Morgunblaðið - 29.10.1999, Blaðsíða 6

6 B FÖSTUDÁGlJR 29. OKTÓBER 1999
MORGUNBLÁÐIÐ

DAGLEGT LIF
Fleiri börn
en hermenn eru
fórnarlömb í stríðsátökum
Lífsskilyrði barna eru víða bág
vegna vaxandi fátæktar stríðs-
átaka og sjúkdóma eins
og alnæmis. Burkhard Gnaer-
ig, framkvæmdastjóri Interna-
tional Save the Children
Alliance sagði Hildi Einars-
dóttur með hvaða hætti sam-
tökin leituðust við að gera
heiminn eilítið betri.
Norðurlöndunum og í Mið- og Suður-Evrópu
búi böm yfirleitt við ágæt kjör. Hins vegar
fjölgi fátækum börnum í Afríku, Asíu og Suð-
ur-Ameríku og fátæktin sé nú meiri en hún
var fyrir til dæmis 50 árum. „Á síðustu árum
hefur fátækt líka aukist í löndum eins og
Bretlandi þar sem 30% barna lifa við fátækt-
armörk,“ segir hann. Þegar ég var í heimsókn
í Svíþjóð ekki alls fyrir löngu var mér sagt að
tala þeirra sem teldust fátækir þar í landi færi
hækkandi. Ástæðan er sú að þótt hagsæld
hafi aukist hefur bilið milli ríkra og fátækra
breikkað í þessum löndum á undanfomum
áratugum sem segir okkur að auðnum sé mis-
skipt.“
Morgunblaðið/Ásdís
Burkhard Gnaerig, framkvæmdastjóri International Save the Children Alliance.
Börnin skotmörk í stríði
INTERNATIONAL Save the Children All-
iance em alþjóðleg samtök sem hafa innan
vébanda sinna hagsmunafélög bama í 26
löndum. Samtökin starfa í 110 löndum víðs-
vegar í heiminum og markmið þeirra er að
bæta kjör bama og varðveita réttindi þeirra.
Samtökin vora upphaflega stofnuð í Bret-
landi upp úr seinni heimsstyrjöldinni af konu
að nafni Eglantyne Jebb. Rann henni til rifja
þær hörmungar sem styrjöldin hafði leitt yfir
bömin sem voru mörg hver heimilislaus. Það
varð einnig hluti af lífsstarfi hennar að vinna
að því að réttindi bama yrðu skilgreind á al-
þjóðlegum vettvangi og beitti hún sér fyrir
gerð Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Hérlendis er staddur Burkhard Gnaerig,
framkvæmdastjóri samtakanna í tilefni af 10
ára afmæli Bamaheilla sem era aðili að sam-
tökunum. Aðspurður hvort lífsskilyrði barna
hafi breyst mikið til batnaðar síðan Eglan-
tyne Jebb stofnaði samtök sín segir hann að á
Gnaerig nefnir fleiri dæmi um það hvernig
lífsskilyrði barna hafa breyst til hins ven-a og
segir að á síðustu öld hafi þeir sem féllu í
stríði einkum verið hermenn. Á síðustu tveim
til þrem áratugunum séu börnin orðin aðal-
skotmörkin í stríðsátökum eða 90% fómar-
lambanna en hermenn 10% þeirra. Þar sem
fari fram markvissar þjóðernishreinsanir
samfara átökunum sé börnunum ekki hlíft.
„Þátttaka barna í hernaði hefur einnig auk-
ist,“ segir hann. „Áætlað er að um 300 þúsund
börn yngri en 18 ára taki þátt í hemaði víðs
vegar í heiminum. Það færast einnig í vöxt að
hermenn láti ung stúlkubörn ferðast með sér
meðan á stríðinu stendur og misnoti þær kyn-
ferðislega.
Barnavændi er aldagamalt vandamál sem
færist í aukana. Það sem hefur breyst er að
nú er starfsemin þrælskipulögð. Börn frá
Kína og Burma era seld til Taílands og Ind-
lands þar sem vændi er algengt en þar bíða
þeirra evrópskir, amerískir og japanskir við-
skiptavinir.“
Hann segir alnæmi skapa margþættan
vanda og þá sérstaklega í Afríku og hann fari
vaxandi í Suður- Ameríku og Asíu. „Börnum,
sem smitast af alnæmi í móðurkviði, fjölgar
og lífslíkur þeirra eru litlar. Mæðumar deyja
venjulega fljótlega eftir að börnin fæðast og
feðumir líka. Samfélagsþjónusta er nánast
engin í þessum löndum og, fólkið þarf að
treysta á stórfjölskylduna. Á þeim svæðum
þar sem alnæmi er útbreitt geta allir meðlim-
ir fjölskyldunnar verið látnir. Það eru því fáir
tO að sjá um bömin. Önnur afleiðing er sú að á
þessum svæðum er aðeins að finna börn og
gamalmenni. Kynslóðin sem á að yrkja jörð-
ina hefur orðið alnæminu að bráð en lyf sem
verka á sjúkdóminn og geta aukið líf- slík-
umar era af skomum skammti í
Kanna réttindi barna
i ýmsum löndum
löndunum. Það eru því fáir eft-
ir til að halda uppi atvinnuveg-
unum sem leiðir af sér meiri
fátækt. Vaxandi út-
breiðsla alnæmis
tengist einmitt
fátækt og van-
þekkingu."
„International Save the Children Alliance
eru fijáls félagasamtök sem er fátt óviðkom:
andi þegar böm eiga í hlut,“ segir Gnaerig. „í
samstarfi við löndin 26 höfum við verið að
byggja upp bamaheimili í þróunarlöndunum.
I Perú eram við með starfsemi til að hjálpa
götubörnum. í Vestur-Afríku er verið að
vinna að því að tryggja íbúum á ákveðnum
svæðum gott drykkjan/atn. Við eram að
byggja skóla á Haiti. I Bandaríkjunum er ver-
ið að vinna með börnum indíána að því að
finna fótfestu í samfélaginu, svo dæmi séu
tekin.“
Gnaerig segir samtökin sinna bæði lang-
tímaverkefnum og neyðaraðstoð. „Fljótlega
eftir að stríðið í Kosovo hófst fórum við
að vinna í flóttamannabúðum nágr-
annalandanna. Stai'f okkar miðaðist að
því að skapa bömunum reglulega dag-
FRYSTIKISTAN og bakar-
ofninn skiptast á fróðleiksmol-
um um bökunartímann, öiygg-
is- og hitakerfið ráða ráðum
sínum um frítímann og þvotta-
vélin kvartar yfir leka við um-
boðsmanninn. í þessum dúr
geta samskipti heimilistækj-
anna orðið innan tíðar ef kenn-
ingar Magnus Melander, markaðs-
stjói-a 3Com í Evrópu, ganga eftir.
„Mjög fljótlega," spáir hann og upp-
lýsti The WaJl Street Joumal um að
breiðbandstenging í hús verði kveikj-
an að slíkum „samræðum".
3Com, sem framleiðir tölvubúnað,
er ásamt fleiri tækni- og íjarskipta-
íyrirtækjum að búa sig undir að setja
netkerfi fyrir heimilistæki á markað í
Evrópu. Intel Corp., 3Com, France
Telecom SA og British Telecommun-
ications PLC era innblásin af örri
þróun og auknum hraða í tölvutækni
og hvergi bangin þrátt fyrir fyrri
reynslu af markaðssetningu slíkra
heimilistækja. Á næsta ári hyggjast
þau selja Evrópubúum tæki, sem
•hönnuð eru til að sannfæra neytend-
ur um hversu brýnt sé að eiga „við-
ræðugóð" heimilistæki.
Heimilistækj
í hrókasamræðum
Fregnir hafa borist af ísskápum sem endur-
nýja birgðir sínar með því að panta sjálfír
frá smásöluvef. Líka af þvottavélum sem
kvarta beint við umboðsmenn sína.
Yalgerður Þ. Jónsdóttir las um hæfíleika-
rík heimilistæki og spurðist fyrir í nokkrum
heimilistækj averslunum.
Teikning'Ingi Jensson
ísskápurinn
endurnýjar birgdirnar
Fyrr í þessum mánuði köstuðu
sænski heimilistækjaframleiðandinn
Electrolux AB og farsímaframleiða-
ndinn Telefon AB Ericsson sér í slag-
inn og settu á laggimar sameiginlegt
áhættufyrirtæki til að þróa samteng-
ingu innan veggja heimilisins. Ætl-
unin er að búa til örgjörva sem geri
samskipti heimilistækja möguleg
gegnum miðlægan miðlara, sem
tengist Netinu. Þannig gæti ísskáp-
urinn til dæmis endumýjað birgðir
sínar með því að panta matvörur frá
smásöluvef. Fyrsta framleiðslan á að
koma á markaðinn innan árs.
Ymis Ijón eru þó í veginum við há-
tæknivæðingu heimilanna. Kostnað-
ur, skortur á nothæfum hugbúnaði
og almennt áhugaleysi neytenda,
sem fyiTÍ tilraunir strönduðu einmitt
á, er helst nefnt til sögunnar. A.m.k.
þykir ólíklegt að markaðurinn taki
við sér á morgun eða hinn. Framleið-
endur láta allar hrakspár sem vind
um eyra þjóta og segja að vegna
lækkandi verðs sé rétti tíminn núna
til að grípa gæsina. Intel hyggst
markaðssetja netkerfi fyrir heimilist-
æki í Evrópu á næsta ári og er áætlað
að tenging á hvert tæki kosti um tíu
þúsund krónur í smásölu. Veigamikið
atriði fyrir neytendur þykir að þeir
þurfa ekki að kljást við alls konar
tengikapla því kerfin frá Intei og öðr-
um tæknifyrirtækjum verða þráð-
laus. Talsmaður British Telecom-
munications giskar á að meira en
fimm miUjónir neytenda muni eiga
slíkan búnað innan fimm ára.
Til að ná takmarkinu í Bretlandi
segir The Wali Street Joumal að
fyrst verði að sannfæra landann um
ágæti slíkrar tæknivæðingar.
Lítil eftirspurn
Sérfræðingar eru sammála um að í
rauninni sé eftirspumin mjög lítil. Og
markaðsstjóri 3Com viðurkennii- að
neytendur geri sér sjálfir ekki grein
fyrir þörfinni. Aðalsérfræðingur ráð-
gjafarfyiirtækisins ARC Group seg-
ir eftirspumina takmarkast við þau
fáu heimili sem hafi yfir fleiri en einni
heimilistölvu að ráða. Eins og sakir
standa er mál manna að aðalþörfin
fyrir samtengingu tækja á heimilum
birtist í að tveir á sama heimilinu geti
vaírað á vefnum á sama tíma. Sóknin
verður því fyrst í stað á heimili þar
sem margar tölvur era til húsa.
Talsmenn The Yankee Group, sem
er rannsóknar- og ráðgjafarfyrirtæki
á sviði tækni og iðnaðar, telja að 9%,
eða níu og hálf milljón heimila í
Bandaríkjunum, verði nettengd árið
2003, í stað 650 þúsund árið 1999.
Karana Uppal, einn aðalráðgjafinn
þar á bæ, segir að mun fleiri heimili í
Bandaríkjunum séu með tvær eða
fleiri heimilistölvur heldur en í
Evrópu. Samt telur Uppal Evrópu-
búa senn kjósa að tengja annað en
PC tölvur við Netið, t.d. netsíma,
lófatölvur og farsíma. Og hjá British
Telecommunications era menn nógu
bjartsýnir til að spá sölu nettengdra
heimilistækja fyrir 35 milljónir sterl-
ingspunda í Bretlandi einu á næsta
ári.
Ef nettenging á heimilum verður
almenn þurfa tæki sem flestir eiga,
eins og þvottavél og sjónvarp, að vera
með í leiknum. Innan tveggja ára sér
Uppal fyrir sér að sjónvarpið,
myndbandstækið og DVD spilarinn
eigi sér sameiginlega stjómstöð á
heimilinu. „Krafan um skemmtun
verður driffjöður slíkrar tengingar,"
segir hún.
Með myndbandsupptökutæki
tengt í stjórnstöðina getur heimilis-
fólkið verið víðsfjarri og tekið upp
með þráðlausum síma. Sama máli
gegnir með þvottavélina, ef hún bilar
sér hún sjálf um að tilkynna umboð-
inu um krankleikann. Markaðsstjóri
3Com telm' líklegast að flestir muni
setja upp nettengingu á heimilum
sínum af öryggisástæðum. Þannig fái
þeir viðvöran og geti haft heimilið
undir eftii'liti séu þeir ekki á staðn-
Útvarpsbylgjur
Framtæknin, sem líklegt er að
verði notuð við samtengingu raf- .
magnstækjanna, nefnist Bluetooth
og felst aðferðin í notkun útvarps-
bylgju. Að sögn sérfræðings ARC
Group þurfa framleiðendur einungis
að verja 5 dölum, eða um 350 kr., í
þann útbúnað á hvert rafmagnstæki.
Vegna hagstæðs verðs telur hann að
fólk kaupi fremur Bluetooth-vædd
raflnagnstæki en önnur. Fleiri sér-
fræðingar, ráðgjafar og rannsóknar-
menn taka í sama streng. Hins vegar
benda þeir á að endumýjun