Morgunblaðið - 01.06.1996, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 1996 C 3
Eldsál þegar
að trúnni kom
Danssýning um bisk-
upstíð Guðmundar góða
er meðal atriða á Lista-
hátíð. Þóroddur
Bjarnason leit inn á
æfíngu hjá íslenska
dansflokknum í
Borgarleikhúsinu.
ÞAÐ STANDA öll spjót á
okkur núna síðustu dag-
ana fyrir frumsýningu og
það er margt sem þarf
að gera,“ sögðu þau Siguijón Jó-
hannsson og Nanna Olafsdóttir,
höfundar danssýningarinnar „Fé-
hirsla vors herra", sem íslenski
dansflokkurinn frumsýnir á Lista-
hátíð í Borgarleikhúsinu þriðjudag-
inn 4. júní, þegar blaðamaður Morg-
unblaðsins hitti þau að máli. Þau
fengu tvær vikur til að vinna að
sýningunni í húsinu, sem er ákaf-
lega naumur tími að þeirra sögn.
„Auk þess komu allir frídagar árs-
ins inn í þessar tvær vikur,“ sagði
Nanna og hló. Hún sagði að margt
hefði gengið á afturfótunum við
undirbúning sýningarinnar og það
var ekki fyrr en blessað talnaband
frá kaþólska biskupnum í Landa-
koti barst að hjólin fóru að snúast.
Þau sögðu ekki ólíklegt að Guð-
mundur hafi haft hönd í bagga með
að hjálpa þeim. „Það var ekki hægt
að ætlast til að það yrði átakalaust
að setja upp sýningu um Guðmund
þegar líf hans var bárátta út í
gegn.“
Frumsamin tónlist
„grjótupplögð"
Þegar blaðamaður leit inn á sýn-
inguna var sviðsmyndin tilbúin aft-
ast á sviðinu og sýnir kór Hóladóm-
kirkju með miklu altari umflotnu
vatni. „Umgjörð sýningarinnar er
Hóladómkirkja sem Guðmundur
starfaði í.“
Nanna og Siguijón hafa áður átt
samstarf að sýningum. Þau settu
meðal annars upp sýninguna Dafn-
is og Klóa í listdansstjóratíð Nönnu
í Þjóðleihúsinu sem var fyrsti ís-
EINN andstæðinga Guðmundar góða leggur til hans með sverði.
ienski heilskvölds ballettinn. í fyrra
settu þau upp sálumessu Mozarts
í Hallgrímskirkju. Þau segja það
mjög hentugt að sameina kraftana
í þessu starfi. „Þegar við settum
upp Dafnis og Klóa var íslenskur
ballett að byija að taka á sig
ákveðna mynd og útfrá því þróaðist
þetta samstarf," sögðu Nanna og
Siguijón.
Þau sögðu að þessi vinna væri
mun umfangsmeiri en vinnan að
Dafnis og Klóa, bæði rannsókn Sig-
uijóns á ævi Guðmundar, sem hefur
tekið mörg ár, og að finna tónlist
við hæfí. Tónlistin í verkinu er leik-
in af bandi og er eftir Jón Leifs og
Francis Poulenc. Aðspurð um hvort
ekki hefði verið skemmtilegt að láta
frumsemja tónlist fyrir verkið sögðu
þau að það hefði verið gijótupp-
lagt, eins og Siguijón komst að
orði. „Okkur var skammtað naumt
fjármagn og gátum því ekki leitað
samstarfs við tónskáld en það hefði
verið mjög heillandi. Engu að síður
er okkur ekki í kot vísað þar sem
að Jón Leifs er. Landslagslýsingar
hans eru alveg magnaðar ,“ sagði
Nanna. Verkin sem leikin verða
eftir Jón Leifs eru Geysir, Landsýn
og Hekla en eftir Poulenc er það
Gloría. „Við urðum að leita í erlend-
ar smiðjur að paradísarsýninni.
Paradísarfyrirheitið fundum við
ekki í íslenskum tónbókmenntum,"
sagði Siguijón. Tónlistin þurfti líka
að vera uppfull af kímni og léttleika
að þeirra sögn og það fundu þau
hjá Poulenc. Þó þau kalli ballettinn
dramatíska segja þau léttleikann
ekki langt undan. „Undirrótin er
dramatísk þó að léttur tónn leiki
um sýninguna. “
Guðmundur biskup var um margt
merkilegur maður og þeir höfðingj-
ar sem réðu hann í starfið í byijun
13. aldar héldu að þar væri maður
sem þeir gætu stjórnað að vild en
í ljós kom að Guðmundur var eldsál
og þegar að trúnni kom hvikaði
hann hvergi til að veija sína sýn
og Guð sinn og það sem honum
fannst rétt í lífínu. „Hann nánast
lét fátæklinga og ölmusufólk éta
upp höfuðstól Hólabiskupsdæmis,"
segir Nanna. „Þeir áttuðu sig ekki
á viðhorfum hans til fjármuna og
hann taldi það jafngilda gjöf til
Guðs að gefa fátækum. Því kallaði
hann þá gjörð „að gefa í féhirslu
vors herra" sem sýningin dregur
nafn sitt af. Þetta er vond hag-
fræði," sagði Siguijón. Á þessum
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
JÓHANN Freyr Björgvinsson, Lára Stefánsdóttir og Hany
Hadaya í hlutverkum sinum í sýningu íslenska dans-
flokksins á „Féhirslu vors herra“ á Listahátíð.
tíma var ekki farið að taka biskupa
af lífí fyrir „óþægð“ og því tókst
Guðmundi að veijast mótlætinu.
Að lokum kom að því að höfðingjar
vildu frekar hafa hann með sér en
á móti.
Haldinn
þráhyggju
Flytjendur verksins eru bæði
leikarar og dansarar. Sögumenn
segja söguna sem liggur til grund-
vallar sýningunni. Nanna segir sýn-
inguna ekki vera hefðbundinn ball-
ett heldur byggða á stíl sem hún
hefur verið að þróa með sér sem
danshöfundur. Leiðarljósið er fyrst
og fremst leikrænar hreyfíngar að
hennar sögn. „Þetta er samtvinnað
sjónarspil leiks, dansflæðis og tón-
listar," segir Nanna og Siguijón
bætir við, „orðfæri sýningarinnar
er dansinn".
„Sýningin er ekki sett upp sem
epísk frásögn. Þetta eru stemmn-
ingar og hughrif meira en frásagn-
arleg sýning. Hún segir söguna
útfrá tilfinningalegum skilningi og
sýn á samtíma Guðmundar, sem
vonandi skilst þó menn þekki ekki
söguefnið. “
Eins og fyrr sagði hefur Siguijón
kynnt sér vel sögu Guðmundar og
segist hafa verið haldinn þeirri þrá-
hyggju að saga hans ætti erindi á
íslenskt leiksvið. Fluguna fékk hann
í höfuðið fyrir um 25 árum. „Ég
hef leitað samstarfs við rithöfunda
og tónskáld og velt fyrir mér hvaða
form hentaði sýningunni best en svo
atvikaðist það í gegnum störf mín
að danssýningum að mér varð ljóst
þetta var leiðin.
Sýningin er um tveir tímar að
lengd og áætlaðar sýningar á Lista-
hátíð eru þijár.
Latínan lifir
>
Ahugi hefur að nýju glæðst á klassískum bókmenntum,
nemendum í latínu flölgar og þýðingar úr latínu og
grísku seljast eins og heitar lummur
KYNNINGIN á bókarkápunni gæti
hljómað eitthvað á þessa leið:
Grípandi saga um hetjudáðir, átök
og svik. Höfundur fjallar um
árekstra ólíkra menningarheima, sem hefjast
á því að tveir menn leggja ást á fagra mey
sem tælir þá en lýkur með tortímingu borg-
ar. I framhaldinu sleppur hetjan úr eyðilegg-
ingunni og eftir að hafa lagt að baka atburða-
ríka tíu ára ferð, glímt við skrímsli, galdra-
kerlingar og töfra, snýr hún heim til lokabar-
áttunnar vegna ástar á eiginkonu og syni.
Höfundur þessarar spennusögu er gamal-
kunnur, hann heitir hvorki Stephen King né
Jeffrey Archer, heldur Hómer.
Gífurleg aukning hefur orðið á síðustu
mánuðum á útgáfum á gömlu klassísku bók-
menntunum, sem virðast flæða út úr prent-
vélunum í Bretlandi og Bandaríkjunum.
Penguin-bókaútgáfan hóf fyrir skömmu út-
gáfu á nýrri ritröð sem nefnist „Poets in
Translation“. Fyrstu þijár bækurnar eru eft-
ir Virgilíus, Hóras og Hómer. í kjölfarið
munu fylgja verk Martialis, Ovidius, Saffó
og Seneca. Þá hefur Oxford-háskólaútgáfan
gefið út tuttugu nýjar þýðingar úr grisku
og latínu frá árinu 1993.
Svipað er upp á teningunum í Bandaríkj-
unum. Harvard-háskólaútgáfan sendir frá sér
sex endurútgáfur á þýðingum klassískra
verka, svo og fimm tij sex nýjar þýðingar
árlega. Ein þeirra er Ódysseifur eftir Sófó-
kles, fyrsti hluti Evripídis og fyrsta gríska
skáldsagan sem vitað er um, „Callirhoe" eft-
ir Chariton, sem var uppi í upphafí Róm-
arveldis.
Lítilli franskri útgáfu hefur gengið framar
vonum að kynna og selja röð verka sem
kallast „Retour aux Grands Textes“, sem eru
þýðingar á sígldum höfundum og gefnar út
í pappírskiljum og seldar á brautarstöðvum
og flugvöllum.
í Bretlandi hafa fjölmargar þýðingar verið
endurútgefnar. Sú sem mest hefur selst er
þýðing E.V. Rieu á Ódysseifi en hún hefur
selst í 2'/2 milljón eintaka, sem er ein besta
sala sem bók frá Penguin- útgáfunni hefur
náð. Þá má ekki gleyma því að Derek Walc-
ott, sem hlaut Nóbelsverðlaunin í bókmennt-
um árið 1992, fékk þau m.a. fyrir endursamn-
ingu sína á Hómerskviðu, sem hann færði
til nútímans. Hann vinnur nú að leikgerð á
Ódysseifí fyrir Konunglega Shakespeare-
félagið.
Skýringa leitað
Og hveijir eiga svo að lesa þessar bækur?
Hvers vegna þessi skyndilegi áhugi á höfund-
um sem hafa varla verið kenndir í skólum í
mannsaldur? Hluti af skýringunni, en aðeins
hluti, er sá að kennsla í klassískum bók-
menntum hefur smám saman verið að auk-
ast, en það hefur vakið furðu margra þar
sem latína hefur ekki verið skyldufag í ensk-
um og bandarískum skólum frá því á sjöunda
áratugnum og gríska var þá horfin af náms-
skrá. Þegar vegur latínunnar var sem minnst-
ur á áttunda áratugnum lögðu aðeins 20.000
nemendur stund á latínu í bandarískum skól-
um.
Vera kann að ástæðan sé einnig óánægja
með það að latína sé ekki lengur hluti af
bókmennta- og málakennslu eða þá aukinn
aðsókn í einkaskóla sem hættu aldrei latínu-
kennslu. Nú stunda um 140.000 til 150.000
bandarískir nemendur latínunám.
Mestur er áhuginn í Bandaríkjunum en
hann hefur eins og áður segir einnig aukist
í Bretlandi og Frakklandi en þar er fullyrt
að nemendum í latínu hafí fjölgað um 75%
frá því á áttunda áratugnum.
Ein af afleiðingum aukins áhuga á klass-
ískum bókmenntum er meiri útgáfa þýðinga
enda fjölmargir áhugamenn sem ekki búa
yfír nægilegri latínu- og grískukunnáttu til
að lesa upprunalegu textana. Fullyrða skóla-
menn og bókaútgefendur að áhugi hafi ekki
síst aukist meðal almennings, þar sem fjölg-
un nemenda í latínunámi hafí verið hæg og
sígandi, en hins vegar megi líkja aukning-
unni í bókasölunni við sprengingu.
Vísun til nútímans
Einna líklegasta skýringin á áhuganum á
klassískum bókmenntum hlýtur einfaldlega
að vera efni þeirra, sú vísun sem það hefur
til nútímalesenda. í verkum skáldanna Hó-
mers og Virgils og tragedíum Aeschylusar,
Sófóklesar og Evripídesar eru gegnumgang-
andi þemu sem komin eru aftur „í tísku“;
þýðing þess að vera hetja, og hvaða áhrif
breytingar hafa á söguna.
Það þykir ekki lengur af hinu slæma að
fjalla um einstaklinga og áhrif þeirra á sög-
una. Þá hafa lok kalda stríðsins og aðskiln-
aðarstefnunnar og stríðið í lýðveldum fyrrum
Júgóslavíu orðið til þess að menn líta ekki
lengur á söguna sem hægfara þróun. Annað
dæmi um þessa viðhorfsbreytingu er aukinn
áhugi fólks á ævisögum; hetjur og illmenni
hafa náð sínum fyrri sessi.
Þýðingum á klassískum bókmenntum
fjölgar sífellt um leið og menn virðast einnig
læra að meta gömlu þýðingarnar að nýju.
Engin ein þýðing telst sú rétta og með því
að sökkva sér ofan í samanburð á þeim geta
menn gert sér grein fyrir því hversu mikil
áhrif latínan hefur haft á bókmenntir og
tungu.
(Byggt á The Economist.)