Þjóðólfur - 30.05.1874, Blaðsíða 3

— 119 —
eu hinna forn-helgu en slitnu og stirðnuðu siðir.
^inar tápmestu þjóðir, sem nú lifa, eru allar meira
°8 minna kynblendingar, og kveða þjóðfræðingar
Svo að orði, að kynblöndunin út af fyrir sig bafi
reynzt afar-aífarasæl til að auka þjóðum heilsu-
^raft og nvan þroska. Menn hafa og mælt, að
'’illiþjóðir sumar muni aldrei siðast nema fyrir
^ynblöndun við betrimenn. En, nú spyrja menn:
er þjóðerninu ekki hætta búin af innstreymi útlendra
°g samblöndun við þá? Jú, vismlega, einkanlega
sú þjóð meiri háttar, sem leitar inn, sé lítil
mentun fyrir, dauf þjóðernistilfinningin, og kom-
lst hinir útlendu til auðs og valda en boli hina
^onlendu frá. Það er kunnugt, hver háski Dön-
1101 hefirávalt staðið af Þjóðverjum, enda lá nærri
ó fyrri öld að þeir tækju frá þeim lönd og lýði,
það er, allan þjóðerniskraft og öll þjóðareinkenni,
enda er slðr en ekki séð fyrir endalok þeirrar
þaráltu. Lík hætta slóð af Dönum f Noregi, —
þótt þær þjóðir væru bræðraþjóðir. Og nú er þá
n®st að nefna ísland. Skal nú það sem áðr er
Sagt, vera inngangsmál, en nú viljum vér athuga
'ort sérstaka þjóðerni, mætli um það skrifa ianga
°g merkilega bók, því þjóðarlíf vort, verk og ein-
''enni cru skýr og merkileg, og saga vor full af
*ogrum og skemtilegum dæmum, sem lýsa eðli
'ands og þjóðar og tíma, en þetta er blaðagrein,
Sem verðr að stíla fremr sem hugvekju en heim-
^Pekisrit, og er lítið betra en ekkert.
l’egar vér nú tölum um þjóðerni vort íslend-
lnga, meinum vér ekki einungis þá hugmynd, sem
0rðið með sér ber nú á dögum, heldr meinum
Ver pjóðlífíð, þess rök og þess eðli, einkenni og
Segu frá öndverðu, ef vera gæti að einhver við
Það betr gæti skilið þess svip og samanhengi.
Rót íivers þjóðernis kalla menn venjulegu að
''Sgi í landinn sjálfu. Menn tala um einkenni
fjallaþjöða, sléttubúa, eylendinga o. s. frv., og
meina með því að líkir landshættir og himinbelti
a|i líkar þjóðir. En þar sem menn þckkja ælt
C|nnar þjóðar og nppruna, verða menn og að taka
lil greina. Nú eigum vér eina afarmerkilega
öl1! er engi önnur þjóð á slíka bók, sem sjálf gjörir
v°rltveggja, að hún sannar þjóðernistilfinning
ra vorra, er mann fram af manni kunnu allar
'fffir landsins, 3—4 hundruð ár, og hefir æ síðan
^ °8 stutt þjóðernisrækt manna og ættjarðarást.
eð
er Landnáma, þjóðernis vors Genesisbók
Ck*. ^ei'eg Ritning. Eptir Landnámu getnm vér
1 einungis talið, heldr og lýst einkennum á
slum þeim mönnum, sem vér köllum landnáms-
menn. Vér vitum og hvaðan þeir komu, hvaða
hugsunarhátt, hugmyndir, sögu og mentun þeir
fluttu með sér. Ingólfr, Skallagrímr, Auðr djúp-
auðga, Geirmundr heljarskinn, Ingimundr gamli,
o. fl. standa allir fyrir oss, eins og vér hefðum
séð og talað við þá ( æsku. Flestir hinna merk-
ari landnámsmanna höfðu dvalið eða herjað fyrir
vestan haf áðr þeir fluttu út hingað. Það var ekki
huglaus og heima-alinn sveitalýðr, sem réði fyrir
þvf stórræði að byggja ísland, heldr stórráðir
höfðingjar og harðsnúnir farmenn og víkingar.
Mönnum hættir mjög við að skoða alla landnáms-
menn eins og friðsama jafnaðarmenn, svo sem
þá Ingólf og Ingimund gamla. Nei, friðsemi og
jöfnuðr var ekki aðaleinkunn landnámsmanna,.
heldr þvert í mót: hingað sótti fjöldi slarkmanna
aldarinnar, blóðrauðir vikingar og vigamenn : «Hann
fór» — segir bókin, — þaðan eða þaðan — «fyrir
vigasakir». «En er honum leiddist hernaðr, fór
hann til íslands». Það var fyrst hér að þessir hinir
harðsnúnu sæernir settust um kyrt og gengu í
endrnýungu lífdaganna. Ilér urðu þeir menn
spakir, sem áðr höfðu «farið blóðgum brandi» um
öll norðr- og vestrlönd; hér var landrými nóg,—
og við enga eðr fáa um að deila, og skorti þö
ekki stór högg, þótt lítið út af bæri, enda voru
þeir ekki fáir frá upphafi, sem heldr kusu «að vega
til landa en kaupa». l’að var efalaust síðr skap-
lyndið en landshættir, sem tamdi hér víkingalýð-
inn. Fyrst höfðu flestir þeirra svalað sér nokkuð
svo, áðr en þeir settust um kyrt, og svo var hitt,
að hér innanlands varð ekki herjað hvorki á sæ
né landi, en næði bauðst aftr gott til búsýslu,
enda var hún eina úrræðið. Síðan varð það næði
hið happasælasta fyrir hugsun og mentalíf, og ekki
síðr fyrir góða siði, hússtjórn og héraðsstjórn,
og loks fyrir landsstjórn og lagasetning. f>að var
náttúra þessa afskekta og erfiða lands, sem þannig
lagði hin hálftryltu og hamfara náttúrubörn f vöggu
og ól þau upp til merkilegrar þjóðmenningar, sem
loks bar sitt bar f blórnlegum bókmentum. J>að
þjóðerni eðr réttara sagt, lunderni og hugsunar-
háttr, sem allr þorri landnámsmanna flutli með
sér, var andi sá, er lýsir sér í hinum forneskju-
legustu sögnum Landnámu: Uéttrinn var sama
sem aflið, og dygðin sama sem hreystin. Þar til
kom æði og grimmleikr, sem sögurnar kalla ham-
remmi og berserksgang, og sem svo kállega kemr
fram í hverri sögu. Það er svo að sjá, sem ein-
ungis hinir betri menn af fornmönnum hafi getað
á sér setið án óeirða og vígaferla, og létu sér