Þjóðólfur - 24.11.1868, Qupperneq 2

hennar, og reyna að skýra það, hversu hagkvæm
hún er og sanngjörn.
Tilskipun þessí er fþannig undir komin1, að
stjórnin lagði fyrir hið síðasta alþingi frumvarp til
tilskipunar um nýlt fyrirkomulag á spítalahlutun-
um, og var auðséð tilætlunin með því frumvarpi,
eigi að hækka spítalagjaldið neitt verulegt úr því,
sem það áðr var, heldr að létta innheimtinguna
þannig, að öll þau kurl kæmi til grafar, sem lög-
gjöfin krefðist, og að engar undanþágur ættu sér
stað, eins og hingað til, og tekjur læknasjóðsins
þannig yrðu jafnari, fastari og síðr komnar undir
ráðvendni og skilvísi gjaldenda, og jafnframt nokkru
meiri en áðr. Vér viljum að þessu sinni eigi
frekar ræða um frumvarp þetta, þótt oss, sem
þetta ritum, virðist allr grundvöllrinn fyrir álögum
frumvarpsins hafi verið að minsta kosti miklu rétt-
ari og sanngjarnari, heldr en í tilskipun þessari,
þar sem í frumvarpinu var ætlazt til, að fast gjald
skyldi verða lagt á hvert það skip, hvort það væri
stórt eða lítið, sem til fiskiveiða væri haft, 10 fisk«-
ar á tveggjamannaför og fjögramannaför, og 15
fiskar á stærri skip opin, og svo 20 fiskar af hverri
lest þiljuskipa. En þegar frumvarp þetta kom til
umræðu á þinginu, þá var það fyrst, eins og sjá
má af alþingistíðindunum, að þeir tveir bændr,
sem í nefndinni voru, komu með nýa uppástungu
til álögu spítalahlutsins, þannig, að gjaldið skyldi
lagt á aflann og á þessa uppástungu féllst meiri
hluti þingsins, og samþykkti hana með 15 atkvæð-
um gegn 11. En það er eptirtektavert, hversu
fastr þessi meiri hluti er á skoðun sinni, þrátt fyrir
það, þótt atkvæðamunrinn væri eigi meiri, en hann
er, og þrátt fyrir það, þótt hinir 11 mótmælendr
sé, að tveimr undan skildum, lærðir menn og
flestir embættismenn; þrátt fyrir það, þótt þeir sé
því nær allir búsettir í eða nálægt veiðistöðum, eða
réttara sagt, þótt þeir sé allir úr þeim umdæm-
um landsins, þar sem fiskiveiðar eru langmestar,
og þeir því hljóta, að vera málinu hinir kunnug-
ustu allra þingmanna, og hljóta því að öllum lík-
indum að sjá betr en að minsta kosti bændr of-
an úr sveitum, hversu spítalahlutirnir verða hag-
1) Eigi viríiist áþarft a& peta þess h«r, er tekií) var fram
í þingirin i fyrra, aþ þab er í rann réttri alþingi sjálft, er
gefife heflr tilefui til lagafrumvarpsins af hendi stjflrnarinnar,
er Jagt var fyrir í fyrra; því allt af óbrn hverju síþan 1847,
og þaþ stnndiim þing af þingi, heflr alþingi ítrekaþ þá bæn
sina (er fyrst kom fram i iæknaskipnnarmálinn 1847), „aí>
stjórnin léti semja og leggja fyrír alþingi til álita regln-
gjúrþ nm reglulegri og betri heimtingu spítalahlutanna og
annara tekja spftalanna".
anlegast álagðir, og heimting þeirra greiðust og
vafaminst; það er eptirtektavert, að hinir 15, sem
málinu eru miklu ókunnugri, skuli einskis meta
tillögur þessara manna, og það er líka merkilegt,
að fulltrúi Eorgfirðinga, þar sem er eitt af hinum
mestu fiskiverum landsins, skuli fylla þeirra flokk,
sem vilja láta álögurnar vera sem óeðlilegastar og
sem þyngstar á annan aðalatvinnuveg kjósenda
hans; það virðist benda á, að hann hafi eigi í-
hugað vel, með hverju hann greiddi atkvæði, og
virðist hann þar illa hafa launað Borgfirðingum
traust það, sem þeir báru til hans, er þeir kusu
hann fyrir fulltrúa sinn.
þegar vér nú snúum oss að lagaboði því, sem
hér er umræðuefni, þá kann í fyrsta áliti gjald-
ið að virðast eigi svo óþolandi, sem það er í raun
og veru, þar sem það er að eins % alin afhverju
tólfræðu hundraði af þeim fiskitegundum, sem
nefndar eru í fyrstu grein tilskipunarinnar: þorski,
ísu, steinbít og háfi. En nú skulum vér skoða,
hversu mikið gjald þetta verðr um árið af einni
ferju, og viljum þá taka til dæmis eitt fjögra-
mannafar, sem oss er kunnugt um hversu mikið
fiskað hefir frá Mikjálsmessu 1867 til sama tíma
1868. Ferju þessari hefir verið róið allar þrjár
vertíðir, og að auk alt sumarið, og hefir aflinn
orðið þessi:
1. haustvertíðina 1867 fjekk hún 420 fiska í hlut,
og var því skipt í 5 staði, og verðr það því
samtals...................................2,100
2. vetrarvertíð 1868 samtals .... 480
3. vorvertíð 1868 .................... 4,200
4. frá Jónsmessu til Mikjálsmessu . . 12,600
samtals allt árið 19,380',
og hefir þó þetta árið verið talið mjög fiskitregt,
einkum vetrar-vertíðina. þegar rér nú gætum að,
hversu mikið gjaldið verðr af þessum afla eptir
tilskipuninni, og teljum hverja */a alln á 13 sk.,
eða næst því, sem meðalverð er á fiski í verðlags-
skránni hér í suðrsýslunum þetta árið, þá ætti
eigandi þessarar ferju að greiða aí hendi til spí-
talasjóðsins fyrir árið, 26 rd. 22 sk., og er þó lýs-
ið ótalið, og liggr það f augum uppi, hversu ó-
sanngjarnt slíkt gjald er í sjálfu sér, og þó verðr
þetta gjald enn ósanngjarnara, þegar litið er til
þess, að skipseigandinn eða formaðrinn áaðstanda
skil á þessu í peningum. það liggr, að oss virð-
ist, í augum uppi fyrir hverjum einum, að skips-
eigandanum er það alls ekki auðið; því að eigi
hann að borga það af sínu fé, getr hann með þeim
1) Hér eru talin stór hnndrub, eba hvert hundrab =120.