Alþýðublaðið - 30.12.1959, Blaðsíða 4

þeirra. Líkamsþjálfun er hins
vegar ekki til fyrirmyndar
hjá íslenzkum leikurum og
limaburður þeim oftast til
t rafala en hitt við mótun per-
sóna sinna: við þekkjum þess-
ar sömu hreyfingar í leikriti
eftir leikriti, hvort sem þeir
klæðast rómverskri togu eða
Gefjunar-Iðunnarjakka. í sýn
ingunni koma fram 50—60
manps, én teljandi munu þeir
á fingrum annarrar handar,
sem hermennskubragur er á.
Lárus Pálsson hefur á hendi
hið erfiða hlutverk að svið-
setja og stýra þessari leiksýn-
og honum var bezt trú-
andi til þess af leikstjórum
okkar að ráða við Shake-
speareskan harmleik. Mörgu
af því sem miður fór varð siálf
sagt ekki við gert. Lárus er
sjálfum sér samkvæmur í
skilningi sínum — við getum
hann hinn mannlega,
konar nafns erþörf
t. d. eftir að hann tekur
ÞAÐ er víst engum til gagns
að reyna að draga fjöður yf-
ir það, að sýning Þjóðleik-
hússins á Júlíusi Sesar eftir
Shakespeare veldur vonbrigð
um. Það varð bið á því, að
Þjóðleikhúsið legði til atlögu
við klassiskan harmleik. —
Sannleikurinn er sá, að þetta
er hinn fyrsti, sem tekinn er
Vtil sýningar. Og þó er tíu ára
afmæli leikhússins yfirvof-
andi. Þetta veldur furðu, svo
notað sé kurteislegt orðalag.
En kannski liggur þar í nokk-
ur skýring þess hvernig fór.
Við þurfum í þessu sambandi
að athuga tvö hugtök: hefð og
stíl. 'Við tölum gjarna um hefð
í sambandi við sýningar Old
Vic á Shakespeareleikjum,
Comédie Francaise á Racine,
Corneille eða Moliere, Burg-
leikhússins á Schiller nú eða
Konunglega leikhússins á Hol
bergsleikjum. En í hverju er
‘þá þessi hefð fólgin? Satt að
segja er það nú ekki alltaf
ljóst. En víst er það, að þessi
leikhús hafa þessi öndvegis-
stöðugt á verkefnaskrá sinni.
Hver einasti listamaður þar
er handgenginn þessum verk-
um, það er þáttur og ekki
' binn minnsti f uppeldi leik-
* listarmannsins. Orð skáldsins
er heilagt. Vei þeirn leikara
í Comédie Francaise, sem ekki
kemur til skila hverju orði
með þeim fegursta framburði,
sem til er á franskri tungu.
Við eigum að sjálfsögðu enga
slíka hefð og ekki veit ég
hvernig rækt er lögð við okk-
ar íslenzku arfleifð í leikskól-
um okkar, en að minnsta kosti
er veitt fræðsla um íslenzkar
leikbókmenntir í Þjóðleikhús-
skólanum (þar kallað leiklist-
arsaga, sem er reyndar að
rugla saman hugtökum). En
hins vegar veit ég fólk útskrif
að úr þeim skóla sorglega fá-
frótt um fremstu verk leik-
bókmennta heimsins og ein-
kenni þeirra. Það er ekki þekk
ing að kunna fáein heiti.
En slík hefð skapast sjaldan
nema um þjóðlega arfleifð sé
að ræða (þó að undaritekning-
ar séu reyndar til). Og þessa
hefð eigum við nú einu sinni
ekki, 7 Shakespearesýningar á
25 árum skapa enga hefð. Við
skulum því snúa okkur beint
að hinu hugtakinu, stílnum.
Hefð getur falizt í stílnum, en
ekki er það alltaf. Danir eru
réttilega stoltir af Holberg-
hefð sinni, þar sém maður lær
ir af manni öldum saman. En
mundi þó ekki hinn realistiski
leikstjóri William Bloch eiga
meira í Holberg-leikstílnum,
eins og við þekkjum hann í
dag en flestir fyrri tíma
menn? Túlkun Shakespeare-
leikja hefur verið með ýmsum
hætti á ýmsum tímum, líka í
Bretlandi. Menn hafa talað
um bombastiska stílinn, róm-
antíska stílinn o. s. frv. Nú er
þetta eins konar landnám hjá
okkur og við þurfum hvorki
að skeyta um hefð né tízku,
en við þurfum að skapa okkur
grundvöll: hvernig á að gera
þessi frábgeru leiksviðsverk
lifandi fyrir íslenzka leikhús-
gesti?
Margir beztu leikarar okkar
eiga sinn styrkleika 1 realist-
iskum leikmáta og áhorfend-
ur hafa verið aldir upp við
það. En það þarf annars kon-
ar realisma við flutning Júlí-
usar Sesars en að fletja út
Ijóð Shakespeares svo sem
óbundið mál væri. Indriði Ein
ai-sson segir svo í grein sinni
um Matthías Jochumsson
(Skírnir 1935): „Það sem ég
myndi helzt setja út á Shake-
speareþýðingar okkar, er, að
það er oft erfitt að tala þær
. . .“ Ekki virðist manni það
um ágætar þýðingar Helga
Hálfdánarsonar, en þegar
maður heyrir suma leikarana
flytja Júlíus Sesar,rekurmann
í rogastanz: Vantar þetta mál
þá bæði reisn og kynngi?
Júlíus Sesar gerir einnig
aðrar kröfur; flestar persón-
urnar eiu hermenn og róm-
verska herþjálfunin myndi
setja mark sitt á fiamkomu
Einaessorr
skrífae um
leiklist
><WMWWWWWMWWWWMMV«MMMWWWWWWWWMWWVWHWWWMWWWMW>MWWWI
með atriði þegar skríllinn ríf-
ur í sig Sinna skáld, en slepp-
ir sumum hetjulegum atrið-
um úr síðara þætti) —- og það
er ákveðið klassískt jafnvægi
í sviðsetningunni. Leiktjöld
Magnúsar Pálssonar kann ég
þó ekki að meta, og satt að
segja þotna ég ekki í tilgangí
þeirra í leiknum. En það þarl
ekki að vera þeirra sök. Bún-
ingana félli ég mig hins vegar
vel við. Hópstöður eru oft á-
hrifaríkar og staðsetningar
hjálpa oft leikurunum (en
sumum var ekki við hjálp-
andi). Hægt væri að tína til
ýmis leikstjórnaratriði, sem
vel takast, t. d. glampann á
Cassíus, þegar hann fer úr
næturheimsókninni hjá Brút-
usi, en það er sennilega jafn
auðvelt að benda á önnur,
sem miður takast, innkoma
vofu Sesars, — hláleg
ærsl og hopp aukaleikend-
anna eftir morð hans. Voru
slæmar heimtur í senatinu
þann dag? Var Rómalýðxn?
bara fáeinir unglingar? Mann
ekla og sparnaður. Þannig er
skeytt saman hlutverkum, að
fátæklegt verður stundum.
En snúum okkur að aðalatr
iðinu: Sýningin hreif ekki né
greip áhorfendur. Það stendur
í leikskránni harmleikur, en
í rauninni ofrausn að kalla
þessa sýningu það. Við eigum
eftir að upplifa klasiskan
harmleik á sviði Þjóðleikhúss
ins. Að sumu leyti er þetta því
að kenna að fourðarásarnir
brugðust, Brutus er eina per-
sónan, sem þróast í leiknum,
sálarstríð hans er eitt af því,
sem á að gefa leiknum
spennu. | meðförum Rúriks
Haraldssonar fer þetta að
mestu fyrir öfan garð og neð-
an, og framsögn hans er til
lít llar fyrirmyndar, skilzt oft
illa hvað þá heldur annað. Að-
alpersónurnar eru allar skýrt
mótaðar hjá Shakespeare og
að sínu leyti andstæður, en
þarna rennur þetta fullmikiS
Framhald á 14. siðu.

Myndin til vinstri:
Haraldur Björnsson í
hlutverki Cæsars og Guð-
björK Þorbjarnar í hlut-
verki Kalponiu.
' '&’
Mynd ofan við fyrirsögn:
Helgi Skúlason í hlut-
verki Markúsar Antóní-
usar heldur ræðu á torg-
inu í Róm.
!r ☆ ☆ ☆' ☆
HMMWMMMMMtMMHHMW
4 — 30. des. 1959 — Alþýðublaðið