Þjóðólfur - 13.01.1866, Blaðsíða 3

•— 35
síðasti frágángr stjnrnarinnar til fjárhagsaðskiln-
aðarins, þar með stjórnarfrumvarpið er var lagt
fyrir þíngið 1865 ; II. Jón Sigurðsson píngmaðr
ísfirðinga, þ. e. tillögur hans og starfi fyr og síð-
ar að fjárhagsaðrkilnaðinum, stjórnarbótinni og
sjálfsforræði Íslendínga ; III. Meðfcrð og málalolc
fjárhagsaðskilnaðarins á Alþíngi 1865.
I.
Undirhúníngr og frágángr stjórnar-
r á ð an n a.
„Virtus quis in huste roqvirat?"1
|>að má fara næsta fljótt yfir aðdragandann
til fjárliugsaðskilnaðarins milli íslands og Danmerkr.
Kristján konúngr VIII. hafði þegar lagt svo fyrir
stjórnarráð sín, að þau hagaöi svo stjórn og fjár-
hagsráðsmennsku yflr íslandi að það gæti borið
sjálft útgjöld sín. þegar síðan var farið að gjöra
upp tekju og útgjaldareiknínga íslands árlega, reynd-
ust tekjurnar miklum mun minni en útgjöldin, og
svo reyndist ár frá ári, og var næsta eðlilegt að
því meiri yrði reikníngshalli þessi, sem nauðsynj-
arnar, þær er stjórnarráðin vildu viðrkenna, þóktu
smámsaman verða æ berari, en aðrar nauðsynjar
vildu þau eigi viðrkenna heldren þær, er hafðar
voru tíl endrbótar læröa skólanum, til stofnunar
prestaskólans og til þess að bæta kjör einslöku
hinna æðslu embættismanna hér lendra, er þó var
af næsta skornum skamti fram til 1863, eins og
kunnugt er. En hverskyns aðrar endrbætr, er
flestar aðrar framfaraþjóðir hafa jafnan í fyrirrúmi,
hefir stjórn vor viðrað fram af sér og ekkert fé
veitt til neins annars, t. d. til að eflu landbúnað-
inn, kvikfjárræktína, jarðrækt, kálrækt, sjáfarútveg
1) p. e. brtstú aldrei vib drengskap hjá óvill þínum, eþa
„sjaldan kemr dúfan úr hrafnsegginu". Engi má samt tfka
þetta svo aí> ver álítum stjórnína í Danmiirku óvin vor ís-
iendínga ebr húji ali fjandmanushug til vor; eugi getr
verib sannfærtiari nm þab en vtrati þetta sfe fjarstætt; heldr
meinum vér eingaungu met) þessu, aþ eptir því sem stjórniu
í Ðanmörku heflr sýnt sig bæti óvinnanlega til allra fjár-
veitínga er mega horfa oss til eþliiegs vilfgángs og framfara
aukheldr at) nokkurn veginn sanngjarnri tiltölu vií) þaí) fe
er árom og fddnm saman, en þó cinkanlega á hinn sftasta
80 ára tímabili heflr verii) veitt og varií; til samkynja fram-
fara í flestnm iiþruin hlutnm Daumerkrríkis, þá hafl í þeim
efnum komi?) fram sú stjúpmófmr meþferí) á Islandi af hendi
stjórnarinnar, — af) ógleymdri verzlunareinokuninni mebau
hún stóf) yflr, — og þetta land verif) haft svo gjiirzamlega
af) ölnbogabarni tíi móts vií) atra bluta konúngsveldisius, aí)
vér þurfum sízt hngsa oss af> sækja gnll í greipar heuní þeg-
ar húu uú um súöir gjiirir kost á fjárhagsalöskilnaibinum, eí)a
aþ vír getum gjört gildandi aliar upphugsanlegar réttarkröf-
ur hvort heldr ímyndaþar e?)a verulegar, þær er leifia má út
frá vanhugstin stjórnarinnar og vanhögun hennar á öllum
stjórnarefnum og allri umbofislcgri meþferb þessa lands bæti
og síþar.
og fiskiveiðarnar; ekki svo mikið, að neinn skild-
íngr, er teljandi sé, hafi verið lagðr fram af op-
iuberu fé, til þess að bæta úr hinu niðrdrepandi
samgönguleysi hér innanlands, sakir vegaleysis
og póstgaunguleysi. I öllum þessum velferðar-
málefnum hvers lands sem er, var allt og er allt
enn í dag látið sita við liina sömu vanhögun, þó
að hún sé orðin margra alda að sumu. það er
og verðr undarleg og meir að segja óskiljanleg
stjórnarráðdeild, sem jafnan hefir brugðið fyrir hjá
stjórninni í Danmörku þegnr Island hefir átt í hlut,
að sjá ekki né skilja, að fátæka og fámennaland-
ið útheirntir eigi síðr örugga og kostnaðarsama
embættis- og umboðsstjórn heldren hvort annað
land sem er jafnstórt að flatarmáli, þó það sé
margfalt fjölrnennara og auðugra; að því meira og
erfiðara sem landið er yfirferðar, þeim mun meira
ríðr á því, landinu til viðgángs og landsbúum til
framfara, að efla samgaungur og beina fyrir þeim
á allan veg. j>að er eðlilegt og meira að segja
sjálfsagt, að kröfur tímanna og þarfir þjóðanna, er
leiða af áíram þokandi framförum mannkynsins,
hafa í för með sér vaxandi útgjöld ríkissjóðsins í
hverju því landi sem er á framfarastígi; en tilþess
að standast vaxandi útgjöld verðr að sjá fyrir því
að tekjurnar geti eflzt og aukist að sama skapi;
og hvernig skeðr það? ckki með nýum eðr aukn-
um skattaálögum og tollum út í bláinn eðr á þá
gjaldstofna sem aldrei geta neinar byrðar borið,
heldr einkanlega með því að cfla og auka liina
eðlilegu gjaldstofnana sjálfa, þá er skattaþúngann
eiga einkanlega að bera, með þvi að efla og auka
hverskyns atvinnuvegi landsins á allan upphugs-
anlegan veg og veita til þess hæfilegt fé, ýmist
styrk eðr verðlaun.
Stjúpmóður meðferð stjórnarinnar í Danmörku
á Islandi hefir því á liinum síðustu 20 — 30 árum
verið augsýnileg hverjum manni, og einkanlega í
því að hún hefir ekkert gjört og ekkert viljað
leggja fram til þess að hrinda stjórnarhag og af-
komuhag íslands neítt verulega áfram eðr koma
honum í það fasta og verulega viðgángshorf, eins
og hún hefir látið sér hugarhaldið um alla aðra
aðal hluta konúngsveldisins á þessu sama tímabili.
Yerzlunin á lslandi var að vísu gefin laus um síðir,
p’ið allar þjóðir, síðan eru liðin 12 ár; en hvað
hefir svo verið gjört lil þess að Íslendíngar gæti
nú þegar, og það áfrúm, orðið aðnjótandi bróður-
lóðarinnar af hagsmunum þessa verzlunarfrelsis cr
þeim var veitt? >
Kristján konúngr áttundi veitti Íslendíngum