Þjóðólfur - 10.09.1860, Blaðsíða 4

- 140 —
(Aðsent).
Lector theologiæ Jón sálugi Jónsson er fæddr á
Hvítárvölluin í Borgnrfirdi 31. d. janúar 1777. Foreldrar
hans voru svslumaðr í Borgarfjarðarsýslu, Jón Eggertsson
og J)urfður Ásinundsdóttir1. Faðir hans andaðist árið 1785,
og flutti þá inóðir hans sig búferlum með 2sonum sinuin,
Jóni ogJens(f 1809 þá volunteur í hinu konúnglega Rentu-
kammeri) að Bæ í Borgarfirði, og bjó þar 2 ár, en þá
giptist hún prófasti Markúsi Magnússyni á Görðum á Álpta-
nesi, og fluttist þángað með báðum sonum sínum um vorið
1787, lét prófastr séra .Maikús þegar kenna þeim bræðr-
um skólalærdom, og tók handn þeim fyrir kennara stúdent
Bjarna Arngrímsson, er síðar varð preslr að Melum, og
hinn merkitegasti maðr, og frá honum útskrifaðist Jón af
Geir Vídalín, er þá var prestr að Seltjarnarnessþínguin
árið 1795, ineð bezta vitnisburði; dvaldist hann eptir það
hjá stjúpa sínum í 2 ár, og aðstoðaði hann með skriptir,
því um þau árin gegndi Markús prdfastr biskupsstörfum,
eptir Ilannes biskup látinn; en haustið 1797 sigldi Jón til
Kaupmannahafnar; átti hann lánga og harða útivist, svo
hann gat ekki gengið undir próf það haust, og ekki fyr-
en vorinu eptir; tók hann það próf með bcztu einkunn,
og sömuleiðis hið annað svo nefnda Iærdómspróf árið eptir;
lagði hann þá fyrir sig guðfræði, og gekk undir embætt-
ispróf í jiilimánuði 1803, og fór það á sömu leið, að hann
fékk fyrstu einkunn; stoð honuin þá til boða að komast í
hið svoncfnda pædagogiska Scminarium, sein þá stóð í
blóma sinutn, en við þessa stofnun mentuðust þcir, sem
ætluðu sér* á eptir að verða kcnnarar við latinuskólana,
og var stofnun þessi á þeiin tíma í miklu áliti, og skipuð
miklum ágætismönnum; muudi Jón hafa tekið þessu til-
boði feginsamlega, ef ekki hefði staðið á, að foreldrar
hans höfðu látið í Ijósi við hann, að þá þráði eplir komu
hans, og fór þvi samsumars til Islands; rak skipið fyrir
mótvindum inn í Noreg og lá þar iim vetrinn, og kom
liann þvi eigi út fyren vorinu eptir. Settist hann þá að
hjá foreldrum sínum og kendi piltuin úr Reykjavikrskola,
því það ár vnr engi skóli á Islandi. Sama árið giptist
hann systui dottur stjúpa sfns, Itarítasi Illiigadóttur (f 1827),
og ætlaði þá að taka vígslu sem aðstoðarprestr hjá stjúpa
sínum, en árið 1805 var honurn boðið aðjúnctsemba'tti við
latínuskólann, sem þá var fluttr úr Reykjnvík að Bessa-
stöðum, og lekk hann staðfeslfngu skólastjórnarráðsins í
þeirri stöðu árinu eptir, en við burlför leclors Steingríms
Jónssonar frá skólanum árið 1810 var hann settr í stað
hans sem lector og fyrsti kennari við skólann, en veit-
íngarbréf fyrir embættinu fékk hann fyrst árið 1815; gegndi
hann upp írá þvf þessu embætti allt til þess skólinn flutt-
ist aptr tii Reykjavíkr árið 1846, en 2 seinustu árin þó
einúngis sem settr, því hann hafði 1844 sóktum lausn frá
1) Jón sýslumaðr var son Eggerts bonda Guðmunds-
sonar á Álplanesi á Mýrum, bróður frú þórunnar er Magn-
ús amtmaðr Gfslason átli; en Gnðmundr faðir þeirra, er
einnig bjó á Álptanesi, var sonr Sigurðar lögmanns Jóns-
sonar f Einarsnesi, það cr hin nafnkunna Einarsnesætt.
þuríðr, inóðir Jóns lectors, var dóttirsira Ásmundar pró-
fasts á Breiðabólstað á Skógarstönd, Jónssonar prests
samastaðar, en móðir hennar, kvinna sira Ásmundar pró-
fasts, var þorbjörg þórðardóttir prófasts á Staðastað Jóns-
sonar, biskups á Hólum Vígfússonar, erkallaðr var Bauka-
Jón áðr hann varð biskup. RiUt.
embættinu og öðlazt hana með fullum launum. Fluttist
hann síðan til Reykjavfkr, til sonar sfns sira Ásmundar,
sein þá var dómkirkjuprestr, og þvinæst með honum austr
að Odda, og þar andaðist hann 14. júní er næst leið.
Árið 1810 viirð hann dannebrognriddari.
Lector sálugi Jóusson eignaðist 2 sonu með konu
sinni, Jlnrkús og Asinund, sein báðir tóku lærdóms-
próf I guðfræði við Kh.háskóla; andaðist séra Markús
sem prestr I Odda, op tók bróðir hans Asniundr brauðið
eptir bann, og er nú prófastr I Kángár[)ingi og riddari af
danncbroge.
þetta eru þau helztu atriði úr æfi lectors sáluga Jóns
Jónssonar, og er nú eptir :ið ininnast ineð fáum orðum,
hver maðr hann var, og hvernig hann gegndi sinni vanda-
sömu köllun hin mörgii ár, sein hann halði hana á hcndi,
og vi 11 þá svo vel til, að þcireru uppi um land allt, sem
nutu fræðslu hans f skólanum, og cr óhætt að fullyrða, að
þeir allir miinu Ijúka upp sama munni utn það, að linnn
liaíi lálið sér uijög ant um fiamfarir þeirra og siðgæði,
sem I skólann gcngu, og að haun vandaði rækilega nm
við þá, þegarþcim varð eitthvað áfátt, og gekk rikt eptir
því, að engir ósiðir næði að festa rætr í skólanum, hvorki
hjá nokkrum einstökum né yfirhöfuð, og var það þó mikl-
mn vankvæðuin hundið, að halda vörð á þessu, með því
fyrirkomulagi sem þá var á skólanum, þarsein skóla-
stjóriun cltki bjó i skólahúsinu, og hinir kcnnarar skólnns
eigi lieldr, en ekki var þetta þó til fyrirstöóu meðun liaun
var í fullu fjöri, en eðlilegt var þótt þetta yrði nokkuð
á annan veg hin siðustu árin, eptir það hann tók að eld-
ast og þreytast, og þær frelsislueifíngar, sein nm það leyti
fór að hrydda á hér í landi, einnig á sinn liátt læddust
inn í skólann og skólnlílið. þó var lector Jónsson
ávallt elskaðr af skólans lærisveiniiin, þvi þeiin gat eigi
dulizt sá föðurlcgi velvili og umliyggja, sem hann bar
fyrir þeim, og hvcrsu hann vildi þcim vel { öllu; engi
gat lieldr verið nmliyggjusauiari en hann var, þcgar eitt-
hvað gekk að þeim, eða þcgar þeir urðn vcikir, vitjaði
hann hinna sjúku opt á dag, og annaðist uin, aðþeiryrði
aðnjótandi nauösynlegrar læknislijálpar; har hann og sjálfr
gott skyn á lækningar og alla meðferð á sjúklíngum. Ckk-
ert gladdi hann freinr en það, þegar þeiin gekk vel er ■
skölann höfðu gengið, og ýmsa, er sigldu til háskólans og
honuin þókti mnnnvænlegir, stnddi hann mcð fégjófum;
eins og hann nð öðru leyti engan gat auman séð, svo
liann ekki rétli honutn hjálparliönd, en allt I kyrþcy og
fordyldarlaust, og mætti telja þessa mörg dæml.
Hvað kenslu hans snertir, var hiin ljós og skiljanleg,
einkum fyrirlestrar hans, enda var hann mikill guðfræð-
ingr og lærðr vel, en freinr var lioniim stirt um mal og
jal'nframt var liann nokkuð fijótmæltr, og var því hans
munnlega útlistun og tilsögn ekki að því leyti jafn greini-
leg; en allt sem hann ritaði var Ijóst og vel hugsað, mál-
ið einfalt, liprl og tilgjörðaiaust, hvort heldr liann ritaði
rnóðurniál sitt, latinu eða dönskn; ýmsar skólaræður hans
voru snillilegar, og skólavitnisburðir hans (testimonia
scliolæ), sein þá voru samdir á latinu, eru bæði að orð-
færi og innihaldi svo snildarlcga úr garði gjörðir, og lýstu
mikilli sannleiksást; rættist það opt, cr honuin bauð hugr
uin, uin þá er liann útskrifaði, þvf hann var nærfarinn
mjðg um náinsgáfur, gáfnalag og skapferli þeirra, og yfir
höfuð að tiiia sá hann, hvcrn mann hann iiafði fyrir sér,