Morgunblaðið - 16.08.1996, Blaðsíða 8

8 B FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Baldýr að,
saumað og kniplað
I Hornstofunni við Laufásveg
GUÐBJÖRG Inga Hrafnsdóttir að knipla. Við hlið hennar
stendur Asrún Ágústsdóttir og fylgist með.
ELÍN Jónsdóttir, Vilborg Stephensen og Helga Melsteð, í Hornstofunni.
SÍÐASTLIÐINN vetur og í sumar
hefur verið staðið fyrir kynningu á
handverki og handverksfólki víðs
vegar af landinu, í Hornstofu Heim-
ilisiðnaðarfélags íslands við Laufás-
veg 2 í Reykjavík. Sýningu á íslensk-
um þjóðbúningum og gerð ýmissa
hluta sem fylgja þeim, eins og til
dæmis kniplingum og baldýruðum
upphlutsborðum, lauk síðastliðinn
miðvikudag, en hún stóð yfir í sex
daga. Blaðamaður Dagiegs lífs var
einn fjölmargra gesta til að líta við
á sýningunni og ræða við þær konur
sem þar sýndu íðju sína. Tilgangur-
inn var að kynnast handverki þeirra
og fræðast eilítið meir um þjóðbún-
inga íslenskra kvenna.
Ekki er setið auðum höndum í
Hornstofunni þegar blaðamann ber
að garði. Tvær konur eru niður-
sokknar við að knipla og baldýra á
meðan nokkrar standa innar í stof-
unni og sýna gestum hvernig laga
og bæta megi gamlan upphlut.
Upphlutur vlnsælastur
Helga Melsteð, verkefnisstjóri
Hornstofunnar, segir að nú á dögum
séu notaðar fjórar gerðir af íslensk-
um þjóðbúningum kvenna og nefnist
þeir búningar: upphlutur, peysuföt,
skautbúningur og kyrtill. „Þremur
hinir fyrst nefndu svipar til þeirra
búninga sem íslenskar konur notuðu
fyrr á öldum, en kyrtillinn var hins
vegar hannaður af Sigurði
Guðmundssyni, mál-
ara, árið 1870 og hafði
hann miðaldakyrtil
kvenna sem fyrir-
mynd,“ segir hún og
heldur áfram: „Upp-
hlutur er nú vinsælastur
íslenskra þjóðbúninga og
dregur nafn sitt af erma-
lausa og reimaða bolnum.
Peysufötin draga hins
vegar nafn sitt af svartri
nærskorinni og langerma
peysu. Pilsin á þessum
tveimur búningum eru eins,
en þau eru úr svörtu efni
og ná niður fyrir ökkla. Þá
dregur skautbúningurinn
nafn sitt af höfuðbúnaðinum, skaut-
inu, sem við hann er borinn."
Ein handverkskvennanna á sýn-
ingunni er Guðbjörg Inga Hrafns-
dóttir, en hún fæst við það að knipla
kniplinga á íslenska þjóðbúninga,
bæði fyrir börn og fullorðna. „Aftan
á upphlutnum eru bak- og axlalegg-
ingar sem kallast kniplingar og eru
þeir oftast kniplaðir úr gylltum eða
silfruðum vírþráðum, en stundum
úr ullarþráðum," segir Guðbjörg.
„Ég kann að knipla sex mismunandi
mynstur, en þau hef ég lært af
Önnu Sigurðardóttur, kniplkennara
hjá Heimilisiðnaðarskólanum. Anna
hefur aftur á móti fengið mynstrin
frá gömlum þjóðbúningum á Þjóð-
minjasafninu," segir Guðbjörg. Hún
segir ennfremur að það að knipla
sé mikið nákvæmnisverk og taki því
langan tíma. „Það getur til dæmis
tekið tíu tíma að knipla kniplinga
fyrir einn þjóðbúning,“ segir hún.
Á næsta borði við Guðbjörgu situr
Guðrún Einarsdóttir við vinnu sína,
en hún er að baldýra upphlutsborða.
„Framan á upphlutnum eru svartir
flauelsborðar með gylltri eða silfur-
litaðri baldýringu, en það er einmitt
sá hiuti þjóðbúningsins sem ég er
að vinna í,“ segir Guðrún. „Stundum
er þó sett víravirki eða annað borða-
skraut smíðað úr silfri á flauelsborð-
ann í stað þess að hafa baldýringu.“
Guðrún segir að baldýring sé ekk-
ert annað en þolinmæðisvinna og
æfing, „eins og reyndar
allir

Morgunblaðið/Golli
Á DÖGUNUM var sýning á íslenskum þjóðbúningum
í Hornstofunni við Laufásveg.
GUÐRÚN Einarsdóttir baldýr-
ar á svartan flauelsborða, sem
festur er á upphlutinn.
hlutir," bætir hún við. „Það hefur
því ekki verið vandalaust fyrir kon-
urnar í gamla daga að baldýra áður
en rafmagnsljós kom til sögunnar,“
segir hún ennfremur.
Guðrún álítur að mikilvægt sé að
týna ekki niður þeirri list að bal-
dýra, því það hafí fylgt upphlutnum
og skautbúningnum alla tíð. „Alls
konar mynstur eru til af bald-
ýringu, en þó verður að
fylgja ákveðinni hefð í þeim
efnum,“ segir hún enn-
fremur.
Hvað leynist í gömlum
hirslum?
Konurnar í Hornstof-
unni segja að mikið hafi
verið um það að fólk
hafi grafið upp úr hirsl-
um sínum gamla upp-
hluti, skotthúfur eða
aðra fylgihluti þjóð-
búninganna og komið
með á sýninguna.
„En markmið okkar
er einmitt að veita fólki
upplýsingar og ráðgjöf um það
hvernig eigi að endurnýta gamla
þjóðbúninga eða sauma nýja,“ segja
þær og sitja greinilega ekki við orð-
in tóm, því í enda Hornstofunnar er
Oddný Kristjánsdóttir, klæðskeri og
kennari hjá Heimilisiðnaðarskólan-
um, að sýna tveimur konum hvernig
þær geti snyrt skúf á gamalli skott-
húfu. „Best er að þvo skúfinn var-
lega upp úr volgu vatni og nota til
þess þvotta- og mýkingarefni. Þegar
skúfurinn er síðann orðinn þurr, má
taka taka þá þræði í burtu sem eru
orðnir tættir," segir hún meðal ann-
ars. Konurnar tvær fylgjast með af
áhuga og þakka sínum sæla fyrir
að hafa ákveðið að líta við á sýning-
unni.
Guðbjörg og Guðrún benda á að
sífellt sé að verða vinsælla meðal
íslenskra kvenna að klæðast þjóð-
búningnum við hátíðleg tækifæri.
ÓÞEKKT kona í faldbúningi
eins og tíðkaðist fyrr á öldum.
Ekki aðeins við söguleg tímamót
eins og til dæmis lýðveldisafmæli
Islands, heldur einnig við fermingar
eða við brautskráningar úr skólum.
Þær segja einnig að mikilvægt sé
að fólk varðveiti þá hluti sem fylgt
hafa gömlum þjóðbúningum, því
aldrei sé að vita nema hægt sé að
nota þá í nýjan búning.
Með þau orð í huga kveður blaða-
maður konurnar í Hornstofunni, og
er jafnframt staðráðinn í því að
kanna nánar hirslur formæðranna.
Því hver veit nema þar leynist göm-
ul baldýring, skotthúfa eða upphlut-
ur! ■
Arna Sehram
Dömur & Herrar
Er meltingin í standi?
Margt getur truflað
eðlilega starfsemi
meldngarfæranna,
; t.d. langvarandi óheppilegt
| mataræði. Einnig er algengt
að neysla fúkkalyfja setji
meltínguna úr jafiivægi vegna þess
að lyfin eyða því miður ekki
einungis sjúkdómsvaldandi
sýklum, heldur rústa þau jafnframt
nauðsynlegum gerlagróðri
meltingarferanna.
j Til að koma starfsemi þeirra
aftur í eðlilegt horf eru notaðir
Acidophilus gerlar. Acidophilus
hylki eru þægileg í inntöku og
koma jafhvægi á meltinguna.
Úheilsuhúsið
Kringlunni & Skólavörðustíg
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!