Morgunblaðið - 28.12.1997, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1997 B 3
væri ákveðið að sprengja þarna
jarðgöng. Ég gerði það og gekk svo
í að flytja hús úr Steingrímsstöð inn
eftir. Það var erfitt að koma húsun-
um yfir ófærur og ár. Við lögðum af
stað með einn bfl, fyrst áleiðis að
Búrfelli klukkan tíu á þriðjudags-
morgni og þegar við vorum búnir að
ganga frá húsinu innfrá og komum
til baka í Steingrímsstöð var klukk-
an hálftvö aðfaranótt föstudags. Við
vorum búnir að vera að alla vikuna
og það voru fáar stundir sem menn
sváfu. Lengst sváfum við fjóra tíma
á bökkum Sandár.
Við fórum svo fleiri ferðir með
hús á bílum frá Rafveitu Reykjavík-
ur og þær ferðir gengu fljótar fyiár
sig. Þegar búið var að flytja öll hús-
in inn eftir, komnir svefnskálar,
mötuneyti og ráðskonur og menn
frá Jarðborunum, fórum við að
hreinsa frá jarðgangaopinu sem átti
að gera í klifinu þar sem væntanleg
Búrfellsvirkjun II kemur vonandi
síðar. Til stóð að sprengja þar 800
metra löng jarðgöng inn í Sáms-
staðamúla, þar neðan við átti stöðv-
arhúsið að vera. Við hófumst handa,
ég var með duglega stráka með
mér. En lánið var ekki með okkur,
jarðvegurinn var hörmulegur og við
áttum að taka göngin bratt niður.
Vatnslekinn var svo mikill að ef
mikið rigndi varð maður var við
leka fremst í göngunum eftir hálfan
klukkutíma. Við börðumst á hæl og
hnakka við að vinna þetta verk en
tókst ekki betur til en svo að við
komumst rétt innan við 400 metra.
Við vorum bara með gamlar dælur
og það fór ekki að ganga neitt hjá
okkur þarna fyrr en Norðmaður
einn sem kom að verldnu og sagði
að við yrðu að fá almennilega dælu.
Hún kom með flugi og þá fór vatns-
losun fyrst að ganga. Þá var komið
haust og hætt við þetta verk. Við
settum hlera fyrir jarðgöngin en
það tók ekki nema tvo sólarhringa
þar til vatn fór að renna út úr göng-
unum. Ég flutti svo mestallt dótið
sem komið var þarna á brott og er
því lauk fór ég að vinna hjá Al-
menna byggingarfélaginu en hætti
því fljótlega. Um tíma var ég krana-
maður hjá Togaraafgreiðslunni, eft-
ir það vann ég hjá Loftorku þar til
ég fór aftur að vinna í Búrfelli árið
1968.
Snemma vors 1968 var ég aftur
orðinn yfirfallinn af vöðvabólgu og
gigt svo ég fór á Heilsuhælið í
Hveragerði og var þar í sex vikur.
Nokkru síðar kom til landsins stór
bílkrani og ég var beðinn að taka á
móti krananum og sjá um flutning á
honum austur í Búrfell og setja
hann saman. Ég gat gert þetta og
þar með var teningunum kastað, ég
hef ekki farið frá Búrfelli síðan. Ég
var um þetta leyti í mjög góðu lík-
amlegu formi eftir að hafa verið á
hælinu og lifað þar á grænmetisfæði
og grennst um tuttugu kfló. Ég var
svo léttur á mér að ég man varla
eftir mér betur á mig komnum og
var ég þó þarna orðinn fertugur.
Á American
Ég fór svo ásamt Baldri bróður
mínum að vinna á American, en það
hét stóri kraninn fyrmefndi, hann
var þá sá stærsti á landinu en það
er hann sannarlega ekki í dag.
Vinnan á honum gekk vel utan einu
sinni, þá fórum við á honum til
Reykjavíkur til að setja upp línu og
veltum honum. Þetta atvik var tekið
fyrir á fundi hjá Landsvirkjun og
vildu sumir að okkur yrði sagt upp
fyrir að hafa velt krananum en
Gunnar Sigurðs yfirverkfræðingur
spurði hvort menn héldu að við
hefðum gert þetta viljandi, nei, eng-
inn hélt það. „Nú, eigum við þá ekki
að láta mennina halda áfram?“
sagði Gunnar og það var samþykkt
samhljóða. Við Baldur unnum sam-
an á krananum í eitt ár en þá hætti
hann og var ég einn að mestu á
krananum eftir það. Ég var ráðinn
til Landsvirkjunar árið 1968 en árið
eftir það var okkur hjónum skaffað
hús efra og konan og dætumar
fluttu upp að Búrfelli. Auk dætr-
anna fyrrnefndu eigum við hjónin
einn son og eina fósturdóttur og
fjóra syni átti ég fyrir hjónaband.
Meðan ég var á krananum hafði
ég alltaf einhver mannafon-áð. Eftir
að verktakinn hafði lokið sínum
verkefnum tók Landsvirkjun yfir
rekstur bensínstöðvar sem verktak-
hátt með örfáum undantekningum,
svo fáum að hægt er að telja þær á
fingrum annarrar handar.“
A leið heim frá Búrfelli að Sel-
fossi segir Guðmundur mér ýmsar
sögur af starfi sínu sem sjúkraflutn-
ingamaður og mér verður fljótlega
ljóst að sá starfi er kannski ekki síst
eftirminnilegur nú þegar hann
kveður senn sinn gamla vinnustað,
það tekur á menn að koma að
hörmulega leiknu fólki, slösuðu og
deyjandi og þurfa síðan að koma því
á áfangastað í óvissu um hvernig því
mun reiða af meðan á ferðinni
stendur. Slíkt er lífsreynsla sem
ekki gleymist, þótt hún hafi sem
betur fer ekki verið daglegt brauð.
Það er ótalmargt annað sem gleym-
ist ekki heldur, svo sem þegar ung-
lingur ekur á og það þarf að hvetja
hann óspart til að hefja akstur á ný
daginn eftir svo ekki myndist fælni
innra með honum gagnvart bflakstri
og þannig mætti áfram telja. „Og
auðvitað á ég eftir að sakna vinnufé-
laganna og þess að þurfa að mæta
til vinnu,“ bætir hann. Með blendn-
um huga hætta menn þeim starfa
sem verið hefur innihald lífs þeirra
- nema hvað. „Þetta leggst samt
ágætlega í mig, ég er búinn að koma
mér upp tölvubúnaði og svo hef ég
hestana til að hugsa um,“ Guð-
mundur og Helga eiga fimm hesta
og þeim þarf að sinna, svo og við-
haldi raðhússins á Selfossi sem þau
hjón keyptu fyrir nokkrum áram.
Ekki ætlar Guðmundur heldur að
hætta að skrifa dagbækur, en það
hefur hann gert óslitið öll þau 30 ár
sem hann hefur starfað hjá Búr-
fellsvirkjun. „Þar er nú samt stiklað
á stóru stundum, einkum fyrstu ár-
in, en það er gaman að glugga í
þetta,“ segir hann. Að öllu saman-
lögðu segist hann vera sáttur við
sinn starfsferil. „Ég var ekkert
lærður nema hvað ég hafði þetta
próf í sprengingum og með það í
huga verður ekki annað sagt en vel
hafi ræst úr hjá mér,“ segir hann.
Ekki hefur þó starfið í Búrfelli alltaf
verið dans á rósum. „Ég var kannski
dálítið heimaríkur á stundum en mér
finnst að með áranum fari maður að
mildast og reynir þá að skilja og fyr-
irbyggja það sem miður getur farið.“
Og smám saman fjarlægjumst við
Búrfell með auðnir sínar, sanda og
gróðurvinjar. I því umhverfi hefur
Guðmundur Hermanníusson átt
heimili sitt og starfsvettvang hálfa
starfsævina, og mig grunar að heils-
hugsar gæti hann tekið undir með
þjóðskáldinu Einari Benediktssyni,
er hann segir í lokaerindi kvæðis
síns um Dettifoss:
„Þú hefur brennt þinn svip í mína sál
og sungið óminn þinn mér fast í hjarta."
STOÐVARHUSIÐ í Búrfellsvirkjun.
HÚS flutt úr Steingrímsstöð upp að Búrfelli í upphafi virkjunarframkvæmda þar.
inn hafði áður rekið. Ég var svo
fenginn til þess að sjá um bensínsöl-
una. Nokkra síðar hætti Lands-
virkjun rekstri stöðvarinnar og þá
var hringt frá Skeljungi og konan
mín beðin um að taka að sér bensín-
stöðina. Þá gerðist hún umboðs-
maður Skeljungs og rak bæði bens-
ínsöluna og sjoppu og þar með vor-
um við bæði komin í fasta vinnu, en
hún hafði áður unnið af og til við
mötuneytið í Búrfelli. Konan rak
svo umrædda bensínstöð fyrir eigin
reikning í nítján ár. Þegar hún
hætti þeim rekstri var stöðin flutt
niður að bragganum þar sem ég hef
haft mína aðstöðu sem verkstjóri og
stöðin sett aftur undir mína stjórn
og konan mín ráðin til að sjá um af-
greiðslu og annað sem tilheyrir
ásamt ræstingum á mínum vinnu-
stað. Hún hafði því nóg að gera og
hefur aldrei dregið af sér.
Sjálfur hef ég haft margvíslegum
störfum að sinna hjá Búrfellsvirkj-
un. Ég var ekki lengi með kranann,
enda varð sú vinna stopul er fram
liðu stundir. Það var farið með hann
víða, svo sem að Sigöldu, upp að
Þórisvatni og víðar og var þó sann-
arlega ekki hlaupið með hann, kran-
inn sá er yfir 50 tonn. Á virkjunar-
tímanum fór ég t.d. með kranann
yfir vegleysur inn að Tungnaá til
þess að vinna við að reisa brú yfir
Sigöldu, það var mikið mál að kom-
ast með kranann þangað, en það
tókst og brúin stendur enn. Mörg
verkefni sem ég vann að með kran-
anum vora erfið en þau vora jafn-
framt spennandi, maður velti fyrir
sér hvort það tækist sem að var
stefnt og þegar það tókst var það
gleðiefni. Ég hef á þessum 30 árum
komið að ýmsum verkum í Búrfells-
virkjun. Stundum spyr fólk mig
hvað ég hafi unnið lengi við stöðina
og ég hef þá sagt því það. Það spyr
þá gjarnan hvernig mér hafi líkað.
„Ég var að svara þér, það segir sína
sögu hve lengi ég hef verið,“ svara
ég þá.
í svona hóp eru all-
ir nauðsynlegir
Andinn á þessum vinnustað
breyttist mjög þegar rekstm’ stöðv-
arinnar fór formlega í gang vorið
1970. Konur og börn fluttu hingað
ári fyiT þegar allt var að falla í
hversdagslegt far. Það varð að vísu
uppi fótur og fit þegar Hekla fór að
gjósa skömmu eftir að hornsteinn-
inn var lagður hér og tíu til fimmtán
sentímetra öskulag lagðist yfir allt
hér. Konur og börn vora flutt á
brott og þótt konunni minni þætti
það óþai’fi fór hún með börnin, tík-
ina og hvolpana á brott en ég varð
eftir og nokkrir karlar aðrir. Einum
sólarhring síðar fór fólkið svo að
tínast heim aftur þegar séð varð að
það var óhætt. Það var mikil breyt-
ing þegar fjölskyldulíf hófst á staðn-
um. Meðan á uppbyggingunni stóð
áður hafði hér að mestu verið karla-
samfélag. í svona hóp gegnir hver
og einn ákveðnu hlutverki og allii’
era nauðsynlegir. Mitt hlutverk hef-
ur lengst af verið að sinna verk-
stjórn útivinnuflokks, auk þess sem
ég hef nánst frá upphafi haft með
höndum stjóm sjúkrabíls staðarins,
ásamt með öðrum raunar. Það hef-
ur verið eitt af mínum verkefnum
og minna manna að sjá um sjúkra-
bílinn og rekstur hans.
Aðalstarf mitt hér hefur eins og
fyrr kom fram verið að stjórna úti-
vinnuflokki og hefur mikill fjöldi
unglinga starfað í honum, mér telst
svo til að þeir hafi ekki verið færri
en 500 frá árinu 1976. Ég hef unnið
með fimm stöðvarstjóram í Búrfelli,
þar af hefur einn verið tvisvar
stöðvarstjóri en aðstoðarstöðvar-
stjórinn hefur verið hér alla mína
tíð sem slíkur. Ég hef alltaf haft
gaman af að vinna við stöðina í Búr-
felli, en skemmtilegasti tíminn er
jafnan á sumrin þegar unga fólkið
er að koma. Fyrst óx mér dálítið í
augum að hafa alla þessa unglinga á
mínum snærum en þegar frá leið
fór ég að hafa mikla ánægju af sam-
starfmu við þá langflesta. Við höf-
um í sameiningu séð um ræktun og
gróðursetningu hér í stöðinni og í
nágrenni hennar, búið er m.a. í sam-
starfl við Skógrækt ríkisins að
planta tugþúsundum trjáplantna.
Við höfum líka annast um þjóðveld-
isbæinn sem er hér rétt hjá, ekki þó
gæslu hans, og einnig séð um um-
hverfi sundlaugarinnar sem rekin
er hér þrjá mánuði á ári við góðan
orstír. Þegar frá leið varð þetta of
mikið verksvið fyrir mig einan svo
ég fékk aðstoðarmann við verk-
stjórnina, Valdemar Jóhannsson frá
Stóra-Núpi. í framhaldi af því kom
Ólafur Árni Traustason frá Hafnar-
firði okkur til aðstoðar á sumrin.
Eftir að þeir komu til starfa þurfti
ég ekki lengur að vera úti við í dag-
legu amstri, þeir tóku við þeim
verkefnum en ég hef séð um aðra
þætti, svo sem vélavinnu og flutn-
inga en jafnframt verið yfirmaður
starfsemi alls útivinnuflokksins.
Smám saman hefur þurft að skipta
flokknum í hópa, þeir hafa verið allt
upp í átta og flokksstjóri yfir hverj-
um hóp. Ég verð að segja að lang-
flestir þeir unglingar sem hér hafa
starfað hafa reynst mjög góðir
starfsmenn og oft hef ég hugsað
með mér þegar ég hef átti fundi
með unglingunum, hve heppnir við
Islendingar eram með unglingana
okkar, þeir era vel gerðir á allan