Morgunblaðið - 04.01.1998, Síða 18

18 B SUNNUDAGUR 4. JANÚAR1998
MORGUNBLAÐIÐ
Rauðaberg í Fljótshverfi. Punktalínan sýnir yfírborð jökulbergslagsins sem kemur fram Svörtu jökulbergshamrarnir ofan Myndii-: Jón Jónsson
aðeins til vinstri við rauða lækinn. Til hægri á myndinni er jökulurið undirlag jökulbergsins. við Tóluhvamm rétt vestan Systrastapa.
GÁSKI
bjúkrapjAlfun
Harpa Helgadóttir,
sjúkraþjálfari.
Bakleikfimin mín verður framvegis
í GASKA, Bolholti 6, þar sem nýr
salur hefur verið tekinn í notkun.
í bakleikfiminni er ráðist að rótum vandans og
unnið kerfisbundið að uppbyggingu líkamans í
heild. Undir léttri samba- og salsatónlist aukum við
úthald, styrk og liðleika og bætum líkamsstöðu og
líkamsbeitingu með nýstárlegum aðferðum.
Fámennir hópar, fullkominn tækjasalur og góð
aðstaða.
Hóparnir verða eftirfarandi:
GOSIÐI
VATNAJÖKLI1996
SUNNUDAGINN
23. nóvember birti
Morgunblaðið vel
myndskreytta og eink-
ar skýra frásögn af
gosinu sl. haust og
hlaupinu sem því
fyigdi. Pað er í hæsta
máta lofsvert að
stærsta blað landsins
skuli birta svona grein-
argerð og ómetanlegt
fyrir okkur sem ekki
áttum þess kost að
koma í námunda við
leiksvið þeirra kynngi-
krafta sem þar voru að
verki.
Jón
Byrjendur 1 món. og mið. kl. 17.30 fil 18.45
Byrjendur 2 þri. og fim. kl. 16.15 fil 17.30
Framhald I mán. og mið. kl. 16.15 til 17.30
Framhald 2 þri. og fim. kl. 17.30 fil 18.45
Skróning fer fram í síma 568 9009.
Leikfimin byrjar mónudaginn 5. janúar.
Athugasemdir
Ljóst er að höfundar hafa lagt sig
fram við að gera frásögnina sem
greinilegasta og réttasta. Samt hafa
þar slæðst inn tvö atriði sem mig
langar til að benda á. í greininni
segir: „Fyrir Surtseyjargosið var
talið að móberg myndaðist á löng-
um tíma, öldum eða árþúsundum.
Ekki er þetta með öllu rétt því sum-
ÚTSALA - ÚTSALA
Utsalan hefst í dag, sunnudag
30-80% afsláttur
Tískuvörurfyrir allan aldur
DTrDarion
Reykjavíkurvegi 64,
• 220 Hafnarfjörður,
sími 565 1147.
arið 1950 kom í Ijós að
sannanlega var þetta á
annan hátt. Greinar-
gerð fyrir því „Mó-
bergsmyndun í Land-
broti“ birtist í Nátt-
úrufræðingnum 1954,
24. árg. bls. 113-122
og nokkuð endurbætt:
„Some Observations on
the Occurrence of
Sideromelane and Pa-
lagonite“ í „The Bullet-
in of the Geological
Institutions of the Uni-
versity of Uppsala.
Vol. XL 1961“. I þess-
Jónsson um greinum er bent á
athuganir sem sýna að: „Móberg
myndast einnig á vorum dögum og
án þess að um sé að ræða gos undir
jöklum eða um hraunleðju af sér-
stakri gerð.“ (Þetta síðasta á við
hugmynd Trausta Einarssonar um
uppruna móbergsins). Ekki undrast
ég þótt þessir greinastúfar hafi far-
ið framhjá greinarhöfundum, því
Náttúrufræðingurinn okkar er
minna lesinn en æskilegt væri og
sænska ritið hefur þröngan sér-
hæfðan lesendahóp. Þó hafa þeir
R.V. Fischer og H.U. Schminke
fundið ástæðu til að vitna í þessa
grein í sínu merka riti: „Pyroclastic
Rocks. Springer Verl. 1984“. Það
ætti því að vera fullljóst að mó-
bergsmyndun á okkar dögum var
þekkt meira en 10 árum fyrir Surts-
ey.
Myndun móbergsfjalla
í Morgunblaðsgreininni er sagt
að jarðvísindamönnum hafl gefíst
tækifæri til að fylgjast með myndun
móbergsfjalla. Þar með væri þá
gengið út frá að við svona aðstæður
verði móberg „skilyrðislaust" til.
Engu skal um það neitað hér en
bent á nokkra þá staði, sem skoðun-
arverðir eru í þessu sambandi. Bak-
við bæ að Rauðabergi í Fljótshverfi
rísa svartir hamrar frá sléttunni
upp í um 80-100 m hæð. Engum,
held ég, kæmi til hugar að kalla
berg það móberg. Það er jökulberg
(tillít) fullt með jökulrispaða steina,
mismunandi útlits og stærðar.
Þama er líka að finna vel „heflað"
og fagurlega rispað undirlag, en ját-
að skal að ekki er það auðfundið. Að
öðru leyti samanstendur bergið af
Móberg myndast ekki
endilega á löngum
tíma, öldum og árþús-
undum, skrifar Jón
Jónsson og telur jafn-
vel ekki hægt að ganga
út frá því að móberg
verði skilyrðislaust
til við aðstæður á
borð við þær í gosinu
í Vatnajökli.
gosösku, sem nú er orðin að fóstu
bergi. Þetta liggur sem skálag, lík-
lega í fomum dalvanga, og sem
hluti af jökulbergslagi, sem rekja
má frá Krossá, aðeins austar, vest-
ur í Þorgrímsheiði austan við Holt á
Síðu og sennilega lengra. Ljóst er
að þama em gosmyndanir frá fomu
jökulskeiði, til orðnar við alveg
sömu aðstæður og nú síðast urðu í
Vatnajökli en bergið enn ekki orðið
móberg. Ekki er vitað um aldur
þessa jökulbergs en um 100 m neð-
ar er annað jökulbergslag, undir
Systrastapa og virðist það vera ofan
á bergi, sem er öfugt segulmagnað
og því um 0,7 milljónir ára. Gæti
þetta svarta berg því verið af stærð-
argráðu 0,5 millj. ára. Það kemur
einnig fram ofan og vestan við
Kirkjubæjarklaustur. Má þar, og
víðar, sjá hvemig þessi myndun
hefur fyllt lægðir í því foma lands-
lagi, sem sá fomi jökull gekk yfir.
Omefni
Alveg dylst mér tilgangurinn í því
að búa til ömefni á jarðfræðilegri
skyndisköpun, sem þegar er horfin
undir þykka íshellu og með öllu
óvíst er hvort nokkurt mannlegt
auga lítur framar. Hreina móðgun
við Vatnajökul tel ég það að tengja
þessa myndun við slíkt ofurflagð
sem dóttur Geirrauðar jötuns og
verknað hennar, sem engum dylst
hver var, og vart ástæða til að halda
á lofti. Nokkuð þykir mér smekkvís-
in hafa gjálpað við naftigift þessa.
Höfundur er jarðfræðingur.