Morgunblaðið - 07.08.1997, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 1997 43
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Nauðsyn þess að
gefa Njálu út að nýju
Frá Má Jónssyni:
ENGU máli skiptir hver var höf-
undur Njálu. Umræður um það
leggja lítið af mörkum til skilnings
á sögunni, þótt
eitthvað kunni
þær kannski að
segja um hneigð
hennar og
möguleg tengsl
við valdabaráttu
í landinu á sið-
ustu áratugum
13. aldar. Meiru
varðar að þrátt
fyrir ákafar deil-
ur um höfund og
annað undanfarin ár og áratugi
er Njála vanrækt rit. Viðtekinn
misskilningur birtist í bréfi Ólafs
Guðmundssonar til Morgunblaðs-
ins 27. júlí og er á þá leið að könn-
un á handritum sögunnar hafi „á
sínum tíma verið svo snilldarlega
af hendi leyst af þeim Konráð
Gíslasyni og Einari Ólafi Sveins-
syni að varla mun hægt að bæta
þar um“ (bls. 33). Olafur slær
reyndar varnagla með því að segja
„mér skilst" og hefur hugmyndina
sennilega úr riti Hermanns Páls-
sonar Um uppruna Njálu frá 1984,
en þar segir: „Þetta verk hefur
verið snilldarlega leyst af hendi; á
þessu sviði hafa þeir Konráð Gísla-
son og Einar Ól. Sveinsson unnið
svo vel, að varla mun hægt að
bæta þar um“ (bls. 14).
Þetta er ekki rétt. Þessir menn
könnuðu handrit Njálu vitaskuld
gaumgæfilega og lýstu þeim af
miklu viti, en vel að merkja „á sín-
um tíma“. Niðurstöður þeirra eru
að ýmsu leyti rangar og þar að
auki svo illa fram settar að þær
eru óskiljanlegar þeim sem kynnu
að hafa áhuga á að velta fyrir sér
margbreytileika verksins í raun-
verulegri varðveislu þess, en hafa
ekki áralánga þjálfun í notkun
flókinna lesbrigða neðanmáls eða
lestri ættartijáa yfir handrit og
handritsbrot. Enn verra er að út-
gáfur Konráðs (1875) og Einars
Ölafs (1954), „hinar afræðilegu"
og þar með „eiginlegu" útgáfur
Njálu nú um stundir, eru langt frá
því að vera nógu góðar. Hvorug
þeirra segir alla söguna. Báðar
voru unnar á þann algenga hátt
að eitt meginhandrita verksins var
lagt til grundvallar, en önnur notuð
þar sem vantaði í eða leshættir
töldust „betri“. Konráð og Einar
Ólafur stóðust hins vegar ekki þá
freistingu að skipta sér af textan-
um og velja leshætti úr öðrum
handritum eftir smekk fremur en
í samræmi við niðurstöður eigin
athugana á skyldleika handrita og
handritaflokka.
Svoleiðis vinnubrögð ganga ekki
þegar Njála á í hlut. Hana verður
að gefa út með allt öðrum hætti.
Hún er mesta bókmenntaverk okk-
ar íslendinga og verðskuldar betri
og vandaðri meðferð en raun ber
vitni. Hana á ekki að prenta sem
hrærigraut soðnum úr óljósum og
vart rökstyðjanlegum áiyktunum
um tengsl handrita, líkt og til sé
aðeins einn réttur og sannur texti
sögunnar. Njála á að vera til í
mörgum bindum í bókaskápum
landsmanna. Öll skinnhandrit sög-
unnar ætti að gefa út eins og þau
liggja fyrir, enda er umtalsverður
munur á texta þeirra og fráleitt að
leyfa ekki alþýðu manna að njóta
þess - fyrir utan gagnið sem af
slíku hlytist fyrir áhugamenn um
höfund Njáiu! Til eru átta skinn-
handrit af Njálu, ekkert þeirra al-
veg heilt. Frá fyrri hluta 14. aldar
eru Kálfalækjarbók (AM 133 fol.),
Reykjabók (AM 468 4to), Grá-
skinna (GKS 2870 4to) og Möðru-
vallabók (AM 132 fol.). Frá 15. öld
eru Skafinskinna (GKS 2868 4to),
Sveinsbók (GKS 2869 4to), Odda-
bók (AM 466 4to) og Bæjarbók
(AM 309 4to). í sérstöku bindi
ættu síðan að vera skinnbrot sög-
unnar, sem eru eitt til átta blöð að
lengd og öll hin merkustu (AM 162
B fol.). Reynist úthaldið gott má
gefa út svo sem eitt eða tvö bindi
í lokin með texta glataðra skinn-
handrita sem varðveitt eru í eftirrit-
um frá 17. öld. Svona nokkuð þolir
þjóðin vel og ófáir útlendingar
myndu fagna slíku framtaki. Fyrir
rúmlega hálfri öld hvatti Guðni
Jónsson til þess í útgáfu sinni á
Njálu að einhveiju í líkingu við
þetta yrði hrundið í framkvæmd
með stafréttum hætti fyrir fræði-
menn, en ég legg til að nú þegar
verði ráðist í að koma þessu í verk
með nútímastafsetningu á snotrum
bókum með greinargóðum inn-
göngum um hvert handritanna, til
dæmis í tengslum við þá vinnu sem
nú fer fram á vegum beggja stofn-
ana Áma Magnússonar og Lands-
bókasafns-Háskólabókasafns með
töku tölvumynda af handritum í því
skyni að gera þau aðgengileg á
veraldarvefnum. Ekki skortir fé til
þess verkefnis, en því má ekki
gleyma að aldrei kemur neitt í stað-
inn fýrir góðar og fallegar bækur.
Þær eru það sem fólk gefur, kaup-
ir og þiggur, nýtur og les.
MÁR JÓNSSON,
Meistaravöllum 13, 107 Reykjavík.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.

r Gœðavara
Gjdfðvara - mdldr ogkdfTistcll.
Allir veröílokkar. ^
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
HeimsfríTcjir liönnuðir
in.d. Gianni Vcrsatc.
Dýraglens
T éS HBLD AE> mIk
f MAFt 0&Ð/& 'A /
Grettir
HOU) WOUIDYOU LIKETO
HAVE A FREED06?
THIS 15 ANDV AND
THIS 15 OLAF..
M0M 5AVS D06SARET00
MUCH TROUBLE JHEV6ARK
TOO MUCH, AND OUR VARD
ISN'T BI6 EN0U6H.. _„
WELLAT LEA5T SHE
DlDN'T 5AV ANVTHIN6
AB0UT PREFERRIN6 CATS
MOM SAV5 DO
VOU HAPPEN TO
HAVE A CAT?
Hvernig líst þér á að
fá ókeypis hund?
Þetta er Kátur og
þetta er Lubbi...
Mamma segir að hundar
séu of mikil fyrirhöfn, þeir
gelti of mikið og garðurinn
okkar sé ekki nógu stór ...
Jæja, hún sagði
a.m.k. ekkert um
að hún vildi heldur
ketti.