Morgunblaðið - 09.12.1997, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
ÞRIÐJUDAGUR 9. DESEMBER 1997 B 7
Saga Arafats,
Palestínu og Gyðinga
BÆKUR
Ævisaga
ARAFAT
Kempan með kafíuna. Eftir Janet
og John Wallach í þýðingu Elínar
Guðmundsdóttur og Þorsteins
Thorarensen. Fjölva útgáfan,
Reykjavík, 1997,544 bls.
í ALÞJÓÐLEGUM stjórnmálum
síðustu áratuga hafa örlög Palest-
ínumanna og Gyðinga verið eitt-
hvert erfiðasta úrlausnarefnið.
Þótt samkomulag hafi náðst árið
1993 milli ísraelsríkis og PLO,
Frelsissamtaka Palestínumanna,
er vandræðunum ekki lokið því að
erfiðlega gengur að framkvæma
samkomulagið og ekkert gengur
í að vinna úr þeim ágreiningsefn-
um sem skilin voru eftir í samn-
ingnum í Ósló. Þessi vandi verður
því með okkur næstu áratugina.
Það er þess vegna kærkomið að
fá á íslenzku lesefni sem upplýsir
bakgrunn þessa vanda og rekur
rás mikilvægustu viðburða.
Fjölva útgáfan gefur nú út þess-
ar vikurnar tvær bækur um mál-
efni Austurlanda nær. Önnur bók-
in segir frá Símoni Peres, einum
af forystumönnum ísraels, hin er
ævisaga Arafats, leiðtoga Palest-
ínumanna. Þessar bækur saman
gefa nokkuð góða innsýn í þann
vanda sem við er að glíma í sam-
skiptum Gyðinga og Palestínu
Araba.
í þessari bók er greint frá ævi
Arafats alveg fram að árinu í ár.
í bókinni er formáli eftir Símon
Peres og Steingrímur Hermanns-
son, fyrrverandi forsætisráðherra,
Nýjar bækur
• TÓTA og tíminn er eftir Berg-
ljótu Arnalds.
í bókinni segir frá því þegar
Tóta vaknaði við
eitthvert skrítið
hljóð. Er hún
gægðist inn í
stofu sá hún lít-
Bergljót
Arnalds
inn, einkennilegan
karl klöngrast út
úr gömlu stand-
klukkunni.
Bókin er ævin-
týrabók ætluð
börnum sem vilja læra á klukku.
Bókin er prýdd mörgum myndum.
Útgefandi er Skjaldborg. Bókin
er 38 bls. Leiðbeinandi verð: 1.580
kr.
segir frá för sinni á
fund Arafats árið
1990. Aftast í bókinni
er lit yfir helztu at-
burði í sögu þess um-
deilda svæðis sem Pal-
estínumenn og Gyð-
ingar gera tilkall til og
búa saman á og hefst
tæplega tvö þúsund
árum fyrir Kristsburð
og nær fram til 1997.
Sá listi kemur að
nokkru leyti í stað
nafnaskrár, sérstak-
lega af því að vísað er
í blaðsíður, en það er
samt bagalegt að hafa
ekki nafnaskrá í svo stórri bók sem
þessari. En það er mikil tízka á
enskri tungu nú um stundir að
stinga ekki niður penna við samn-
ingu ævisagna fyrir minna en þijú
til fjögur hundruð síður og þessi
er nokkuð á sjötta hundraðið.
Það eru nokkrir þræðir í þess-
ari bók. Það er að sjálfsögðu ævi-
saga Arafats. Þar er einnig að
finna frásögn af forystumönnum
ísraela, Peresi, Rabín og Netan-
yahu, af leiðtogum Araba, Nasser,
Sadat, Hússein Jórdaníukonungi,
Assad Sýrlandsforseta svo að þeir
helztu séu nefndir. Einnig er fjall-
að um Bandaríkjaforseta sem Ar-
afat hefur átt margvísleg sam-
skipti við. í þessari bók er einnig
rakin saga Fatah samtaka Arafats
og PLO og hvemig þau hafa hrak-
izt land úr landi þar til nú að þau
eru komin til Palestínu og sömu-
leiðis er farið yfir sögu ísraels og
þeirra stríða sem það hefur átt við
granna sína, venjulega að fmm-
kvæði þeirra.
Auðvitað er Arafat þráðurinn í
bókinni og frásögnin er öll honum
tengd. Höfundarnir rökstyðja þá
skoðun sína að Arafat sé fæddur
í Jerúsalem í húsi ættar sinnar sem
þar stóð. En stórmúftinn í Jerúsal-
em, Haj Amin, var náfrændi Ara-
fats. Þessi múfti studdi nazista í
síðari heimsstyijöldinni af því að
þeir hötuðu Gyðinga jafn ákaft og
hann. Hann gerði síðan þau af-
drifaríku mistök við stofnun ísra-
elsríkis að hafna boði Sameinuðu
þjóðanna um tvískiptingu Palest-
ínu og komst upp með að tala í
nafni Palestínumanna. Hann var
ótrúlega ógæfulegur
og heimskulegur í
ákvörðunum sínum.
Arafat leit að sjálf-
sögðu upp til þessa
frænda síns og lengi
framan af ævinni var
hann álíka ógæfuleg-
ur og stórmúftinn.
Arafat menntaðist
sem verkfræðingur í
Kaíró og tók mikinn
þátt í stúdentapólitík
og virðist hún hafa
orðið honum stökk-
pallur inn í stjómmál.
Yasser En hann hélt til vinnu
í Kúveit árið 1957 og
dvaldi þartil 1965. Arafat auðgað-
ist vel á verkfræðingsvinnunni og
kom undir sig fótunum efnahags-
lega á þessum ámm. En árið 1959
stofnaði hann ásamt félögum sín-
um Fatah samtökin sem hann
hefur leitt frá upphafi. Það var svo
ekki fyrr en árið 1965 að Fatah
gerði fyrstu skæruliðaárásina á
áveitukerfi í ísrael. Það ár hættir
Arafat sem verkfræðingur og flyzt
til Sýrlands en þar höfðu Fatah
samtökin aðsetur á þessum áram.
Fatah samtökin undir forystu
Arafats verða síðan illræmdustu
hryðjuverkasamtök Palestínu-
manna sem réðust að ísraelskum
hermönnum hvenær sem þau gátu
en myrtu saklausa borgara, konur
og börn_ eins og þau frekast gátu
bæði í ísrael og um víða veröld.
Frægust og illræmdust urðu sam-
tökin af flugránum og margvísleg-
um morðum þeim tengdum en þó
ber hæst morðin á ísraelsku
íþróttamönnunum á Ólympíuleik-
unum í Miinchen árið 1972. Það
kemur hvergi fram að Arafat sjálf-
ur hafi tekið þátt í morðárásum
af þessu tæi en hann hefur
áreiðanlega fyrirskipað þær ýmsar
og ber því ábyrgð á morðum sak-
lausra borgara. Það er einn kostur
þessarar bókar að Arafat er ekki
hlíft við þessum þætti í ferli sínum.
Annar ógæfulegur þáttur í ferli
hans og Fatah samtakanna og
raunar PLO er ferill þeirra í
Arabaríkjunum. Arafat verður
ekki forseti PLO fyrr en 1969 en
þau voru upphaflega stofnuð árið
1964 af leiðtogum Arabaríkjanna
til að reyna að hafa heimil á
skæruliðunum. Ferill þeirra er
ótrúlegur. Hvar sem þau hafa tek-
ið sér bólfestu hafa þau skilið eft-
ir sig sviðna jörð. Það er sama
hvort það var Jórdanía, Sýrland
eða Líbanon. Yfirvöld í Jórdaníu
með Hassan konung í broddi fylk-
ingar urðu að beita hernum af
hörku til að reka skæruliðasam-
tökin af höndum sér eftir að þau
höfðu skapað algert upplausnar-
ástand í ríkinu. Sama urðu Sýr-
lendingar að gera og að síðustu
ráku Israelsmenn þá úr Líbanon
eftir að þeim hafði tekizt að eyði-
leggja viðkvæmt jafnvægi í stjórn-
kerfi þess lands. Þá hröktust sam-
tökin til Túnis þar sem þau voru
síðan undir ströngu eftirliti þar til
þau gátu haldið til sjálfstjórnar-
svæðisins í Gaza og Jeríkó. Araba-
ríkin hafa ekki síður en ísrael
beitt Palestínumenn hörðu í gegn-
um tíðina.
Arafat á sér þær málsbætur að
hann hefur látið af hryðjuverka-
starfsemi en var lengi vel tregur
til að beita samtök sem tóku þátt
í PLO hörðu til að koma í veg
fyrir hryðjuverk. Árið 1988 lýstu
samtökin yfir að þau beittu ekki
lengur hryðjuverkum og árið 1993
skrifar Arafat undir samning við
ísraela.
Hlutskipti Arafats sem leiðtoga
Palestínumanna á Gazaströndinni
og í Jeríkó og Hebron er ekki öf-
undsvert. Það væri nógu erfitt að
ná samningum um þau erfiðu mál
sem skilin voru eftir í Óslóarsam-
komulaginu en að fá forsætisráð-
herra á borð við Netanyahu í Ísra-
el er umtalsvert óhapp. En nú er
svo komið að Arafat er hampað á
alþjóðavettvangi en Netanyahu
fær ekki einu sinni viðtal við helztu
fyrirmenn eins og Bandaríkjafor-
seta. Það hljóta allir að vona að
sú staða hans hjálpi honum til að
ná skaplegu samkomulagi við ísra-
el og leggja grunn að lýðræðislegu
og friðsömu ríki Palestínumanna.
Frásögn Steingríms Hermanns-
sonar af fundi sínum með Arafat
er skondin af ýmsum ástæðum.
Hann virðist ekkert átta sig á af
hveiju það var fullkomlega óvið-
eigandi að hann hefði samband
við fulltrúa Palestínumanna vetur-
inn 1987-1988, hann skilur ekki
að athugasemdir Morgunblaðsins
við för hans á fund Arafats eru
ekki við förina heldur við þær út-
bólgnu yfirlýsingar sem forsætis-
ráðherrann gaf í tilefni fararinnar
ef marka má ívitnunina sem hann
birtir í frásögn sinni.
En hér er bók sem sjálfsagt er
að mæla með við áhugamenn um
stjórnmál og alþjóðamál.
Guðmundur Heiðar
Frímannsson
Vinátta manns og refs
• SPEKI Jesú Krists og Speki
Davíðssálma eru með formálsorð-
um sr. Sigurðar Pálssonar.
í kynningu seg-
ir að báðar bæk-
urnar séu hugsað-
ar sem hjálp við
íhugun og skiptast
niður í þijátíu
stutta kafla þar
sem hver kafli gef-
ur lesandanum
andlegt nesti til
íhugunar fyrir
hvern dag mánaðarins.
Speki Jesú Krists geymir mörg
spakmæli hans og önnur minnis-
stæð orð sem frá honum eru komin
og lesa má í guðspjöllunum.
Speki Davíðssálma - Davíðs-
sálmar „hafa um aldaraðir verið
mönnum einna kærastir allra rita
Biblíunnar," segir í kynningu.
Jafnramt segir að margir sálmanna
sýni djúpa tilbeiðslu mannsins og
lotningu fyrir því sem heilagt er.
Skálholtsútgáfan gefur út. Hvor
bók er 48 síður ogkosta 690 kr.
SAGAN af Brúsa er
saga um vináttu
manns og refs, um
það hvenær maður
veiðir ref og hvenær
maður veiðir ekki
ref. Höfundurinn,
Finnur Torfi Hjör-
leifsson, hefur áður
sent frá sér þrjár
ljóðabækur og
nokkrar
kennslubækur í ljóð-
list en gefur nú út
sína fyrstu sögu
handa börnum.
Teikningar í bókinni
eru eftir Þóru Sig-
urðardóttur.
Finnur Torfi segir að sig haf i
langað til að skrifa sögu fyrir
börn þar sem dýr væru ekki
gerð að persónum út frá sjónar-
miðum mannlegs samfélags
heldur mættu manninum í sínu
náttúrulega umhverfi. „Sagan
lýsir á raunsæjan hátt aðstæðum
refsins í náttúrunni þó auðvitað
sé þetta skáldskap-
ur,“ segir Finnur
Torfi. I bókinni rek-
ur höfundurkynni
sín af refnum Brúsa
og fjölskyldu hans.
Brúsi lifir villtur úti
í náttúrunni og er
fljótur að forða sér
undan veiðimannin-
um. Smám saman
takast kynni með
manni og rebba og
þeir læra að treysta
hvor öðrum. Maður-
inn færir refnum
mat og öðlast í stað-
inn vináttu hans.
„Ég kynntist ung-
ur villtum refum þar sem ég
ólst upp á Vestfjörðum og ég
hafði það að leik sem barn að
kallast á við refi. Síðan hef ég
af og til lent í návígi við dýrið
og hef smám saman verið að
læra að skilja refi, lesa úr hátt-
arlagi þeirra, látbragði og hljóð-
um, Líkt og góðir hundaeigendur
gera,“ segir Finnur Torfi. „Ref-
ir eru að mörgu leyti aðdáunar-
verð dýr. Bæði eru þeir mjög
fallegir og svo lifa þeir svo góðu
fjölskyldulífi." Höfundur fer
ekki í grafgötur með að hann
er mótfallinn grenjaveiðum
manna á refum, honum þyki
aðferðin ómannúðleg. „Eg set
mig þó ekki upp á móti refaveið-
um almennt, einungis því þegar
veiðimenn sitja fyrir hvolpunum
við heimili refsins," segir Finnur
Torfi. Hann hefur nú misst sjón-
ar á vini sínum og sögupersón-
unni Brúsa, segist ekki hafa
hugmynd um hvað varð af hon-
um og hvort framhald verði á
rebbasögu. „Börn hafa spurt
hvort sagan sé sönn, hvort ég
hafi virkilega getað talað við
refinn og eini galdurinn við að
skrifa þessa sögu var fólginn í
því að gera samband sögumanns
og refsins trúverðugt. Hafi mér
tekist að gera þessi samskipti
manns og refs eðlileg fyrir börn-
unum þá er ég ánægður."
Sigurður
Pálsson
Finnur Torfi
Hjörleifsson
Nýjar bækur
• SÁLIN vaknar er eftir Kate
Chopin í þýðingu Jóns Karls Helga-
sonar.
Söguhetjan,
Edna, uppgötvar
að tilvistin hefur
upp á fleira að
bjóða en hefð-
bundið hjónaband
og barnauppeldi.
Hún leitar útrásar
fyrir tjáningarþöf
og tilfinningar og
hirðir lítt um þær
skorður sem henni eru settar sem
eiginkonu og móður.
Útgefandi erBjartur. Bókin er
160 bls., prentuð í Gutenberg.
Kápugerð annaðist Snæbjörn Arn-
grímsson. Verð: 2.680 kr.
Jón Karl
Helgason
• ÆVINTÝRIÐ um Birtu og
Skugga er barnabók eftir Amheiði
Borg.
Birta litla ljó-
sálfur er sendiboði
gleðinnar á Jörð-
inni. Hún svífur
umogleitastvið
að töfra fram
bjartsýni með
sprota sínum, en á
í baráttu við
Skugga karlinn
sem dreifir í
kringum sig döpr-
um hugsunum. Hún reynir að fá
bömin til að ýta skugganum burt
með því að hleypa birtunni inn.
Útgefandi erMál ogmenning.
Bókin er 32 bls., prentuð íDan-
mörku og kostar 1.390 krónur.
Amheiður
Borg
• ALDAHVÖRF er eftir Eðvarð
T. Jónsson. Ljóðin em söguleg og
íjalla um fyrstu hetjur og píslar-
votta bahá’í trúar-
innar.
„Ljóðmæland-
inn lifir sig inn í
aðstæður í Persíu
á 19. öld, þar sem
bahá’íar mættu
mikilli andúð og
ofbeldi fyrir sína
trú sem sam-
ræmdist ekki Isl-
am,“ segir í kynningu.
í þessri fyrstu ljóðabók Eðvarðs
yrkir hann á hefðbundin hátt og
má meðal annars finna nokkrar
sonnettur í þessu kvæðasafni sem
er alls 13 ljóð.
Útgefandi erHvarf. Bókin er
32 bls. Prentuð hjá Félagsprent-
smiðjunni ehf. Myndir í bókinni eru
eftirBessa Bjarnson. Verð: 1.000
kr.
UPP ÚR þessu fóram við
Brúsi að tala saman og
urðum vinir. En Brúsi
hélt samt áfram að vera
villtur refur. Ég mátti ekki stijúka
honum eða klappa eins og mér
sýndist. Honum var til dæmis illa
við að ég tæki utan um hálsinn á
honum. En ég mátti strjúka honum
um bakið og aftur á skott. Og ef
vel lá á honum velti hann sér um
hrygg, og ég mátti þá klóra honum
á bringunni, en það var sjaldan.
Hvemig fórum við að því að
tala saman? Var einhver að spyija
að þessu? Það er Von að spurt sé.
Refir tala ekki mannamál, og menn
tala yfirleitt ekki refamál, en þeir
geta lært það. Refir tala ekki með
orðum eins og við. En þeir gera
sig skiljanlega með ýmsum hljóð-
um, eins og ég var að segja frá
rétt áðan, og svo líka með lát-
bragði og svipbrigðum. Maður
verður að taka vel eftir limaburði
refsins og öllum hreyfingum og
fylgjast vel með svipnum á andlit-
inu á honum til að skilja hvað
hann vill segja. Getið þið séð á
andliti manns hvernig honum líð-
ur, hvort hann er glaður eða hrygg-
ur, hvort hann er reiður eða í fýlu?