Þjóðólfur - 11.06.1874, Síða 3

127 -
'g koraið sér fram til sæmdar og nytsemdar; hann
heflr víða haldið fyrirlestra f borgum um fslands
hagi og bókmentir; nýlega heflr hann og starfað
mest að þyðingu Orkneyingasögu, sem Skotar
gáfu út í haust eð leið. Meistari Guðbrandr var
að vfsu áðr orðinn nafnkunnr sem fróðr og lipr
niaðr f tungu vorri og sögu, enda bauðst honum
%rir nokkrum árum það mikla og álitlega starf,
að fullgjöra orðasafn Cleasby’s á kostnað Claren-
<ion pressu (C. Press) f Oxford, fyrir sköru-
legt fylgi og umsjón hins nafntogaða doktor Da-
sent’s, (sem þýddi Njálu). En vandi fylgir vegsemd
hverri, og með allri sinni iðni og atorku hefir
Cuðbrandr haft ærið nóg að vinna að verki þessu
aú í samfleytt sjö ár. í hinu nafnkunna ritdóma
blaði Englands, Saturday Review, beflr herra Ei-
n’kr Magnússon ritað álit um verk þetta, og sknl- j
um vér þýða lesendum vorum hið helita, sem þar j
segir. Hann segir fyrst f fám orðnm sögu þessa
verks, sem byrjað var 1840 afhintim lærða enska
auðmanni Richard Cleasby (-j- 1846), og sem því
á hinar fyrstu og beztu þakkir skilið fyrir bókina,
því fyrir fé þessa hins sama ágætismanns hefir
verkinu alt undir prentun verið haldið fram, og er
það alt ærið fé. Að öðru leyti gjörum vér ráð i
fyrir að mönnum sé þessi saga bókarinnar nægi- j
lega kunn. Mjög mikið verkefni hafði hr. G. V.
fyrir höndum, og mjög mikinn þátt eiga aðrir fs-
lendingar, sem í Höfn störfuðu að verki þessu, í
því með honum, en enginn sá, sem veit hvað því-
b’kt starf þýðir, mtin lá þeim sem lauk við bók-
>na, þótt hann vilji láta menn sem bezt skilja ó-
thak sitt, elju og áreynzlu, og ætlist til að fá mak-
lega viðrkenningu fyrir. Að vísu virðist nú hr.
E. M. að bera þeim dr. Dasent, sem ritað hefir
inngang bókarinnar, á brýn, að þeir geti þeirra
að Htlu, sem áðr hafi unnið að verkinu, en vér
skulum sleppa því máli hér, en geta annars. Um
verk Guðbr. yfir höfuð segir Eiríkr: «Hann (G.
^•) hefir nú leitt til lykta eitt hið lofsverðasta verk,
°8 auðgað málfræðina með þeirri bók, sem vitn-
ar jafn-áreiðanlega um lærdóm hans, alúð og
bfautgæði*. Um inngang dr. Dasents fer hann
^örgutn orðum, og er efnið í því þar nokkuð
skringilegt, og sýnir oss hvernig ekta sérvizka er
^já ekta Englendingum ekki sjaldan samfara hinni
mestu mannúð og drengskap. Fyrst ber Eiríkr
^r- Dasent á brýn, að hann í innganginum tali
ekkert um þrjá hluti, sem búast mátti við að hann
tyrst 0g fremst talaði um, nfl.: fyrst um bókment-
r ^slands, eins og þær hefðu myndast frá önd-
verðu, í mákfræðislegu tilliti; þar næst tim: mál
vort eins og það nú væri, og loksins um þær
grundvallarreglur og efnismeðferð, sem hðfundr-
inn hefði fylgt og viðhaft. Hann geti ekki einu-
sinni um, hvernig þau handrit, sem hann samdi
bókina eflir, hefðu verið. »J>essum póstum sleppir
hann með öllu, en leggr allan hug á að koma
frarn með þann póst, sem vér hugðum að sízt
ætti þar heima. Dr. Dasent segir: —
„pó mundi honum (hr. Guðhrandi) þykja ómak sitt
endrgoldið, gæti hann með þessu starfl sínu gefið íslandi
aftr þe?s gömlu Biflíu. það mundi verða öllum til góðs,
og jafhvel þeim sem væri að byrja að læra íslenzku, gæti
hann fundið sínum fyrstu fótspOrum fastan grundvöll í
hinni tignarlegu, fomu biflíuþýðingu Guðbrandar biskups
frá 1584, er saman má jafna við vora eigin löghelguÖu
þýðingu, hvað skírleik snertir og afl; en til allrar ógæfu
fyrir ísland, hefir þessi þýðing verið feld úr gildi fyrir
fám árum síðan með lausri (paraphrastic) þýðingu, sem
allir sannir vinir guðsótta ogbókmenta, ættu að hafafyr-
ir mark og mið að niðrbæla og nema úr gildi“.
Herra E. M. segist ekki geta fengið aðra
meiningu út úr þessum pósti, en þann, að dr.
Dasent ætli ekki ómögulegt að orðabók G. V.
muni aptr geta innleitt Guðbrandar- biflíu(l) En
þá segist hann ekki skilja hitt, hvernig orðabókin
eigi að geta mælt betr fram með biflíunni en hún
sjálf. “Til hins ætlumst vér sjálfsagt, segir hann,
að orðabókar-útgefarinn muni kappsamlega ausa
úr orðabúri svo fágætrar ágætis-bókar og hon-
um þykir Guðbrandar-biflía vera, til þess að gefa
mönnum tækifæri ti! að ná í hennar fjársjóðu,
þegar hana sjálfa væri ekki að fá. En hvernig
slendr nú hér á?» Úr Mattheusar guðspjalli einu
telr hr. E. M. 25 orð, og segist þó ekki taka öll,
sem höfundrinn hefir ekki tekið upp ( orðabókina.
l’e ssi orð eru: (kveisusjúkr; hernaðarsveinar;
fornema; hórunarslekti; sceðari; ofurtroða ; upp-
setningr; leiðtogari; tierlegr; fiskakorn; klyfbceri-
ligr(l) flatskapr', harðkvœli; forstyttr; drykkju-
rútari; formáttr; lœg; þrautkesti; forheyra;
undirvísun; formega ; forlita ; peysidögg; svefn-
koji; tilreiða.
Enn fremr telr hann upp ýms orð, sem höfð
ern í einkennilegri þýðingu f Guðbr. biflfa; af ó-
talmörgum minnist hann á fáein t. a. m. skamm-
fylla (ffxavða\t£«); reisa, (== ferðast); spilling (=
eyðsla); bleif (= vareða varð). o.fl. Hr. E. M. segist
reyndar ekki vilja ámæla hr. G. V. fyrir, að hann
heílr ekki tekið upp slík skrýmslis-orð, eins og
þessi nær öll og ótal fleiri eru í Guðbr. biflíu, en
þá kveðst hann heldr ekki geta skilið, hvað þeirn