Morgunblaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 2000 B 7
Ekkert TBT í botnmáln-
ingu frá Slippfélaginu
Áratugur síðan notkun
efnisins var hætt hér
TríBútýlTin (TBT) er eit-
ur í botnmálningu fiski-
skipa, sem er mjög eitrað
og þrávirkt. TBT telst
eitt af hættulegri efnum í
sjó og getur haft skaðvænleg áhrif á viðkvæmt vistkerfi sjávar. Efnið veldur
m.a. vansköpun eða vanþroska hjá mörgum lífverum. Fyrir rétt rúmum ára-
tug var vansköpun á nákuðungum og kræklingi rakin til TBT mengunar hér
við strendur. Við þessu var skjótt brugðist og þann 22. janúar 1990 setti
Siglingamálastofnun fram reglugerð, þar sem bannað var að nota TBT á skip-
um undir 25 metrar að lengd.
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Landað úr Dalaröstinni.
Góð aflabrögð
á Skjálfanda
Dalaröstin ÞH 40 hefur
Dalaröstin fiskar SJt
irnl / ci'wci rrnnf inu aílinn komist upp í allt að
Vei I UldgllOUIict 18 tonnum eftir daginn.
Þann dag fékkst aflinn í tveimum hölum og þar af voru 17 tonn í seinna halinu.
Að sögn Óskars Karlssonar skipstjóra hafa þeir skipverjar á Dalaröstinni
fengið 170 tonn síðan þeir byrjuðu á dragnótinni 12. september sl. og eru 107
tonn af því þorskur en annað er skrápur.
„Slippfélagið í Reykjavík, sem hefur
í um 50 ár verið stærsti framleiðandi
botnmálningar hérlendis, tók strax
þá ákvörðun að hætta með öllu notk-
un tinbotnmálningarefna á allar
stærðir skipa,“ segir Sigurður Sæv-
ar Gunnarsson, efnaverkfræðingur
hjá Slippfélaginu í Reykjavík, í sam-
tali við Verið.
„Útgerðir tóku strax mjög vel við
þeirri stefnu og hafa það sem metn-
aðarmál að nota tinlaus botnmáln-
ingarefni. Þessi breyting var kostn-
aðarsöm fyrir alla aðila, þar sem
þróun á tinlausum botnmálningum
var ekki komin langt á veg. Nýja
trefjabotnmálningin okkar, Globic
SP ECO 8190, er afrakstur 10 ára
reynslu og mikillar þróunarvinnu.
Nú hafa verið settar alþjóðlegar
reglur sem banna notkun TBT í
botnmálningu frá árinu 2003 og að
það þurfi að vera búið að fjarlægja
algjörlega slík efni af botnum skipa
fyrir árið 2008. Úti í hinum stóra
heimi er þetta gríðarlegt vandamál,
sem íslenskur iðnaður leysti fyrir
tæpum áratug. Samkvæmt nýjum
rannsóknum hefur hlutfall vanskap-
aðra nákuðunga lítið minnkað, eða
minna en vonazt hafði verið til.
Ástæður eru langur niðurbrotstími
og eða eriend olíuskip með TBT-
botnmálningu," segir Sigurður.
Tiábútýltin eða TBT er lífrænt
tinsamband, sem mikið hefur verið
notað í sjálfslípandi botnmálningu
skipa sem bindi- og eiturefni. Efninu
er ætlað að koma í veg fyrir að þör-
ungar og dýr setjist á botn skipanna,
en ásætur draga verulega úr ferð
þeirra.
Af hverju er efnið hættulegt?
Tríbútýltin berst út í náttúruna og
hefur þar margvisleg áhrif, sem ekki
var ætlast til í upphafi og er talið
meðal hættulegii efna í sjó. Tríbú-
týltin er ákaflega eitrað og veldur
vansköpun eða vanþroska hjá mörg-
um lífverum. Við strendur Frakk-
lands olli tríbútýltin því að tímgun
ostra misfórst á árunum 1977 til 1979
og skeljarnar urðu vanskapaðar.
Talið er að tekjutap í ostruiðnaði á
þessu árabili hafi numið um 600
milljónum franka.
Tríbútýltin veldur einnig vansköp-
un hjá einkynja sniglum og hefur
vansköpun fundist hjá tæplega
hundrað tegundum einkynja snigla
víða um heim. Vansköpunin felst í
því að getnaðarlimur og sáðrás
myndast á kvendýrum sniglanna.
Vansköpunin er vel þekkt hjá nákuð-
ungi, sem er algengur í fjöru hér-
lendis, en hjá honum verður van-
sköpun þegar við styrkinn 2 ng TBT
í lítra. Við mikla mengun vex sáðrás-
in yfir kynop kvendýranna og kemur
í veg fyrir got þeirra. Nákuðungur
hefur horfið víða við Bretland vegna
tn'bútýtlinmengunar. Vansköpun
hefur einnig fundist hjá beitukóngi
við Suðvesturland, í nágrenni við
stærri hafnir.
Mengunar af völdum tríbútýltins
varð fyrst vart við Island árið 1992.
Þá fundust vanskapaðir nákuðungar
víða við Suðvesturland. Mest áber-
andi var vansköpunin í nágrenni við
stærri hafnir á Suðvesturlandi.
Við rannsóknir á Vesturlandi og
Vestfjörðum sumarið 1993 kom í ljós
að nákuðungar voru allvíða vanskap-
aðir þar. Tríbútýltin hefur verið
mælt í nákuðungi og kræklingi sem
safnað var á árunum 1992 og 1993.
Rannsóknastofa Háskólans í lyfja-
fræði sá um mælingarnar. Verulegt
magn reyndist vera í vef dýranna,
einkum í nágrenni við stærri hafnir.
Árstíðasveifla í magni
Magn tríbútýltins í nákuðungi og
kræklingi er breytilegt eftir árstíma.
Magnið er lágt seinni hluta vetrar
þegar nókuðungurinn er í hvfld og
kræklingurinn og nákuðungurinn
éta lítið. Miðsumars og fram í byrjun
vetrar er magnið hátt en þá hefur
kræklingurinn síað mengaðar agnir
úr sjónum og efnið síðan borist í ná-
kuðunginn, en kræklingur er ein
helsta fæða hans. Óhætt er að neyta
kræklings, svo fremi hans sé aflað
fjarri höfnum. Tríbútýltin hefur,
samkvæmt mælingum á Rannsókna-
stofu Háskólans í lyfjafræði, ekki
fundist í vef kræklings úr innri hluta
Hvalfjarðar, sem er eitt vinsælasta
svæði til kræklingatínslu á Suðvest-
urlandi.
Notkun bónnuð á minni skipum
Árið 1990 var notkun tríbútýltin-
málningar bönnuð á skipum minni
en 25 metrar við ísland, en enn er
notkun hennar heimil á skipum sem
eru stærri en 25 metrar. Margar út-
gerðir stærri skipa hafa hætt notkun
ti-íbútýltin málningar vegna áhrifa
hennar á lífríkið.
Þar sem notkun hefur minnkað
nærri strandsvæðum erlendis, hefur
vansköpun meðal nákuðunga minnk-
að nokkuð, en bati er mjög hægur.
Þrátt fyrir minnkun á notkun efnis-
ins má búast við því að umtalsverðra
áhrifa gæti áfram fjarri ströndum og
við hafnir, því enn eru litlar tak-
markanir á notkun efnisins á stærri
skip. Efnið safnast í botnset hafna og
varðveitist þar lengi (helmingunar-
tími um 2,5 ár; dæmi um varðveislu í
15 ár í seti) og losnar út í umhverfið
þegar hafnir eru dýpkaðar eða rót
verður í höfnum. Tríbútýltin hefur
einnig fundist í talsverðu magni allt
niður á 377 m dýpi undan vestur-
strönd Kanada. í Norðursjó er tíðni
vansköpunar og umfang mest hjá
beitukóngi í nágrenni siglingaleiða.
Mikilvægt er að vakta íslenskar
hafnir og nágrenni þeirra með tilliti
til tríbútýltinmengunar.
Hefur efnið áhrif á
nytjastofna við ísland?
Enn er óljóst hvort tríbútýltin hafi
áhrif á afkomu íslenskra nytjafiska.
Til að svara þeirri spurningu að
hluta, fara nú fram rannsóknir á
áhrifum tríbútýltin-mengunar á egg
og lirfur þorsks á Rannsóknastöð-
inni í Sandgerði. Þetta er samnor-
rænt verkefni, sem styrkt er af Nor-
rænu ráðherranefndinni.
Heimild: HoIIustuvernd ríkisins
Þessi afli hefur eingöngu fengist í
Skjálfandaflóanum og segir Oskar
að það sé mjög mikið líf í flóanum
um þessar mundir, til dæmis hafi
línutrillurnar fengið góðan afla og
komist í að fá um 200 kfló á bala en
100 kfló á bala hafi verið algengt
efth- daginn.
Óskar segir aðspurður að hann
hafi á milli 200 og 300 tonna þorsk-
kvóta til að veiða að þessu sinni og
er aflanum landað hjá Fiskiðjusam-
lagi Húsavíkur. Þá verði reynt að
veiða skrápkolann þegar hann gefur
sig til. Dalaröstin er 104 brl. yfir-
byggður stálbátur sem Flóki ehf.
keypti frá Þorlákshöfn fyrir um ári í
skiptum fyrir Guðrúnu Björgu ÞH
sem er 70 brl. eikarbátur byggður
1955.
k?
Samband ungra sjálfstæðismanna
FRAMTÍÐ FISKVEIÐISTJÓRNUNAR
Opinn fundur um tillögur Auðlindanefndar í Valhöll,
Háaleitisbraut 1, fimmtud. 2. nóv. kl. 17.00.
Framsögumenn: Brynjólfur Bjarnason, framkvæmdastjóri Granda hf., Hannes
Hólmsteinn Gissurarson, prófessor við HÍ, Sigurður Líndal, prófessor við Hf og
Styrmir Gunnarsson, ritstjóri Morgunblaðsins. Pallborðsumræður. Fundarstjóri:
Sigurður Kári Kristjánsson, formaður SUS. Allir velkomnir.
Ráðningarþjónusta sjávarútvegsins
Menn strax!
Sérhæfö ráðningarþjónusta fyrir sjávarútveg-
inn. Útvegum gott starfsfólk til sjávar og lands.
Sími 898 3518.
* " ...........
Sjávarútvegur
— Ráðningarstofa —
Friðjón Vigfússon,
sími og fax 552 9006, gsm 861 3514.
Vélstjóri
Vélstjóri óskast á 60 brl bát frá höfuðborgar-
svæðinu sem fer á net.
Upplýsingar í símum 897 1850 og 852 3085.
Fréttir á Netinu
Fiskiskip til sölu
Eyrún ÁR 66, sskrnr. 1315. Báturinn er mjög
vel útbúinn á troll og gæti hentað vel til rækju-
veiða. Báturinn selst með veiðileyfi en án veiði-
heimilda.
Gunnar I. Hafsteinsson, hdl.,
Magnús Helgi Árnason, hdl.,
Hafnarhvoli v/Tryggvagötu,
sími 552 3340, Reykjavík.
v^mbl.is
Til sölu fiskvinnslubúnaður
2 stk. lóðréttir plötufrystar
Henta vel til að frysta dýrafóður. Gott verð.
Álftafell ehf.,
Fiskislóð 14,
101 Reykjavík,
sími 551 1777,
Álftafell ehf., gsm 893 1802.
Lausfrystar til sölu
1 stk. Copeland frystivél 20 hö — 15 kw — loft-
kæld, ásamt 1 stk. Kramer Ked 750 frystibúnt
2A 30.000 kg kaloríur m/þremur viftum.
1 stk. kæli- eða frystivél, 5 hö - 3.6 kw loftkæld.
Stóra og litla frystivélin eru með áföstum raf-
magnskassa. Stóra frystibúntið er með sjálf-
virkum afísingarbúnaði. Stærri græjurnar voru
notaðar við 50 m3 klefa og var hægt að ná þar
upp í 40° frost.
Barkar einingagámur, sem ertvískiptur, stærri
er 503 5 ml x 4,20 mb x 2,35 mh. Minni klefinn
er 4 ml x 4,20 mb x 2,35 mh, eða 37 m3. Hurðir
eru á báðum klefum. Fljótlegt er að taka þá í sund-
ur og setja upp aftur.
Nánari upplýsingar í síma 481 1511.