Þjóðólfur - 12.02.1864, Blaðsíða 4

uðust, að eins 73 stúdentar samtals, að meðtöld-
um þeim 11, er urðu stúdentar úr heimaskólnm,
en það eru þó samt rúmir 6 árlega að meðaltali.
En bæði af þessum rökum og öðrnm, þá er það
næsta óskiljanlegt og alls ekki trúlegt, sem höf.
segir, að ekki hafi verið í Bessastaðaskóla nema
einir 16 piltar vetrinn 1808, því um iniðjan vetr
1807, voru í skólanum 27 piltar alls, eptir skóla-
röð sira Jóns þorlákssonar i Ijóðum, er hann kvað
þá um vetrinn (sjá Ljóðmæli Jóns þorlákssonar II.
378.-383.); nú vita menn að vorið 1807 útskrif-
uðust 8 af þessum 27, áttu að vera eptir 19hinn
næsta vetr 1807—1808, þó að engi nýsveinn hefði
komið til viðbótar þá um hanstið, en þeir munu
þó hafa verið nokkrir, þótt fáir væri.
En það ræðr æflnlega mestu eða eindregnust-
um úrslitunum í þessu sem öðru, þegar »verkin
sýna merkin«, því »reyndin er jafnan ólýgnust<•,
og nþegjandi vottrinn lýgr sízt«. Látum svo vera,
að þau 12 árin 1809—1820, eða ef menn vilja
taka dýpra í árinni og segja, að þau full 18 ár
1803—1820' hafl ekki útskrifazt nema rúmlega 6
árlega að meðaltali, og það er sem næst helmíngi
fcerri heldren útskrifuðust árlega, 50 árin þarna*st
á undan; en reis þá eða kom í Ijós nokkur til-
finnanlegr embættismannaskortr í landi her af
þessari fækkun, um þau lOár er fóru næst á eptir,
þ. e. árin 1820—1830, álíka og nú kemr frani og
er opin fyrir á þessu 10 ára tímabilinu, sem yfir
stendr 1863—1873, þarsem nú óútgengilegri
prestaköllin standa tugum saman óveitt og söfn-
uðir þeirra forstöðulausir svo missirum skiptir, án
þess nokkur sé til að sækja um þau eða nein úr-
ræði ,sé til að skikka í þau, eins og nú er um svo
mörg prestaköll, og fer daglega í vöxt, eins og er
í augum uppi, og þarsem þessi árin hefir verið
dengt uppá okkr hverjum dönskum sýslumanninum
af öðrum, meðfram af því, að íslenzka lagamenn
vantaði þángað til í fyrra? Og hvað veldrnú því,
að stúdentafækkunin 1809 —1820 eða 1803—1820
hafði ekki eins viðsjálar og háskalegar atleiðíngar
í för með sér, eins og þessi skólapilta og stú-
skólapiltarællina, þá veríltim vér at) færa snnniir á vort mál
meí) því, at> telja þá i5mn skólaiveina útskrif'ata; þeir sem
komu í skóla liaustit) 1805, gátu ekki útskrifazt yflr hófiií) aí)
tala fyren 1809, og þeir sem kornu í skólann 1016, ekki fj ren
vorit) 1820. y
1) Árií) 1805 útskrifakist enginn úr Bessastaí:askóla og
árit) 1806 einúngis einn, allt tim þab útskrifuímst alls 39
þau 6 árin 1303 — 1808, at> metitíildum 9 úr heimaskólum, þ.
e. at) metlaltali úr Bessastatlaskóla 5 árlega, eu at) metitiild-
um „privatistum" 6 ’/j árlega.
dentafæð, sem hefir sýnt sig á hinum síðustu ár-
um? liún stefnir að vísu að því, að verða meiri
nú fyrst um sinn heldren hún varð hin fyrstu 20
ár aldarinnar, en fyrir þessu á bæði höfundr-
inn og stiptsyfirvöldin að geta gjört fulla grein,
sjálfum sér, stjórninni og landsmönnum, án þess
þeimsésagt það með lanngum útlistunum; en þar
til liggja tvenn rök, fyrst þau, að hin næstu 20 ár
þar á eptir tók skólamentanin sig svo á aptr, bæði
í Bessastaöaskóla og í heimaskólnnum, að á þeim
20 árum (1818—1837) útskrifuðust árlegaaðmeð-
altali 10 embivttismannaefni, en nm 9 árin sem voru
þar næst á undan (árin 1795—1803) höfðu út-
skrifazt samtals 122/9 árlega að meðaltali eptir því
sem óyggjandi er frá skýrt í »Minnisverðum tíð-
indum« (sbr. 14. ár þjóðólfs 130. bls.). Af þeim
sömu skýrslum í »Minnisverðum tíðindum« sjáum
vér, að úr Ilólaskóla einnm útskrifuðust þau 8 ár-
in 1795—1802 samtals 35 stúdentar eðr sem næst
4 '/2 áilega að meðaltali, og er ckki áætlað um of,
þó að vér gjörum, að álíka margir eða ekki færri
stúdentar hafi komið þaðan árlega að meðaltali
allan seinni helmíng 18. aldarinnar. En aptr er
til stúdentatal Skálholtsskóla, prentað í Kaupinanna-
höfn 1782, nær það yfir þau 28 ár: 1754 —1781,
og segir, að þaðan hafi útskrifazt samtals 194 stú-
dentar á þessti 28 ára tímabili, og þar að anki 5
Íslendíngar frá ýmsum skólnm í Danmörku, en
það eru fyllilega 7 (sjö) stúdentar árlega að með-
altali. J»au 13 árín 1781 — 1794 (skólinn var fluttr
frá Skálholti til Reykjavíkr 1785—86) útskrifuðust
einnig hér á suðrlandi scm næst 7 árlega að með-
ijltali, að meðtöldum 8 úr heimaskólum, og má
því telja. nokkurn veginn víst, að í Skálholtsstipti
einu hafi útskrifazt 7 embættismannaefni árlega
ailan seinni helmíng 18. aldarinnar; sé nú þarvið
bætt þeim 4 '/2—5 cr árlega útskrifuðust úr Hóla-
skóla á sama 50 ára tímabili, þá er nokkurn veg-
inn áreiðanlegt, að lærðu skólar vorir hafi látið
landinu í te víst 11 —12 embættismannaefni árlega
eðr að minsta kosti ellefu annað árið og tólf
hitt árið, um öll þau 50 ár 1753 — 1802. J»ar á
cptir kom nú þetta 15 ára tímabil, 1803—1817,
er eigi útskrifuðust nema rúmlega 6 stúdentar ár-
lcga, en aptr hin næstu 20 ár þar á eptir: 1818
— 1837 auðnuðust landinu 10 (tíu) embættismanna-
efni ár hvert. (Niðrlag síðar).
Bréf til þjóðólfs, frá fslendíngi utanlands.
(Framhald). pótt flestalt standi öfugt á íslandi, máþó þao
kallast eittlivav þaí) ófugasta af óilu, hvernig höndiuuinni er varií),