
milli túlkunar og skilnings.
Merking textans eykst við mis-
munandi túlkun og gjörning. Hver
sýning skapar sinn sannleik. Ætlun-
in er ekki að umskapa eða endur-
gera verk sem eiga sér frummynd
annarstaðar, heldur að búa til opna
og sífellda sýningu sem lagar sig
að staðbundnum einkennum og þörf-
um en er engu að síður alþjóðleg
að eðli.“
Málþing
Sýningin mun standa fram til 19.
maí og mun Morgunblaðið birta
fyrirmæli um listaverk með reglu-
legu millibili þangað til undir yfir-
skriftinni Fyrirmæli dagsins. Fyrstu
fyrirmælin birtast hér á síðunni.
í dag kl. 14 verður svo efnt til
málþings í tilefni af sýningunni á
Kjarvalsstöðum undir stjórn sýning-
arstjórans, Hans Ulrich Obrist, en
hann er einn eftirsóttasti sýningar-
stjóri í myndlistarheiminum í dag
og safnstjóri við Museum in Progr-
ess í Vín og Nútímalistasafnið í
París. Þátttakendur í málþinginu
verða Fabrice Hybert, Steven Pippin,
Eileen Myles, Erwin Wurm og Bertr-
and Lavier sem mun taka þátt í
umræðunni í gegnum síma. Óllum
er heimill aðgangur á meðan húsrúm
leyfir.
Fyrirmæli dagsins
0 Fyrirmælasýning í samvinnu við Kjarvalsstaði ogDagsljós
EFTIR HUGO SUDER
HELLIÐ soðnu vatni í hvelfda skál. Setjið
skálina í frystihólf eða frystikistu. Síðan
má taka ísinn úr skálinni með því að hita
hana ögn.
Búðu þar næst til pappírsskip úr dag-
blöðum. Helltu aftur vatni í skálina. Nú
geturðu látið skipið sigla. Síðan áttu að
kveikja í skipinu með því að láta sólina
skína gegnum ísinn eins og gegnum stækk-
unargler (beindu brennideplinum að svört-
um prentstaf).
Að lokum seturðu ísinn í skálina með
vatninu og öskuleifum pappírsskipsins og
lætur hann bráðna þar.
Að kveikja eld með
ís
4-
STRENGIR fullkomins sviðs-
búnaðar stilltir í Garnier.
óhreinindum, húsgögn aftur með
sinn svarta lit, tjaldið sína dýru mýkt
og loftið Ijósaband 135 lampa. Þann-
ig nýtur loftmynd Chagalles sín vel
og segja má almennt að fegurðin í
óperunni hafi verið endurheimt.
Ný tækni hefur síðan rýmkað hag
gesta og starfsfólks. Sæti áhorfenda
hafa verið bólstruð og loftræsting
bætt í húsinu svo nú er stöðugur 21
gráðu hiti. Tækjabúnaður allur hefur
verið endurnýjaður og tölvuvæddur.
Hógværð vinnunnar í salnum náði
ekki aftur fyrir leiktjöldin sem nú síga
algjörlega hljóðlaust til og frá. End-
FÍNGERÐ vinna við loft.
áhorfendasalarins.
SALURINN eft.ir endurbætur,
umýjun salarins kostaði 20 milljónir
franka en tækjabúnaður baksviðs og
breytingar þar alls 80 milljónir. Mikil-
vægur hluti þeirra er mannvirki, eða
öllu heldur hljóðvirki, sem ætlað er
að flytja tónlistina nákvætnar og bet-
ur um salinn. Það hvílir físlétt á hljóm-
sveitargryfjunni í þrem þiljum eftir
stærð hljómsveitar.
Hugues Gall vildi hafa jafngóða
möguleika á kammermúsík og stórri
hljómsveit og kallað var á Houdini
hljóniburðat'fræðinga, Daniel Conun-
ins. Hann bætti þriðja þættinum við,
fyrir millistór verk, sérstaklega
rauðgylltur og glæsilegur.
vegna opnunartónleikanna.
Alls kostuðu endurbætur gömlu
óperunnar 145 milljónir franka.
Ráðamenn geta nú ekki annað en
vonast eftir góðri aðsókn og glaðst
yftr því að næsta uppklössun verður
ekki í þeirra tíð. Miðað við þijátíu
ára reglu, sem gilt hefur hingað til,
má gera ráð fyrir næstu endurbóta-
törn kringum 2030. Áður verður þó
framhlið hússins þvegin, væntanlega
aldamótaárið svo vegfarendur geti
aftur virt fyrir sér marga litatóna
löngu horfna undir mengunarlag.
Operan var fyrst tekin í gegn 1908
og hljómsveitargryfju þá breytt tals-
vert. Síðan 1936 þegar tækjabúnaði
var komið fyrir að tjaldabaki og
„perlubandið" eða loftlamparnir fjar-
lægðir af öryggisástæðum eftir
bruna. Tæki voru endurnýjuð 1963
og loftmynd Marc Chagalls, sem
valin var af André Malraux, látin
þekja upprunalega mynd Lenepveu.
Höggmyndinni Dansi eftir Carpeux
utan við húsið var bjargað á Orsay-
safnið og eftirmynd, sem Jean-Paul
Belmondo gaf, sett í staðinn.
Sjálf er Garnier-óperan eins og
safn, umgjörð tónlistarinnar heim-
sóknar virði. Húsið var miðpunktur
mikillar byggingaráætlunar Napó-
leóns III sem Baron Haussmann
hrinti í framkvæmd síðari hluta 19.
aldar. Takmarkið var að gera París
að nýtísku heimsborg.
Samkeppni var haldin um óperuna
1860 og Gamier, 35 ára óþekktur
arkitekt, hlaut fyrstu verðlaun.
Framkvæmdir, sem hófust árið eftir
og stóðu 15 ár, töfðust af tæknileg-
um ástæðum eins og vatnsskorti og
pólitískum orsökum: Ókyrrðar meðal
almennings, Prússastríðinu 1870,
ósigri Frakka, falli annars keisara-
dæmisins, útlegðar Napólecns og
kommúnu-uppreisnarinnar.
Nýja óperan, eins og hún var þá
kölluð, var fyrst opnuð í janúar 1875
af Mac-Mahon marskálki og gestir
fögnuðu Charles Garnier ákaft í lok
kvöldsins. Ópemhús hans var 1923
sett i hóp sögulegra minnismerkja
og enn breiðir það út faðtninn, ný-
þveginn og blómlegan.