Þjóðólfur - 23.04.1851, Blaðsíða 2

£58
um ælti livorki með að ganga yfir lönd þess-
ara jarða, til {>ess að knmast niður að ánum,
nje heldur að taka mold og grjót, á lóð þeirra,
til þess að lilaða úr garð i árnar fyrir lax-
veiðina; og þetta orsakaði áður nefnda fó*
g^tagjörð 7. dag júlím. 1849, sem ónýtti svo
sem ástæðulaust þetta, sem hinn stefndi fór
fram á.
Hið fyrsta, sem með vissu verður ráðið
af málavöxtum þeim, sem hjer er frá sagt,
er: að rjetturinn til laxveiða íEliiða-ánum er
ekki af Herra konunginum seldur af hendi
ásamt með jörðunum, Bústöðum og Ártúni,
eins og það er líka mótmælalaust, að hinir
fyrstu kaupendur og fyrri ábúendur nefndra
jarða hafa aldrei komið fram sem eigendur
eða umráðamenn opt nefndrar laxveiði. Jeg-
ar þess vegna hinn stefndi fer því nú fram,
að laxveiðin sje orðin eign hans ásamt með
jörðunum, þá sannar hann það ekki til hlýt-»
ar með neinu; j»ví auk þess að það er ekki
samhljóða því, sem hann fór fyrst fram á,
og einungis var, að umboðsmaðurinn yfir lax-
veiðinni ætti ekki með að ganga niður ’aðán-
um yfir land hans, nje heldur sð taka þar
mold og grjót, sem þyrfti til að hlaða garð í
árnar, svo mótsegir því lika það atvik, að
hann hefur sókt um að fá keyptan rjettinn
til laxveiða í ánum fyrir ákveðið gjald. Jað
leiðir líka af hlutarins eðli, að hinn stefndi
getur ekki haft annan eða meiri rjett i tjeðu
tilliti, en fyrri eigendur jarðanna hafa haft;
og þar eð það er áður sýnt, að þeir eignuðu
sjer engan hlut í laxveiði ánna, þá getur hinn
stefmli, sern að eins hefur ferigið sama rjett
og j»eir, því siður með nokkrum rökum eign-
að sjer hann, þar eð j»au afsalsskjöl, sem
hann hefur fengið', hafa ekki haft við orða-
tiltækin „öll rjettindi og herlegheit til lands
og vatns“ heldur orðatiltækin „til lands og
sjávar* eða „landi og landsnytjum“ eða loks-
ins „með öllum hlunnyndum og rjettindum.“
En þegar það er nú víst, að rj'etturinn
tíl laxveiða i ánum tilheyrir ekki hinurn stefnda,
svo sem eiganda að jörðunum, Bústöðum og
Ártúni, frá hverjum þessi rjettindi hafa verið
aðskilin, og leigð öðrum í ágóða íyrir kon-
ungssjóð síðan 1756, þá leiðir enn framar af
því, að menn hljóta að álíta, að þessi rjett-
ur til laxveiðanna eigi sjer stað með þeim
kostum og kjörum , sem hugnryndinni um
hann hljóta að vera samfara, er menn skoða
hann svo sem rjett út af fyrir sig; og þar á
meðal er það ómótmælanlega eitt, að sá sem
rjettinn hefur í höndum, eigi frjálsan aðgang
að ánum, þvi það er slikt aðalatriði, að án
j»ess er ekki kostur að njóta rjettarins. 5eS"
ar þess vegna hjeraðsdómurinn, sem að öðru
leyti kannaðist við, að veiðirjetturinn væri til
út af fyrir sig, hefur ályktað svo, að allur
vegur niður að ánum utan við almennings-
vegina f ætti að vera fyrirmunaður umboðs-
manni veiðanna í þeim, þá verður ekki öðru-
visi álitið, en að hann með því hafi talið sem
sjálfsagt nokkuð það, sem ekki getur sam-
þýðst hinu, sem hann þó kannaðist við. Slík
ályktun verður ekki byggð á aður nefndum
orðatiltækjuin í hinuin fyrri afsalsbrjefum, og
j»ví síður í hinuin seirini, því það er auðvitað,
að menn verða að skílja þau með þeirri tak-
mörkun á þýðingu orðanna, er ílýtnr af j»eirri
viðurkenningu, að veiðirjetturinn hafi ekki
verið látinu af liendi ásamt með jörðunum;
og sjerílagi styrkist þetta við það, sem áður
er sagt, að hafi fram farið árin 1838—1848
milli hlutaðeiganda jarðeiganda og urnboðs-
mamisins yfir laxveiðinni í Elliða-ánum. Sú
ályktun, sem landsyfirrjetturinn þannig liefur
að umboðsmaðurinn, eða sá sem hefur i hönd-
um laxveiðina í Elliða - ánum, hljóti að nrega
ganga eptir þörfum yfir úthaga og land jarð-
anna, Bústaða og Ártúns, til j»ess að geta
stundað áður néfnda laxveiði, styrkist loks-
ins af landslögunum sjálfum, Jónsh. Llb. 42.
kap., samkvæmt hverjum, að sá sem á sel-
stöður, getur rekið fjenað sinn þangað yfir
lönd annara manna.
Hvað hinni annari spurninguvið vikur, livort
uniboðsmaðurinn geti átt rjett á því, að taka
mold ög grjót á loð jarðanna, til að hlaða úr
garð i ánum, þá mætti svo virðast sem rjett-
ur til þess skerti eignarrjett hins stefnda á
jörðunum, eins og menn lika gætu imyndað
sjer, að uinboðsmaðurinn hlyti að geta sókt
annarstaðar og lengra að efnið í garðinn; en
eptir laiulslagi öllu væri þetta síðara með öllu
ókljúfandi, og mundi óumflýanlega leiöa til
þess, að laxveiðin, skoðuð sem rjettur, misti
gjörsamlega alla þýðingu. En hvað hinu
fyrra við vikur, þá virðist sem aðrir lagastað-