Þjóðólfur - 30.05.1874, Blaðsíða 5

— 121 —
helzto einkenni íslendinga á sogooldinni, þangaí) til landi?)
Varb 6kattlaud? V&r 6vorom skjótt: bin sómu og enn { dag,
^in Bómo sem ávalt hafa gjórt vart vib sig í sógn vorri, á
jftsan hátt og ýinist Ijósar eba óljósar. Sviplíka menn og
6viplík verk í fslenzkum skilningi flonom v^r æ rísa npp aftr.
^inir síbreytilegu aldarhættir, sem koma svo mjóg utan frá,
^afa ekki hér á landi vegií) npp í móti þeim samheldiskrapti
pem liggr í landsins ebli. þab er lands vors e^li (fjarlægb og
frftsæld, harka og heilnæmi), sem neyddi fefcnr vora tii ab
^ibast og menntast; þab er landsins ebli sem skapaí) hefir og
Var^bvei11 vorar ytri þjóíjernis einkunnir: mál, bókfræbi og lóg,
®n þetta aptr hefir verií) vor dagleg lífsnæring og mergr. Aftr
®r þjóbernisk ra fti vornm, lífsafli kynslóbanna og frelsisást ab
bakka, ab þjóÝ'menningin varb eins mikil og hún varb, og
ah hún aldrei dó út meb ólla Hvab lítib lliiari sem þjób
'or helí)i uppruiirtlega verib, hof?i alt líklega farib. Ab vísu
hafa nokkur tímabil libib yflr Island, þegar fslenzkt þjóblíf
öiátti heita í fjórbrotum og eins og f eybi, t. a. m. seinni
hlnti 14. aldar, óll 15. og aí) snmn leyti 17.; en ávalt hafa
íslenzkir merkismenn verib ekki fáir í landinu, máske fleiri
tiltólu en í ilestum oSrum lótidum. (Kramh. síbar).
(Aðsent).
Eg hefi lesið með hinni mestu ánægju hinar
Iróðlegu alhugasemdir herra Jóns skólakennara
korkelssonar, er slanda ( 45. tölublaði Víkverja
þ. á., og gjörðar eru við homilíubók þá, er gefin
'ar út i Lundi í hitt hið fyrra. Vitna þær, sem
allt annað, er hann ritar og viðkemr fornfræðum
og vorri fornu tungu um framúrskarandi þekkingu
hans í þessu tivorulveggju. En það er þó eilt,
sem eg eigi get felt mig með öllu við f þessum
athugasemdum lians. Hann getr þess sum sé, að
htgefandi homilíubókarinnar vilji lesa þessi orð,
Cr koma fyrir í henni, «fegiarn maþr selr maNe
fe sitt atleiga«, þannig: fegiarn maþr selr maNe
fe sitt at leigu, en hann álitr þessa breytingn 6-
þarfa, því í Grágás finnist: «þar skal hann taca
fe sino þvi, er hann selldi honum at leiga«,
og virðist honum að orðmyndin leiga sé hér hvor-
^g kend, og eigi að hneigjast sem auga. |>að
er nú án efa með öllu rétt, er lierra J. t\ álitur
^feytingu þessa óþarfa, því sú orða samsetning
^emr opt fyrir: at selja einhverjum eitthvað at
^iga, þannig stendr og t.a. m. um fjárleigur: »en
^onum varðar iij marca sect hvarz er at hann
Selr dyRa fe sitt at leiga«; um gjöld og eindaga:
'Nu selr maþr fe at leiga vattlaust"; um búfjár-
^ald: «Sna er mœlt at iij merkr varþar haldit
a bufe þvi er maþr hefir selt at leiga«, og langt-
0,11 víðar. Aptr á móli getr mjer eigi fundizt það
r^lt> að álíta, að orðið leiga sé í talshætti þess-
"ni orðmynd hvorigs kyns. Eg get valla ímynd-
mér, að menn nokkru sinni hér á landi hafi
sagt: leigað mitt fyrir leigan min o. s. frv. Hér
við bætist og það, að menn segja ætíð, að selja
einhverjum eitthvað á leigu, og svo kemr það opt
fyrir í Grágás, en aldrei að leigu, svo eg viti; ef
menn því mættu hafa orð þetta hvorigs kvns, þá
virðist sem menn ættu eptir þessu, er þeir hefðu
það hvorigs kyns, að eins að geta sagt, að selja
einhverjum eitthvað á leiga, en eigi, að leiga, en
þó er það einmitt svo, að talsháttrinn er, að selja
einhverjum eitthvað at leiga, en aldrei á leiga.
Og loksins virðist það í sannleika undarlegt, að
(mynda sér, að orðið leiga sé í Grágás haft hvor-
igs kyns að eins í þessum talshætti, þar sem það
þó hvervelna annarstaðar i henni er haft kvennkyns.
— Mér virðist að orðin «at leiga« á minnstum
stöðum sé infnitivus, hið sama og at leigja,
nema hvað það, ef til vill, er fornari mynd,
sú mynd kemr mjög opt fyrir í gömlu norsku
lögunum, t. a. m. í hinum eldri Gulaþings-
lögum, um fjárleigur, stendur: «leigu þá, er a
gengr, skal maðr eigi Ieiga«. En fremr kemr opt
fyrir í Grágás sú setning: að selja einhverjum eitt-
hvað í höndað gjöra, og selja einhverjum eitthvað
að gjöra, t. a. m. «rett er at selia auðrum manni
i hond at lysa veð eða mala«. Um gjöld og ein-
daga: «Ef maþr selr manni í hond at taka viþ
fe sino«, og seinna í sama kapítula: «Nu hverfr
þess fe eilt, er seldi at hirþa« (= er fékk honum
tii hirðingar) um lanross: «Eigandinn a socn
viþ þann er leþi eþr leiga seldi»; því á þessum
stöðum eru orðin: ««£ 1ýsa«, «at taka«, «at
hirþa«, «leiga«, auðsjáanlega infinitívi. Þetta er
og með öllu likt því, er menn enn segja: «að fá
einhverjum eitthvað að gjöra»; «að gefa einhverj-
um að drekka». I’egar menn nú gæta þess, að
orðið: að leiga eða að leigja er í Grágás haft
um, að taka á leigu eða hafa á leigu, gjalda
leigu eptir, þá er það auðsælt, að orðin: að selja
einhverjum fé að leigja eða að leiga verður að
vera hið sama og að fá einhverjum fé til þess
að hann lúki leigu eptir það.
Eg hefi lílið eilt blaðað í fyrnefndri homilíu-
bók, sem er mjög merkileg, og á útgefandinn
mikla þökk skylda fyrir útgáfuna af hverjum vís-
indamanni. Auk þess sem herra J. í\ hefirminnst
á, skal eg leyfa mér að vekja athygli á því, að
þegar útgefandinn á bls. IV tekr sem dæini upp
á það, að substantívs endingin -ande sé í bókinni
_ stundum rituð -ende, að þar standi 18511 ohreiN
ande en aptr I8527 ohreinende, þá er það auð-
sætt að útgefandinn hefir misskilið orðið ohreiN-