Þjóðólfur - 17.05.1873, Page 2

— 114 —
einstöku netamenn og heppnismenn kunni að hafa
mun meira. Í Selvogi, Griudavík, Höfnum Mið-
nesi og Garði, ætla menn að sé meðalhlutir um
200, eðr vel svo það; á Álftanesi og Seltjarnar-
nesi, mun mega ætla á 200—250 meðalhluti þar
sem þó nokkrir hafa þar 4—500 eðr þar yfm, víst
að með töldum aflanum, þótt smærri fiskr væri
innanum, síðari part þorrans og framanverða Gó-
una. f þorlákshöfn munu taldir vel hundraðs-
hlutir að meðaltali; á Eyrarbakka vel 300, að ísu-
afla meðtöldum; í Vestmanneyum eru sagðir um
240 vertíðarafli, auk mikils heilafiski-fengs. Fyrir
Stokkseyrar- og Loftstaðasandi, nálægt 200—150;
meðalhlutir yfir 300—200 mest; en miklu mun
minna sem austar dregr þar fyrir Söndum, og fyr-
ir ekkert að telja undir Eyafjöllum og f Mýrdal,
nema heilagfiski nokkurt fyrir og um sumarmál.
ÚTLENEAR FRÉTTIR; Kh. 15. April 1853.
(Frauihald frA 107 bls.).
Eptir styrjöldina milli Frakka og Prússa gjörðu
jafnaðarmenn í París uppreist, og náðu borginni
á sitt vald, en voru þó brátt sigraðir og bældir
niðr aftr; yfirráðin voru þannig eigi löng, en þó
voru þau nóg til þess, að síðan hafa kenningar
jafnaðarmanna náð meiri festu og útbreiðslu, og
mun þess, ef til vill, eigi lengi að bíða, að bylt-
ingar ryði sér til rúms í þá átt um allan heim.
Hér í Danmörk, eða réttara sagt, í Kaupmannahöfn
hefir borið nokkuð á þessum hreifingnm; hétu for-
sprakkarnir Pio, Brix og GeleíT; reyndu þeir í fyrra
að æsa skrílinn hér í Höfn til óróa, og urðu hér
uppþot nokkur 5. dag Maímánaðar, voru þá þeir
forsprakkarnir teknir höndum og kærðir; er dómr-
inn nú nýlega kveðinn upp, og eru þeir dæmdir í
betrunarhússvinnu, Pio til 6 ára, Geleff til 5 ára
og Brix til 4 ára; þykir mönnum dómrinn allharðr;
síðan foringjarnir voru handteknir hefir lítið kveðið
að framkvæmdum jafnaðarmanna hér í Höfn.
í sambandi við jafnaðarhreifingarnar standa
«skrúfurnar», en svo kalla menn, þegar margir
vinnumenn f verksmiðjum eða annarstaðar taka
sig saman um að hættavinnu allir í einu til þess
að fá hækkað kaup sitt; verðr þá húsbóndinn að láta
verksmiðju sína standa aðgjörðalausa, þangað til ann-
arhvor verðr að láta undan, hann eða vinnumenn-
irnir, þvf að hvorumtvcggja er skaði að iðjuleysinu.
Atvinnuvegr húsbóndans teppist, en vinnumennir
ganga kauplausir með hendr í vösum og verða
að eyða hinu litla er þeir hafa nælt áðr f
þjónustu húsbóndans. Skrúfur þessar fara æ
meir og meir f vöxt, og þetta ár hefir alstaðar
kveðið mjög mikið að þeim. Mest hefir þó verið
skrúfa sú, er vinnumennirnir í kolanámunum vest-
an til á Englandi (í Wales) gjörðu í vetr; þegar
þeir hættu vinnunni, neyddust margar þúsundir
járnsmiða til að hætta líka vegna kolaleysis, og
urðu þannig 60,000 vinnumanna allt f einu brauð-
lausar; nú hafa þó vinnumennirnir loks orðið að
láta undan og cru þcir nú teknir til vinnu aftr.
Eigi var heldr alllítil skrúfa sú, er prentarar í
Leipzig gjörðu, og er eigi séð fyrir enda hennar
enn þá. þeirrar skrúfu má og geta, er viunumenn
þeir gjörðu í Lundúnum er búa til brensluloft
(gas) til Ijósa á strætum úti; urðu Lundúnabúar
að láta sér nægja tunglskinið, unz vinnumennirnir
létu undan. Nýlega hefir heyrzt af líkri skrúfu
frá Nýju Jórvík í Yestrheimi.
það lítr annars svo út, sem auðmennirnir
eigi það skilið, að hinir fátækari nái til sín nokkru
af auð þeirra, því að þeir eru víðast hvar gjör-
spiltir; tæla þeir í gróðaskyni heimskan almúga til
að stofna hlutafélög undir forustu sinni til ýmsra
fyrirtækja, sem þeir sjá, að aldrei muni geta borg-
aðsig; síðan eta þeir sjálfir upp alla þá peninga,
sem inn koma. Vér skulum að eins taka fram
eitt dæmi til að sýna fram á, hversu þetta keyrir
úrhófi: í Wínarborg voru í vetr slofnuð 17 hluta-
félög, að eins í Febrúarmánuði, og var skotið sam-
an til þeirra alls 67,000,000 gyllina (= 6! millíó
ríkisdala). Uelztu menn bæði f Prússlandi og í
Bandafylkjunum í Vestrheimi hafa verið kærðir
fyrir óheyrileg svik við hlutafélög, er þeir hafa
staðið fyrir.
Nú snúum vér oss þá að sögu hvers ríkis
fyrir sig innanlands, og tökum vér fyrst:
Spán, þvf að þar hefir verið sögulegast í vetr;
vér sögðum í upphafi þessa máls, að friðr hefði
verið um alla Norðrálfu, og áttum vér þar við, að
svo hefði verið milli hinna einstöku ríkja, en dró-
um þar eigi undir innanlands óeyrðir. Á Spán hefir
einatt við og við borið á slíkum óeyrðum sfðan
Prim var myrtr; var hann hinn eini, er nokkurn
veginn gat haldið landsfólkinu f skefjum; flokkar
eru þar í landi nálega eins margir og mennirnir
eru, og allir hvor upp á móti öðrum. Amadeó
konungr fann fljótt til þess, að Spán var eigi hans
meðfæri, og er þó óefað, að vili hans var hinn
bezti, að gjöra öllum sem réttast; Karlunga* vildu
1) Svo nefnast þeir er halda fram til ríkis 4 Spín K8r*‘
(Don Carioa), bróboraooar aynl Ferdínanda 7, abrir halá*
fram íaabello, er fyr var drottning, diittur Ferdíuands, oí>