Morgunblaðið - 29.10.1999, Blaðsíða 5

4 B FÖSTUDAGUR 29. OKTÓBER1999
DAGLEGT LIF
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. OKTÓBER 1999 B 5

DAGLEGT LÍF
Listagata
í mótun
✓
A síðustu árum hefur Skólavörðustígurinn
verið að marka sér ákveðið svipmót sem
listagata en þar er nú að fínna flestar lista-
verkaverslanir, handverkshús og gallerí
borgarinnar. Hildur Einarsdóttir og
Asdís Asgeirsdóttir fóru í gönguferð og ráku
inn nefíð þar sem þær þóttust merkja ein-
hverja listastarfsemi.
GATAN lætur ekki mikið yfir
sér þar sem hún liggur upp
á Skólavörðuholtið með
sinni fjölbreytilegu blöndu
af húsum, nýjum og gömlum, litlum
og stórum, fábrotnum og ífkmann-
legum. I þessum húsum þrífst marg-
vísleg starfsemi auk þess sem tölu-
verð íbúðarbyggð er við götuna. Talið
er að um þrjú hundruð manns eigi
þama heima. Gangandi umferð er því
töluverð. A sumrin setja ferðamenn
mikinn svip á götumyndina þar sem
þeir ráfa á milli listhúsanna á leið
sinni upp að Hallgrímskirkju. Óhætt
er að fullyrða að þá aukningu sem
hefur orðið á listastarfsemi við Skóla-
vörðustíginn megi að mestu rekja til
fjölgunar ferðamanna í Reykjavík.
Skólavörðuholtið hefur í gegnum
tíðina verið eitt helsta athvarf ferða:
manna sem koma til Reykjavíkur. í
Skólavörðunni, sem eitt sinn stóð á
holtinu og gerð var eftir teikningu
Sigurðar Guðmundssonar málara,
var einn besti útsýnisstaður bæjar-
ins. Varðan vai’ úr höggnu grjóti og
stigi var inni í henni svo þar mátti
komast upp og sást þá vítt yfir. Árið
1931 var varðan rifin til að rýma fyrir
styttu Leifs Eiríkssonar. Eins og
menn eflaust vita hlóðu Hólavalla-
skólapiltar fyrstu vörðuna á holtinu
árið 1793 og er Skólavörðustígurinn
kenndur við hana.
Meðan enn var óbyggt við Skóla-
vörðustíginn var hann eins konar
skemmtigöngustígur upp á holtið.
Þangað komu konur með börn sín á
góðviðrisdögum, gerðu þar
hlóðir og hituðu sér kaffi
og drukku meðan bömin
fóru í feluleik á milli stein-
anna. Skömmu fyrir miðja
19 öldina var farið að reisa
hús við stíginn sem jafn-
framt varð aðalleiðin út úr
höfuðstaðnum.
A þessari öld hefur
Skólavörðustígurinn
verið ein aðalverslun-
argata borgarinnar.
Eins og við fleiri slíkar
götur í borginni hefur
þrifist þar ýmiss konar
listastarfsemi í bland við
annað. Svo dæmi sé tek-
ið þá reisti Guðmundur
Einarsson frá Miðdal
höggmyndavinnustofu
sína í bakhúsi við
Skólavörðustíg 43 árið
1964 og kallaði Listvina-
húsið. í útbyggingu að
framanverðu húsinu var
og er sölubúð.
Upphaflega var vinn-
ustofa Guðmundar reist
uppi á holtinu á þriðja
áratugnum en hún varð
að víkja fyrir nýbyggingu Iðnskól-
ans. Lengi vel voru seldir þarna mun-
ir hannaðir af Guðmundi frá Miðdal
en hin síðari ár hefru' Listvinahúsið
einkum sérhæft sig í gerð leirmuna
fyrir ferðamenn sem eru unnir af
syni og sonarsyni Guðmundar sem
báðir eru leirkerasmiðir.
Fleiri ágætir listamenn hafa komið
við sögu götunnar í gegnum tíðina.
Þórbergur Þórðarson bjó lengi vel í
litlu húsi við Skólavörðustíg 10 sem
kallað var Bergshús. í húsinu gerð-
ust ýmsir atburðir sem Þórbergur
segir frá í Ofvitanum og frægt er orð-
ið. Bergshús var síðar rifið og þar
stendur nú nýbygging eftir Guðmund
Kr. Guðmundsson arkitekt. í húsinu
eru nú meðal annars vinnustofur
arkitekta.
Árið 1919 keypti Eyjólfur Eyfells
listmálari tvö timburhús að húsabaki
við Skólavörðustíg 4A og 4C. Þar
starfaði hann og bjó með fjölskyldu
sinni. I öðru húsinu rak kona hans
Ingibjörg Eyfells hannyrða- og vefn-
aðarvöruverslunina Baldursbrá ás-
amt Kristínu Jónsdóttur. Má kannski
orða það svo að Baldursbrá sé fyrsti
vísirinn að þeim handverkshúsunum
sem hafa verið við stíginn.
Ef gönguferðin er hafin á mótum
Bankastrætis og Skólavörðustígs og
reynt að þræða þau hús sem hafa
geymt eða geyma listastarfsemi blas-
ir við tvílyft timburhús á hægri hönd
að Skólavörðustíg 4 B. Þar var á
annan tug ára rekin gallerí. Fyrst
kom Gallerí Grjót árið 1983 en að því
stóðu átta listamenn í mis-
munandi greinum mynd-
listarinnar. Þegar ákveðið
var að selja húsið sex árum
síðar hættu þau starfsem-
inni að sögn Ofeigs Bjöms-
sonar, gullsmiðs og mynd-
höggvara sem var einn
þeirra sem ráku gaUeríið.
Nýi eigandinn, Hann-
es Lárusson myndlista-
maður, setti á laggim-
ar gallerí í húsinu sem
hann kallaði Gallerí 11
og var starfrækt fram
til ársins 1994. Stefna
gallerísins var að sýna
framsækna list og þar
sýndu jöfnum höndum
Islendingar og útlend-
ingar. Hannes býr á
efri hæð hússins en á
jarðhæðinni er tísku-
verslunin Stfll.
Það er undarieg árátta
að þurfa að forvitnast
bak við annarra manna
hús en stundum borgar
það sig í hinu óvænta.
Bak við nokkur af húsun-
um við Skólavörðustíginn
er að fínna litla, listræna, garða.
Þegar gengið er inn sundið til hlið-
ar við húsið birtist óvænt garður svo
friðsæll og fallegur í andstöðu við er-
illinn rétt handan við hornið.
Dæmi um apann slíkan er við
Listvinahúsið. í garðinum er gos-
bmnnur og stytta eftir Guðmund frá
Miðdal í honum miðjum.
Ef gengið er yfir götuna að Skóla-
vörðustíg 3 (Pfaff-húsið) rekst mað-
ur inn í skemmtflegan brúðuheim.
Þetta er Gaflerí 3 en þar em seldar
handgerðar postulínsbrúður og ýms-
ir munir úr leir. Brúðurnar era allt
upp í 70 cm að stærð, klæddar þjóð-
búningum frá ýmsum löndum. Þær
era framleiddar hjá fyrirtækinu
Camillu í Hafnarfirði. Sigríður og
Freyja Þorgeirsdætur reka bæði fyr-
irtækin. Sigríður er fatahönnuður að
mennt auk þess sem hún hefur lært
postulínsbráðugerð og Freyja er nú í
læri hjá systur sinni.
Fyrir rámum áratug var Guðrán
Katrín Þorbergsdóttir forsetafrú
með verslun í þessu rými sem hún
kallaði Garn gallerí. Þar seldi hún
gam og uppskriftir að prjónafatnaði.
Hún hannaði einnig og prjónaði peys-
ur sem hún seldi í versluninni og leið-
beindi fólki með prjónaskapinn.
Kaffihúsið Mokka við
Skólavörðustíg 5 A hefur verið eitt
helsta athvarf listamanna, bóhema
og námsfólks síðan 1958. Frá upphafi
hafa verið þar listsýningar og Mokka
var íyrst íslenskra kaffihúsa til að
sérhæfa sig í espressokaffi. Hjónin
Guðný Guðjónsdóttir og Guðmundur
Baldvinsson hafa rekið þetta nota-
lega kaffihús frá upphafi og hafa inn-
1. Vasi gerður af Ingu Elínu Kristins-
dóttur myndlistarkonu.
2. í þessu húsi var eitt sinn hannyrða-
verslunin Baldursbrá sem segja má
að sé fyrsti vísirinn að hand-
verkshúsum við stíginn.
3. Kaffihúsið Mokka hefur verið eitt
helsta athvarf Iistamanna, bóhema
og námsfólks. Það var fyrst kaffi-
húsa hér á landi til að sérhæfa sig í
espressókaffi.
4.1 garðinum við Listvinahúsið er
gosbrunnur og stytta í honum miðj-
um eftir Guðmund frá Miðdal.
5. Á sumrin setja ferðamenn mikinn
svip á Skólavörðustíginn þar sem
þeir ráfa á milli listhúsanna á leið
sinni upp að Hallgrfmskirkju.
6. Ófeigur Björnsson, gullsmiður og
myndhöggvari ásamt konu sinni
Hildi Bolladóttur og syninum Bolla
sem einnig er gullsmiður. Þau reka
gullsmíðaverslun og gallerí við
Skólavörðustiginn.
7. Bjarni Þór Kristjánsson út-
skurðarmaður við vinnu sína í hand-
verkshúsinu Hnossi.
8. Guðmundur Kjartansson í verslun
sinni Smíðar og skart sem selur mál-
verk og Iistmuni úr tré og leir.
9. Á höggmyndasýningum hjá Ófeigi
eru verkin stundum sýnd út í garðin-
um, bak við húsið.
10.1 Galleríi 3 eru seldar handgerðar
postulínsbráður búnar til af systrun-
um Sigríði Þorgeirsdóttur, til vinstri
á myndinni, og Freyju Þorgeirsdótt-
ur.
11. í Herrafataverslun Kormáks og
Skjaldar er starfandi gallerí sem er
kallað Forsetastofan. Þar mega að-
eins karlmenn sýna.
réttingar ekkert breyst á þessum
tíma. Hannes Sigurðsson listfræð-
ingur sem er tengdasonur þeirra sér
nú um sýningarhaldið.
Fyrii- ofan Mokka við
Skólavörðustíg 5 er kjami þriggja
listmunafyrirtækja. Húsið vai- byggt
laust eftir 1880 og gekk þá undir heit-
inu Ekkjukassinn. Húsinu hefur ver-
ið breytt töluvert en unnið er að því
að koma hluta þess í uppranalegra
ástand. Húsið er í eigu Ófeigs Bjöms-
sonar, gullsmiðs og myndhöggvara,
sem rekur þar verslun
með skartgripi og högg-
myndir en gallerí er uppi
á loftinu auk þess sem
hann býr í húsinu ásamt
fjölskyldu sinni. Þegar
við ræddum við Ófeig
kom í ljós að það hefur
alltaf verið draumur hans að vera
með listastarfsemi í öllu húsinu og nú
hefur sá draumm- ræst. Auk hans er
þama Gallerí Ingu Elínar Kristins-
dóttur. Selur hún glervöra og list-
muni úr keramiki sem hún hefiu-
hannað og unnið. Þar fyi-ir ofan er
listmunaverslunin Meistari Jakob
sem rekin er af ellefu myndlistar-
menntuðum listamönnum sem vinna
við listmálun, grafík, veflist, leirlist,
textíl og höggmjmdalist. Listamenn-
irnir skiptast á að afgreiða í verslun-
inni.
Ófeigur Björnsson hefur rekið fyr-
irtæki sitt í níu ár við Skólavörðustíg-
inn. Hann sagðist alltaf hafa haft trú
á því að Skólavörðustígurinn gæti
orðið skemmtileg listagata. „Það er
líka alltaf hlýtt á Skólavörðustígnum,
vindurinn nær sér ekki upp héma,“
segir hann. „Hér ríkir góður andi og
samstarfið er gott þótt það sé óform-
Förum með
blóm þegar ein-
hver opnar nýtt
fyrirtæki
legt. Við höfum það fyrir venju að
fara með blóm ef einhver er að opna
nýtt fyrirtæki við götuna en við
slepptum því þegar spilavítið var
opnað héma hinum megin við göt-
una.“
Bak við húsið hjá Ófeigi er garður
og þegar er höggmyndasýning hjá
honum þá hafa verkin verið til sýnis í
garðinum. Tónlistarappákomur hafa
líka verið þar við opnun sýninga.
A Skólavöróisstíg 12 erverslunin
Litir og föndur sem sérhæfir sig í
föndur- og myndlistarvöram.
I sama húsi, á hominu, er Tísku-
verslunin Man. Það sem er sérstætt
við verslunina er að í kjallara hennar
er myndlistarsalur sem leigður er út.
Hugmyndin að því að nýta kjallarann
á þennan hátt er komin til af því að
eigandinn, Þorbjörg Daníelsdóttir,
vann í nokkur ár hjá Félagi íslenskra
myndlistai-manna og rak sýningarsal
og gaflerí á vegum félagsins í Gai-ða-
stræti og hefur því reynslu á þessu
sviði. „Eg vissi að það vantaði sal í
þessari stærð sem er millistærð af
sýningarsal," segir hún þegar við
ræðum við hana.“ „Mér finnst fatnað-
ur og flst fara vel saman,“ bætir hún
við. „Eg geri ákveðnar gæðakröfur
hvað varðar fatnaðinn og þjónustuna
sem ég veiti. Að sama skapi verður sú
list sem hér er sýnd að búi yfir
ákveðnum gæðum. Þannig styðui-
þetta hvort annað.“
Galleríð er opið á afgreiðslutíma
vei-slunarinnar. Um helg-
ar verða flstamennimir
að sjá sjálfir um yfirset-
una. Þá er notast við ann-
an útgang sem vísar út á
Skólavörðustíginn.
I þessu samhengi má
velta fyrir sér hinum
ýmsu rekstrarformum sem flsta-
starfsemin við Skólavörðustíg hefur.
I nokkram af flsthúsunum fer fram
blönduð starfsemi eins og til dæmis
hjá Ófeigi en þar er bæði gaflerí og
vinnustofa þar sem hann og sonur
hans Bolfl, sem einnig er guflsmiður,
vinna. Þetta er dæmigert fjölskyldu-
fyrirtæki því eiginkonan, Hildur
Bolladóttir, sér um daglegan rekstur.
Hjá Meistara Jakobi era það margir
listamenn sem reka verslunina á móti
einyrkja eins og Ingu Elínu. Þeir síð-
astnefndu era með vinnustofur sínar
annars staðar. Ofar í götunni að
Skólavörðustígur 16 og 16A era
þar listmunaverslanh-nar Smíðar og
Skart og Gallerí Reykjavík. Þar er
reksturinn ekki í höndum listamann-
anna sjálfra heldur fer þar fram um-
boðssala á verkunum.
Atta mánuðir era síðan þau mæðg-
in Svava Jónsdóttir og Guðmundur
Kjartansson tóku við versluninni
Smíðar og skart. Þar eru seld mál-
verk og listmunir úr leir og tré. Þau
láta vel yfir veru sinni við Skólavörð-
ustíginn og segja götuna aðalferða-
mannagötu borgarinnar. Svava lýsir
vel andrámsloftinu við götuna þegar
hún segir: „Þegar ég kem í vinnuna á
morgnana klukkan níu liggja ferða-
mennirnir á glugganum og bíða eftir
því að fá að komast inn. Þegar inn er
komið er eins og sumir þeirra haldi
að þeir séu staddir í dótabúð og líkt
og böi-nin benda á það sem þeir vilja
kaupa. Síðan biðja þeir mig um að
pakka vöranni inn meðan þeir
skreppa upp í Hallgrímskirkju tfl að
smefla af einni mynd!“
Nýjasta listmunaverslunin í göt-
unni er Gallerí Reykjavík. Galleríið
var opnað menningarnóttina, 21.
ágúst síðastliðinn og er í eigu Guð-
finnu Hjálmarsdóttur sem rekur
verslunina Litir og föndur neðar í
götunni. Gallerí Reykjavík tekur
myndverk og listmuni í umboðssölu
eftir núlifandi listamenn. Ætlunin er
að opna 150 fm sýningarsal í kjallara
hússins um aldamótin. _____________
Aðeins ofar, vinstra
megin á götunni, er
Skólavörðustígur 15. í
Herrafataverslun Kor-
máks og Skjaldar er
starfandi gallerí sem er
kallað Forsetastofan.
Þar mega aðeins karlmenn sýna og
skilyrði er að verkin séu olíumálverk
á striga, helst í gylltum ramma!
Skjöldui- Sigurjónsson, annar eigandi
verslunai-innar, segir að akademía sé
starfandi í tengslum við Forsetastof-
una. Forseti hennar er Kristján Dav-
íðsson en aðrir í akademíunni era
Thor Vilhjálmsson, Langi Seli, Ai-i
Alexander og einn fulltrái frá versl-
uninni. Hlutverk akademíunnar er að
velja listamennina sem sýna hverju
sinni. Verk eftir Jón Óskar hanga nú
uppi í Forsetastofunni og hefur sýn-
ing hans staðið yfir í eitt ár. Er það
Islandsmet í sýningaráthaldi, að
sögn Skjaldar. Stendur til að fram-
lengja sýningu Jóns Óskars um eina
viku.
í næsta húsi, Skólavörðustíg
17A er Kvika sem er verslun og
verkstæði og höndlar með handunn-
ar vörur einkum úr leðri og roði.
Við Skólavördustíg 17 er African
Gallery sem selur handunna listmuni
frá Afríku. Kolbrán Vala hefur rekið
verslunina í nokkur ár. Segh- hún að
sér finnist að megi gera Skólavörð-
ustíginn útlitslega meira aðlaðandi.
Þar mætti hafa meiri gróðm- auk þess
Skólavörðu-
holtið hefur
verið eitt
helsta athvarf
ferðamanna
sem vekja ætti aukna athygli á göt-
unni til að laða að fleiri viðskiptavini.
Skólavörðustígurinn átti sitt niður-
lægingartímabifl eftir að Kringlan
var opnuð en hefur verið að ná sér á
strik. Gatan er ennþá í mótun og ef*'
laust eigum við eftir að sjá töluverðar
breytingar á henni næstu árin. Enn-
þá er verið að byggja við stíginn. Ný-
lega var húsið að Skólavörðustig 8
rifið. Þar var til húsa Úra- og skart-
gripaverslun Kornelíusas Jónssonar.
Hyggjast Komelíus og synir hans
reisa þar nýtt og veglegra hús undir
starfsemi sína.
I sumar var töluvert gert til að
snyrta og fegra götuna. Hús vora
máluð og Skólavörðustígurinn gerð-
ur að blómagötu í samvinnu við borg-
aryfirvöld. Sást þess víða stað í blóma.
keram eða körfum með blómum sem
hengdar vora á húsgaflana.
Verslanir og þjónustufyrirtæki
hafa verið að teygja sig ofai- í götuna.
Við Skólavörðustíg 20 er verslun
sem heitir Art Form-gjafavörar.
Þetta er spennandi verslun fyrir þá
sem hafa yndi af vel hönnuðum mun-
um. Þama ægir saman listmunum,
húsgögnum, bamaleikföngum og
töskum, allt vandaðar vörar eftir við-
urkennda ítalska og finnska hönnuði.
Þar er einnig hægt að fá skartgripi
eftir gullsmiðina Jens og Hansínu.
Eigandi verslunarinnar, Hlöðver Sig-
urðsson, segir að sér finnist Skóla-
vörðustígurinn vera að vinna sig upp
sem verslunargata. Segist hann hafa
orðið var við að fólk komi sérstaklegá*
í bæinn til að skoða Skólavörðustíg-
inn.
Slétt og brugðið er verslun sem
höndlar einkum með gam og aðrar
vörur til prjónaskapar. Verslunin er
staðsett að Skólavörðustíg 22.
Handverkshúsið Hnoss er í sama
húsi og Slétt og bragðið. Sex lista-
menn reka verslunina og selja þar
verk sín. Skiptast þeir á að vinna einn
dag í viku í versluninni. Hér er að
finna skemmtilega muni sem hafa
verið skornir út í tré eða renndir í vél,
handunna hnífa, skai-tgripi úr beini
og hvaltönn, keramikvörur og silki-
málverk. Umbúðimar sem bjóðast
utan um vörana era sérhannaðar úr
bylgjupappa.
Listamennimir hafa einnig sýnt
handverk sitt utandyra þegar slegið
var upp eldsmiðju á menningarnótt-
inni síðastliðnu. Af því tilefni var
einnig sýndm’ tréskurður utanhúss.
Gallerí Nema hvað er einnig að
Skólavörðustíg 22. Nemar mynd-
listardeildar Listaháskóla Islands
reka þennan litla sýningarsal. Stórir
gluggar era á salnum sem snúa út að
götunni svo ef galleríið er lokað geta
menn bara litið inn um gluggann og
þannig notið sýningarinnar. Nem-
endur geta þama sýnt frítt í hálfarí
mánuð í senn. „Það er ágæt reynsla
að halda sýningu og kynna
sig og sín verk, maður lær-
ir líka svo margt um sjálf-
an sig í leiðinni,“ segir
Frosti Friðriksson sem
nýlega hélt þar sýningu."
Galleríið er opið frá
fimmtudegi til sunnudags
á milli klukkan tvö og sex.
I kjallara hússins númer 35 er fyr-
irtæki sem heitir Speglar og
innrömmun. Pacas, sem er Brasilíu-
maður, rekur fyrirtækið og selur þar
myndflst eftir sjálfan sig, einkum
landslagsmyndir.
Hér hefur aðeins fátt eitt verið tal-
ið sem getur glatt fagurkerann serri
spókar sig á Skólavörðustígnum.
Hægt væri að fjalla um ýmis ágæt
dæmi um húsagerðariist, gamla sem
nýja sem þarna er að finna, bókabúð-
ina á horninu og svo mætti áfram
telja.
Það er þó ekki hægt að skilja við
Skólavörðustíginn án þess að minn-
ast á feldskerann Eggert sem hannar
og saumai' listafallegar flíkur úr
skinni. Vinnustofa hans og verslun er
á Skólavörðustíg 38. María Lovísa
fatahönnuður er með verslun á
Skólavörðustíg 3A. Þar sem húp>
selur sérhannaðan fatnað sinn en hún
var með fyrstu íslensku hönnuðunum
tfl að setja upp verslun með eigin
fatalínu.
Heimildir: Reykjavík-Sögustaður
við sund eftii' Pál Líndal. Indæla
Reykjavík, eftir Guðjón Friðriksson.