Alþýðublaðið - 24.12.1933, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Norðurlandabúar. Eftir formi ís-
íetókú tí'níatali falla ibisttki jóilin
að visu aldrei í ýll, heldur ér
ýlir öæsti mánuður á undan jól-
nié-
Ettifflsaxáf kölfuðu jólin Géoh-
itol, sértí. er sama orðið og jól.
Af engiisaxneska uafninu er dreg-
ið ij.ubp. í nútiðarensku, sem pó
er minna tíðkað en Christmas.
ÝH þektu Engilsaxar líka og
nefhdu hanin Géohe.
Jólahátiðin virðist vera æfar-
gömul með norrænum þjóðum)
Svo er að sjá sem gríski sagn-
litarinin Prokopius þekki hana
þégar á sjöttu öld eftir Krist.
Hann segir, að á eyrani Thule
Hengst i öorðri sjáist sólin ekki í
40 daga. Þegar liðnir séu 35 dag-
ar af pessum 40, séu menn sendir
upp á hæstu fjailatinda til þess
að gá til sólar. Þegar þeir sjái
sólina flýti j>eir sér niður í bygð-
ina og þá sé slegið upp voldugu
gestaboði til þess að fagna endur-
toomu sólarinnar. Þessi lýsing
virðist eiga við norðurhluta Nor-
egs. Talið er liklegt, áð með
þessu sniði hafi jólin vefið haldiin
4 f jarstu forneskju á Noxðuriönd-
UUL
Þó að virðast megi af þessari
og öðrum svipuðum lýsingum, að
jólin séu hátíð ijðssins, þá er samt
svo ekki í raun og veru. Jólin
vtoru miklu fremur sá ægilegi
tími, þegar dularfullir vættir léku
lausum hala og náðu öflugra
valdi á mönnum og málleysingj-
um en eila var unt. Mikilvægur
þáttur í hugmyndum mánna um
jólin var einmjjt trúin á stónefiíiS
hersingar af yfimáttúrlegum ver-
um, sem þustu bæ frá bæ á hin-
um iöngu og dimmu jólanóttum
og sættu færinu að ræna jóla-
drykknum -og jólamatnum. Stund-
um eru þessar hersingar tröll,
stundum andar undirheima, stund-
um framJiðnir m-enn. Foringi
þessa dúl-arfulla föruneytis var
stundum sjálfur Óðinn (sérstak-
Ifega i danskri alþýðutrú), einnig
„Frúin“, „frú Reið“ (Freyja),
„Guðrún með taglið“ og tröllið
Þrándur. Grýla fór fyrir jólasvein-
u-num, en hún var þegar á þnett-
ándu öld og ef til vill í heiðni
dtottin úr sínum befðarsessi -og
að eins höfð til þess að hræða
með henni böm. Á jólanóttinni
vitjuðu einnig dánir menn heim-
kynna sinna, og gæta varð búpem-
ings fyrir tröllum. Ekki roátti
niefna skaðleg kvikindi þeirra
réttu nöfnum á jólunum. Olfurimn
var til dæmis kallaður gullfótur.
Grundvallarhugsunin', sem felst
bak við jóla-hátí'ðina, er því senni-
lega hid hr jililega vald íröLkmna
ijjir dimmasta tírrm úrmns. Jólin
eru þess- vegna tii orðin af ótt-
anum við myrkrið. Óðinn, drott-
ínn jólan-na (jólnir) er til dæmis
ekki likur sólguði, er hann stelur
veizlumatnum frá Hálfdani svarta,
heklur birtist hann þar sem leið-
togi jólatröllanna.
MeðaJ þ-eirra sk-emtana, s-em um
hönd vtoru hafðar á jólUm heið-
inná maiima, var öldrykkja sú
æðsta. Að „diekka jól“ var áð
halda jólin hátíðleg. I „jólatunn-
unni" var geymt bezta og áfeng-
asta ölið. f Nbnegi mæltu lög svo
fyrir, að hver bóndi, sem átti
minst sex kýr, skykli brugga á-
kveðnar birgðir af öli og halda
jólagildi, annaðhvort einm eða í
félagsskap með öðrum bændum.
f jóladrykkjum voru í heiðnum
sið drukkin minni sumra ása, en
í kristni drukku menn minni guðs
og heiiagra dýrlinga. Dýrum, sem
helguð voru guðunum til blóts,
var slátrað og kjötið af þeim etið,
eins o-g áður var getið. Hér á landi
tiðkaðist áð blóta svonefndum
sónargelti handa Frey um jólin.
Áður en dýrin-u var slátrað, lögðu
menn hönd á hrygg þ-ess og
strengdu þess heit að vinma -eitt-
hvert afreksverk á komamdi ári.
Þessi æfarforni siður hefir haldist
fram á þenmam dag á ýmsum
stöðum í því formi, að tréli-kan
í galtarmyn-d, klætt leðri, er b-or-
ið inn í jóláhýbýlim, og húsbónd-
inn, húsfreyjam og vinmufólkið
gera heit um að drýgja -einhverja
dáð á næsta ári. I Sviþjóð og
Danmörku er búin-n til hafur eða
göltur úr brauði og settur á jóla-
borðið. Síðar eru þeir brotnir
sundur og molunum skift á milíi
fólksins og gripanmia. Þetta skap-
ar hreysti og frjósemi á árinu,
sem í hönd fer.
Engu síður einkennandi fyrir
jólin eru ýmsir leikir, sem við
þau eru bundmir, Merkastur er sá,
að maður, klæddur eins og tröll
í dýrslíki, kemur inn í v-eizlu-
stofuna -o-g leggur þá, s-em þar eru
fyrir, í einielti. Nöfniln á þessari
dularveru fara eftir búnimgi hemrn-
ar. Al'gengust eru jólahafur og
jólaálfw (með Ianga rófu; 1-eifar
af Grýlu). Þessi leikur á ætt sína
að rekj-a til trúarinnar á jólatröll,
sem taka fól.k. Tákn þ-essa leiks
virðist snemma hafa fallið í
gl-eymsku, og leikurinm sjálfur
rýmdi sæti fyrir miðaldadánzleikj-
um, þar sem danzemdumir Iéku
nummiur og munka. Þaðam er
pantaleikur vorra tíma rummina
Jóladrykkjan- og jólaleikurinm
voru þær skemtanir, sem settu
sérstakan svip á hátíðina. Aðrir
siðir, t d. jólabálið, þar sem
kveikt var í h-eilum trjástofni á
arninum, og það að „skopra i-nm
jólunum" með vagnhjóli eftir
endilangri þorpsgötummi eða að
„riða inm jóli-n", er þar á móti
talið að tákna eldkyngi til þess
að halda frá sér illum öflum.
Flestir jólasiðir vorir eiga á
sama hátt rætur sínar að rekja
til eldgamallar hjátrúar. En hjá-
trúin eims og reyndar öH önmur
trú er annars vegar tilraum hins
frumstæða manns til að s-kýra
fyrir sér lögmáí tilveilunmar, en-
að hinu leytinu er húm- spnottim af
ótta um sitt litla líf við alt hið
mikla ðskiljamlega.
u
u
n
u
u
u
Verkakvennafélagið Framsókn
óskar öllum félagskonum gleOilegra jöla.
ST.JÓRNIN
n
33
33
13
33
33
u
Í3
mxmmzmmnmmxwx mmMMm
Gleðileg jól!
Hótel Borg.