Morgunblaðið - 14.12.1997, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1997 B 11U
eldhúsborðið. „Við lærðum sem
smástrákar að nota hníf,“ segir
Páll sem hefur ákveðið að kenna
öðrum hnífagerðarlistina til að efla
hana hér á landi. Honum finnsW
heillandi að tveir hnífar eru aldrei
eins og hugsar með hrolli til inn-
fluttra „íslenskra" minjagripa:
í könnun Ferðamálaráðs á liðnu
ári mátu erlendir ferðamenn ís-
lenska minjagripi á einkunnarbil-
inu 0-10 og niðurstaðan varð sex,
sem verður að teljast fremur léleg
einkunn. Páll segist vita skýring-
una: „Hingað eru fluttir inn fjölda-
framleiddir gripir frá Tævan og
Kína, ég sá til dæmis um daginn
sænska dalahestinn í íslenskum
fánalitum,“ segir hann og mátaiÉt'
blaðið í skaftið - og gleymir
heimskunni fyrir utan. Hann hefur
útbúið beinflísar úr dökku hrúts-
homi til að festa ofan og neðan á
skaftið. Festir blað í skafti.
Hnífur dreginn úr slíðri
SKREYTING. Fjörutíu ára gamall tannlæknabor notaður til að gera víkingagrímu á hnífsskaftið, gert úr homi sem fellur vei í hendi.
táknum eins og litlu sólartákni
sem finnst meðal flestra forn-
þjóða.“
Smiðurinn færir sig upp á
skaftið
Hann handleikur hreindýrshom-
ið sem hann hefur sagað, borar fyr-
ir blaðinu, mátar í hendi og veltir
því fyrir sér hvort þau hæfl öragg-
lega hvort öðru - á meðan fljúga
páfagaukar úr opnu búri um vinnu-
stofuna.
Nú teiknar hann víkingagrímuna
á skaftið og segir sögu: I sumar
kom ungur ítalskur maður í Gallerí
hnoss á Skólavörðustíg - þar sem
ég er með hnífa til sölu. Hann var
þar lengi og gat ekki lagt frá sér
einn hnífinn sem passaði honum
svo vel í hendi. Að lokum sagði
hann: „Ég verð viku á landinu og ef
mér tekst að lifa svo sparlega að ég
geti keypt hnífinn kem ég aftur.“
Viku síðar kom hann og sagðist
hafa lifað eins og kirkjurotta en
aftur á móti ætti hann fyrir hnífn-
um.
Nú tekur við þriggja tíma vinna
hjá hnífasmiðnum við að skera út
teiknaða myndina og sólarhringina
á skaftið. „Þegar það er búið fer ég
með sandpappír um skaftið, fínni
og fínni pappír eftir því sem á líð-
ur,“ segir smiðurinn.
Hann leggur sig í framkróka við
að hanna eigin hnífa en apa ekki
upp eftir öðrum, þótt
viðmiðin séu til dæmis
hnífar sem hafa fundist
heillegir í dönskum
mýrum. „Hnífar hafa
líka fundist sem eigend-
HNÍFURINN. Fullgert verkið, 12 sentimetra blað, 13 sentimetra skaft og slíðrið rautt undir.
Páll, „finn horn sem fellur vel í
hendi kaupandans. En hnífsblaðið
má samkvæmt íslenskum lögum
ekki vera lengra en 12,5 sentí-
metrar."
Hnífur er háður áhugamálum
eigandans. Páll gerir hnífa handa
veiðimönnum og miðar við hönd
þeirra og ætlunaiverk: A að veiða
fisk, fugl, dýr? Hann er jafnvígur á
fjölnota hníf í eldhús og sérhníf
handa hestamönnum en þá er gald-
urinn að geta með öðram enda
hans hreinsað upp úr hófi.
Á vinnuborði Páls liggur til
dæmis hnífur með tréskafti löguðu
eins og lax. „Skreytingarnar era
oft dýramyndir, mannamyndir eða
rúnir,“ segir Páll, „reyndar hef ég
sérstakan áhuga á að skreyta þá
með víkingatáknum og algildum
urnir virðast hafa tínt fyrir 10 öld-
um. Þeir þekkjast á því að vera
nær ónotaðir."
Faðir Páls og Bjarna Þórs hand-
verksmanna, Kristján Pálsson, var
lærður smiður og Páll minnist þess
að hann smíðaði úr ýsubeini við
Vinnustofan klæðir hnífasmiðinn
vel. Hún er grófgerð og jafnt hús-
gögn, munir sem verkfæri fram-
andi tölvuvæddum skrifstofumönn-
um. Annar handverksmaður,
Sveinn Magnússon, á þó flesta
munina eins og risaskjaldböku úr
jámklump, Tré-Krist á krossi og
lampa líkan blómum í potti.
„Það er góður andi í húsinu,"
staðfestir Páll sem formar nú
mótar hrárandað nautsskinn eftir
lögun blaðsins - sem hann lætur
svo liggja í bleyti í 4-5 klukku-
tíma. Sporhjól rúllar nú eftir því til
að merkja bilið milli gatana, í kjöl-
farið stingur hann svo í með al,
loks verður það saumað með vax-
bornum hörþræði. „Ef þetta væri
hestamannaímífur væri kjörið að
sauma með hrosshárum,“ segir
Páll.
Blaðið með eggina klædda viðar-
flísum smýgur í slíðrið sem kreppif®*’
að. Páll leyfir þeim að falla hvort
að öðru, tekur blaðið reglulega úr
og stingur aftur í. Það þarf að
fylgjast með hvernig það þornar.
Hann gefur því ljósrauðan og
dökkan lit. Páll hefur stundum
leikið sér að því að fella saman roð
og leður til að fegra slíðrið eigi það
við: Laxaroð í slíðri laxahnífs!
Handtökin era mörg og Páll ber
skósvertu yfir víkingagrímu skafts-
ins og segir sögu sem aftur gerist í
Gajlerí hnoss:
I sumar komu nokkrir ástralskir
kaupsýslumenn í galleríið. Þeim
virtist líka vel íslenska handverkið
og gáfu sig á tal við afgreiðslufólk^
ið. Þeir sögðust hafa verið gestír
hjá íslensku fyrirtæki og verið
leystir út með japönskum arm-
bandsúram með merki fyrirtækis-
ins, „en,“ sögðu þeir, „þeim hefði
verið nær að gefa okkur eitthvað af
ykkar verkum, það hefðu verið
minjagripir í lagi.“
Hmfur í höndum manns
Páll nuddar nú skósvertuna af
og fægir skaftið. Skreyting hefur
öðlast dýpt. Hann segir að tíu ára
gamall sonur hans hafi nýlega
fylgst með honum að störfum og
sagt eftir nokkra umhugsun:
„Pabbi, þú hefur bara þroskast dá-
lítið í þessu.“ „Bömin mín segja ap'ð-
ég sé alltaf að tína upp eitthvert
drasl,“ segir Páll, „í fjöruferðum
sting ég á mig beinum, steinum og
öðram verðmætum, sem í annarra
augum er bara drasl.“
Gamall gormur úr bíl, bútur úr
hreindýrshomi, hrútshom, leður-
stykki og þráður - ekki lengur á
borðinu heldur glampandi stál á
skefti og sterkt slíður: 25 sentí-
----------------- metra langur hnífur hef-
Á að veiða ur orðið til í höndum
fisk, fugl eða manns-
ferfætling? Hjátrú um hnífa
Hníf má nota til varnar
illu. Hníf skal ekki gefa elskhuga
sínum, því þá skerst í odda með
þeim. Liggi hnífar í kross boðar
það feigð. Brotni hnífur veit það á
illt. Falli hnífur á gólf og standi þar
upp á enda, er von á gesti. Rekist.
hnífar saman veit það á þuiTviði.