Morgunblaðið - 11.10.1996, Blaðsíða 2

2 C FÖSTUDAGUR 11. OKT’ÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LIF
sýn á konuna í bíói,
auglýsingum og ljósmyndum
ELFA Ýr Gylfadóttir.
Morgunblaðið/Ásdís
jarðarlestargöngunum í London
vakti feikistór mynd af konu í
Wonderbra brjóstahaldara athygli
hennar. Undir myndinni stóð: „Mind
the gap, please". Undir sömu aug-
lýsingu í París stóð: „Horfðu í aug-
un mín og segðu að þú elskir mig.“
„Ég fór að velta fyrir mér hvort
þessar auglýsingar ættu að höfða
til kvenna eða karla,“ segir Elfa.
„Ég hafði stúderað fantasíur sem
kvenlegan rithátt og greint hvernig
rödd konunnar hefur verið kveðin
niður eða þögguð í texta. Og nú
ákvað ég að snúa mér að myndum
kvenna og hvernig konur birtast í
myndum."
GENTLEMAN
Konan til að horfa
á og njóta
Konur í auglýsingum voru
iðulega í aukahlutverki og eru
það oftlega enn. Karlinn var
hins vegar ávallt gerandi. Hann
er sólin, orsökin og áhrifavald-
urinn. Kona er eins og tunglið,
hún er í skugganum, afleiðing-
in. Konan er oft sýnd sem
óvirkt viðfang. Hún er í bakgrunni
og hallar sér að karlinum. Hún er
aðgerðalaus.
Auglýsingar sýna hvernig samfé-
lagið er, en geta líka haft áhrif á
það, að mati Elfu. Hún vill ekki
GIVENCHY
GIVENCHY-auglýsing, athyglisvert er að
karlmaðurinn sést ekki. Þetta er gott
dæmi um karllegt sjónarhorn: Konan
verður félagi lesandans ef hann kaupir
þennan rakspíra.
agnúast út í auglýsingar, músík-
myndbönd eða kvikmyndir. Heldur
er bara hið karllega sjónarhorn ráð-
andi í samfélaginu samkvæmt
hennar greiningu.
Konan í bíómyndinni er séð með
auga myndavélarinnar sem er um
leið auga áhorfandans. Myndavéla-
augað horfir í andlit konunnar og
rennur svo niður líkama hennar,
skoðar bijóstin, mjaðmir og leggi.
„Þarna er einungis verið að þjóna
karláhorfendum, því venjuleg kona
nýtur þess ekki að gæla við kven-
líkamann í gegnum auga kvik-
myndavélarinnar," segir Elfa.
Elfa segist greina breytingu í
auglýsingum á notkun karllíkam-
ans. Þeir eru nú oftar berir en áður
og sem kyntákn. Munurinn á kon-
unni og karlinum er samt enn mik-
ill í auglýsingum og kvikmyndum.
„Karlinn getur bæði verið kropp-
ur og gerandi en konan er yfirleitt
bara kroppur,“ segir Elfa. „Kona í
auglýsingum horfir beint i augu
áhorfandans og er oft að bjóða upp
á eitthvað."
Hún segir klámmyndir
gott dæmi um þetta. Karlinn
snýr baki í áhorandann en
konan liggur undir honum
og horfir í auga kvikmynda-
vélarinnar. Þannig getur
karláhorfandinn ímyndað sér
að hann sjálfur njóti ástar
með henni.
„Karlmaðurinn í myndum
almennt hefur lengi verið í
gerandi stellingum með
spennta vöðvana, en konan
aftur á móti afslöppuð og
ávöl, fyrst og fremst handa
öðrum til að horfa á eða
njóta,“ segir Elfa.
„Linsan er karl,“ segir
hún, „En þessi karlmannlegi
sjónarhóll kemur konum sem
áhorfendum í klemmu því
þær geta ekki dáðst að kon-
unni á tjaldinu, í auglýsing-
unni eða á ljósmyndinni sem
kynferðislega girnilegri veru.
Þær neyðast því til að sams-
ama sig henni, ímynda sér
að þær séu konan á mynd-
inni.“
Elfa tekur undir með
Laura Mulvey kvikmynda-
fræðingi um að konur séu
vanari að setja sig í spor
karlhetjunnar í bíómyndum,
heldur en karlar að setja sig í spor
kvenhetja í myndum. „Almennt má
segja að hið ráðandi karllega sjón-
arhorn í heiminum," segir Élfa,
„hafi skyggt á það sem konur sjá
og segja.“ Þær hafa því átt erfitt
KONUR og karlar eru ekki eins,
hvorki líkamlega né andlega, sál-
rænt eða tilfinningalega. Það er
meginmunur á kynjunum, sem með-
al annars birtist í ólíkum lífsgildum.
Vandamálið á hinn bóginn er, að
mati femínista, að kvenleg gildi eru
ekki eins hátt metin og hin karlegu
og það skapar ójafnvægi í heimi
kynjanna.
Uppeldisstörf, fjölskyldan,
umönnun aldraðra og barna og
flestöll önnur verk sem konan í
gegnum aldirnar hefur sinnt eru
minna metin en hin ýmsu karla-
störf sem hvíla á stjómun, manna-
forráðum og völdum. Launamis-
munur kynjanna bendir að minnsta
kosti til þess.
Elfa Ýr Gylfadóttir, bókmennta-
og fjölmiðlafræðingur, hefur í nokk-
ur ár velt fyrir sér stöðu kon-
unnar í heimi sem henni finnst
einkennast af karllegu sjónar-
homi.
Hún er nýkomin heim frá
Bretlandi eftir nám í University
of Kent at Canterbury, með
M.A. ritgerð um ímyndafræði
og konuna eins og hún birtist
í fjölmiðlum. Dæmi um spum-
ingar sem hún glímdi við eru:
„Hvernig kemur konan fram í
hefðbundnum vestrænum aug-
lýsingum? Hver er munurinn á
verkum kvenljósmyndara og
karlljósmyndara?"
Sýn konunnar kveðin
niöur í myndum?
Munurinn á hinni kvenlegu
og karllegu sýn á vemleikann
hefur verið flokkaður í pör af
fræðjmanninum Héléne Cixo-
us. Á eftirfarandi lista er hið karl-
lega vinstra megin jákvætt og mátt-
ugt og kvenlega hægra megin sem
jafnframt er dæmt neikvætt og/eða
vanmáttugt:
framtakssemi/aðgerðaleysi
sól/tungl
menning/náttúra
dagur/nótt
faðir/móðir
höfuð/hjarta
skynsemi/viðkvæmni
Elfa Ýr hefur notað þessa flokk-
un sem hjálpartæki, meðal annars
til að greina auglýsingar. í neðan-
G stendur fyrir Síberíu Ginseng, notað um aldur
til að viðhalda þreki og auka fjör.
, I* stendur fyrir Pollen, blómafrjókorn hlaðin
■ orku og kjarngóðum næringarefnum.
I E stendur fyrir E-vítamín, mikilvægt fyrir frumuöndun,
I efnaskipti kolvetna og fitu, myndun bandvefs og vöðva
I og heilbrigða starfsemi heiladinguls og kynfæra.
I Royal Jelly Vegna einstakra náttúrulegra
■ eiginleika þessa verðmæta efnis. Það er eftirsótt til að
™ efla þreyttu holdi kraft.
Fæst í heilsubúðum, apótekum
og heilsuhillum matvörubúða
Kringlunni & Skólavörðustíg
GULI MIÐINN TRYGGIR GÆÐIN!
Éh
Eilsuhúsið
Hefur leikskóladvöl
áhrif á þroska barna?
UNDANFARNA áratugi hefur ver-
ið mikil umræða um það hvaða
áhrif leikskóladvöl hefur á þroska
barna. Eins og gengur eru skoðan-
ir ærið misjafnar og
niðurstöður margra
rannsókna um margt
ólíkar og jafnvel svo
að þær ganga þvert
hver á aðra. Svo
dæmi sé tekið hefur
því verið haldið fram
að börn sem fara
snemma í heilsdags'-
vistun á leikskóla
eigi auðveldara með
að aðlagast ýmsum
félagslegum aðstæð-
um, en á hinn bóginn
hefur því verið haldið
fram að börn á leik-
skólaaldri bíði skaða
af dagvistun utan
heimilisins eða hjá öðrum en for:
eldrum sínum.
Fyrir skömmu birtist grein í
breska blaðinu Independent þar
sem segir frá rannsókn ítalsks pró-
fessors að nafni Dario Varin við
Mílanó-háskóla. í niðurstöðum
hans kemur fram að ef börn hefji
leikskóladvöl allan daginn á fyrsta
eða öðru aldursári hafi þau til-
hneigingu til að bera minni virðingu
fyrir rétti annarra barna.
Rannsókn þessi fór þannig fram
að prófessor Varin kynnti sér hegð-
un 89 leikskólabarna á aldrinum
þriggja til fimm ára. Þrjátíu og sex
af þeim börnum höfðu verið á
barnaheimili frá fyrsta eða öðru
aldursári, en hin höfðu verið heima
hjá foreldri til þriggja ára aldurs.
Prófessor Varin lét leikskóla-
kennara fylgjast grannt með hegð-
un barnanna og spurði for-
eldrana um skapgerð
þeirra. Auk þess voru börn-
in látin leysa af hendi ýmis
verkefni til að hægt væri
að kanna þætti eins og
hæfni til samvinnu, sið-
ferðilegan þroska og hvort
þau hefðu einhveija til-
hneigingu til árásargirni.
„Þau böm sem höfðu far-
ið snemma í heilsdagsvistun
á leikskóla áttu það til að
vera kappgjöm, neita að
hjálpa öðmm og að vera
ósamvinnuþýð," samkvæmt
prófessor Varin. „Þegar þau
vora beðin um að bera poka
af sælgæti frá einu herbergi
leikskólans til annars, vora þau mun
líklegri til að borða sælgætið á leið-
inni frekar en að gefa hinum börn-
unum með sér.“
Prófessor Varin segir niðurstöð-
urnar benda til þess að börn verði
ekki samvinnuþýðari þó þau hafi
HEIÐUR vandar sig við að teikna.