Morgunblaðið - 26.09.1996, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1996 C 11
VIÐSKIPTI
Skipafélögin styrkja innanlandsflutninga sína í harðri samkeppni með kaupum á landflutningafyrirtækjum
Flutningabílar heija
á strandsiglingamar
Traustir flutningar skipta íslendinga miklu flutningafyrirtækjanna hafi batn-
máli. Almenningur gerir æ meiri kröfur til
samgöngukerfísins og atvinnulífíð treystir á
það til aðfanga og útflutnings. Kjartan
Magnússon fjallar um þá þróun sem á sér
nú stað á flutningamarkaðnum innanlands.
Hinar miklu samgöngu-
bætur, sem orðið hafa
hérlendis á undanförn-
um áratugum, eru nú
ótvírætt farnar að hafa mikil áhrif
í för með sér á flutningakerfið
innanlands. Til skamms tíma varð
að treysta á strandsiglingar við
flutninga á þungavöru þar sem
ekki var hægt að notast við vega-
kerfið nema í takmörkuðum mæli.
Fjölmargir vegir voru ófærir
vegna snjóa stóran hluta vetrarins
og ekki tók betra við þegar voraði
vegna öxulþungatakmarkana og
lélegs ástands veganna. Eftir því
sem vegakerfið hefur batnað hafa
landflutningar hins vegar aukist
á kostnað sjóflutninga og skipafé-
lögin Eimskip og Samskip hafa
keppst við að byggja upp alhliða
flutningsþjónustu og tengja hana
við áætlanaflutninga á landi.
A undanförnum árum hafa
flutningafyrirtækin keppst um að
styrkja stöðu sína í innanlands-
flutningum með kaupum á land-
flutningafyrirtækjum. Samskip
hafa keypt slík fyrirtæki á Akur-
eyri, Reyðarfirði og Selfossi og
stofnað ný fyrirtæki í þeirra stað;
Flutningamiðstöð Norðurlands hf.,
Flutningamiðstöð Austurlands hf.,
og Flutningamiðstöð Suðurlands
hf. Þá hafa Samskip eignast rúm-
lega 90% hlutafjár í vörubifreiða-
miðstöðinni Landflutningum hf. í
Reykjavík.
Eimskip hefur einnig fjárfest í
landfiutningafyrirtækjum á lands-
byggðinni. í síðustu viku keypti
það 60% hlut í ísafjarðarleið ehf.
á ísafirði. Áður hafði Eimskip eign-
ast meirihluta í Dreka hf. á Akur-
eyri og Viggó hf. í Neskaupstað.
Þá hefur Eimskip einnig eignast
meirihluta í Vöruflutningamiðstöð-
inni hf. í Reykjavík.
Samskip svarar á Vestfjörðum
Baldur Guðnason, fram-
kvæmdastjóri flutningasviðs Sam-
skipa , segir að fyrirtækið muni á
næstunni stofna flutningamiðstöð
á Vestfjörðum eins og það hafi nú
þegar gert í öðrum landsfjórðung-
um. „Það er ekki spurning hvort
heldur hvenær það verður,“ segir
hann.
Kaup Eimskips og Samskipa á
hlutum í landflutningafyrirtækjun-
um eru til marks um þá þróun, sem
nú á sér stað á flutningamarkaðn-
um. Með kaupunum styrkja þau
landflutningana á kostnað sjó-
flutninga og bregðast þannig við
samgönguþróuninni.
Styrkur vörubifreiða er sá að
þær komast núorðið í flestar sveit-
ir landsins mestallt árið. Vegir
liggja. víðar en áður, þeir eru betri
og eru ruddir oftar. Það þekkist
ekki lengur að fjölmörg byggðar-
lög og nánast heilu landshlutarnir
þurfi að treysta á strandsiglinga-
skipin með aðföng eða til að koma
afurðum sínum á markað, a.m.k.
yfir veturinn.
Samdráttur í strandsiglingum
Fyrir um tíu árum voru að jafn-
aði 7-8 skip í strandsiglingum hér
við land, fjögur hjá Skipaútgerð
ríkisins, 2-3 hjá Eimskip og 1-2
hjá Skipadeild Sambandsins, for-
vera Samskipa. Nú hefur Skipaút-
gerðin verið lögð niður en Eim-
skip og Samskip eru hvort um sig
með eitt skip í föstum strandsigl-
ingum hringinn í kringum landið.
Auk þess koma nú tvö skip Eim-
skips við í höfnum í hverjum
landsfjórðungi á leiðinni til Bret-
lands og meginlands Evrópu en
þannig er útflytjendum á lands-
byggðinni veittur betri aðgangur
en áður að helstu mörkuðum í
Evrópu.
Hörð samkeppni
skipafélaganna
Kaupin á landflutningafyrir-
tækjunum sýnir einnig að það rík-
ir gífurlega hörð samkeppni milli
skipafélaganna. Þau einskorða
kaup sín reyndar ekki á hlutum í
landflutningafyrirtækjum heldur
fjárfesta þau og fyrirtæki, sem
tengjast þeim beint eða óbeint,
töluvert í öðrum fyrirtækjum, aðal-
lega á sviði sjávarútvegs. Megintil-
gangurinn með slíkum fjárfesting-
um hlýtur að vera sá að tryggja
sér flutningsviðskipti viðkomandi
fynrtækis.
í viðskiptalífinu er oft rætt um
að hérlendis hafi myndast tvær
blokkir stórfyrirtækja á undan-
förnum árum. Ljóst er að mörg
fyrirtæki tengjast öðru hvoru
skipafélaganna og láta eingöngu
„sitt félag“ flytja vörur sínar.
Deilt er um hvort slíkt sé heppi-
legt en í þessu sambandi er sjálf-
sagt að líta til þess að svipuð þró-
un á sér nú stað í flutningum og
reyndar í öðrum fyrirtækjarekstri
um allan heim. Þar hafa fjölmörg
fyrirtæki bundist samtökum um
að beina viðskiptum sín á milli og
eiga jafnvel nánara samstarf.
Þetta gera þau til að standa betur
að vígi í harðri samkeppni alþjóða-
væðingarinnar. Erlendis hefur
þróunin að vísu frekar verið með
þeim hætti að fyrirtæki gera sam-
starfssamninga sín á milli en að
þau kaupi hlut hvert í öðru, og
íslensku skipafélögin hafa í nokkr-
um mæli gengið til slíks sam-
starfs erlendis.
Flutningskostnaður í sögulegu
lágmarki
Þrátt fyrir að stóru skipafélögin
og þau fyrirtæki, sem þeim tengj-
ast, séu umdeild og þau séu sökuð
um fákeppni er ekki hægt að líta
fram hjá því að samkeppnin á milli
þeirra er mjög lífleg og kemur
neytendum til góða. Flutnings-
kostnaður í innanlandsflutningum
er í sögulegu lágmarki og flutn-
ingstíminn hefur líklega aldrei ver-
ið jafnskammur. Heildsölum, sem
rætt var við vegna þessarar grein-
ar, ber saman um að þjónusta
að ár frá ári.
Styttri afgreiðslutími á
landsbyggðinni
Samkeppnin virðist því hafa
bætt þjónustuna og það hlýtur að
koma flestum fyrirtækjum til góða
jafnt þeim, sem tengjast fyrir-
tækjahópunum tveimur, en einnig
öðrum fyrirtækjum, sem hafa ekki
verið sein á sér að færa sér þjón-
ustuna í nyt. Olís er eitt þeirra
fyrirtækja, sem það hefur gert,
en fyrir skömmu auglýsti það 36
klukkutíma eða eins og hálfs
sólarhrings afhendingartíma
innanlands á öllum vörum sínum.
Thomas Möller, framkvæmda-
stjóri markaðssviðs Olís, segir að
uppbygging Eimskips og Sam-
skipa á alhliða flutningaþjónustu
um land hafi þannig bætt þjón-
ustuna við landsbyggðina. „Við
höfðum lengi sett okkur það
markmið að stytta afhendingar-
tíma út á land og með þéttriðnu
dreifikerfi skipafélaganna sáum
við að svo stuttur afhendingartími
var ekki óraunhæfur. Við skiptum
við bæði fyrirtækin, verðið skiptir
auðvitað miklu máli en svo veljum
við þann bíl eða það skip, sem
hentar okkur betur á viðkomandi
flutningaleið.“
Betri nýting flutningatækja
Samþjöppun í landflutningum
hefur orðið til þess að flutningabíl-
um hefur fækkað. Á móti kemur

að þeir bílar, sem eftir eru, eru
betur nýttir en áður og það hefur
ef til vill átt sinn þátt í að lækka
verðið, m.a. með sparnaði á mann-
afla og olíu. Hagkvæmari og
traustari rekstur gæti einnig haft
í för með sér að notaðir eru nýrri
og öruggari bílar en ella.
Kristján Jóhannsson, forstöðu-
maður innanlandsdeildar Eim-
skips, segir að samkeppnin hafi
ekki síst skilað sér í lægra verði
til viðskiptavina, einkum á fjölföm-
um leiðum. „Til dæmis hefur mikil
samkeppni verið á leiðinni Reykja-
vík-Akureyri og dæmi eru um að
stórir viðskiptavinir hafi fengið
umtalsverða lækkun á flutnings-
gjöldum þangað.“
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins er ekki óalgengt að flutn-
ingskostnaður á kílói hafi lækkað
um allt að helming á undanförnum
misserum í landflutningum til
Akureyrar svo dæmi sé nefnt. Er
algengt að kílóverð þangað sé nú
10 krónur með virðisaukaskatti
en eftir því sem næst verður kom-
ist er kílóverðið jafnvel komið nið-
ur í um 6 krónur í magnflutning-
um.
Líklegt er að framhald verði á
þeirri þróun að landflutningarnir
bæti við sig á kostnað sjóflutning-
anna eftir því, sem vegakerfi
landsins styrkist. Nú þegar er uppi-
staðan í flutningi strandflutninga^
skipanna þungavara í miklu magni.
Það skiptir einnig máli að togar-
ar landsmanna verða æ dýrari og
fullkomnari og því er reynt að
halda þeim sem mest að veiðum í
stað þess að láta þá sigla með afl-
ann milli landshorna eða jafnvel
til útlanda. Þegar góð veiði er á
miðunum er mun hagkvæmara að
láta þá landa í næstu höfn og láta
flutningabíla aka með aflann til
vinnslu innan lands eða lesta hann
um borð í skip eða flugvél til út-„
landa. Það segir sig sjálft að 10
milljóna króna bíll hentar mun
betur til flutninga en 500 milljóna
króna skip.
Umboð Samskipa
í Haftiarfirði flytur
Nýtt utnboð Samskipa
í Hafnorfirði
Frá og með 1. október n.k. munu nvir umboðs-
menn, Dvergur ehf., Flatahrauni 1 í Hafnarfirði,
taka við allri slarfscmi fyrír Samskip í Hafnarfirði.
Við bjóðum alla viðskiptavini velkomna á nýja
staðinn og vonum að samstarf okkar við
Hafnfirðinga og aðra viðskiptavíni í Hafnarfirði
verði enn inægjuiegra en áður.
SAMSKIP
Holtah»kka v/ Hoítaveg, 104 Kokpvík
Sími:>69&100 tax:S69 8149