Þjóðólfur - 05.09.1885, Blaðsíða 3

135
þessar mótbárur landshöfðingjans geta
engan veginn haft nokkur aptrandi á-
hrif á mig í þessu máli.— Aðrir töluðu
ekki og var málinu vísað til 2. umr.
í einu hljóði.
Önnur umrœða 20. ág.
Þeir M.St. og Hallgr.Sveinss. komu með
breyttill. um að veita konum kosningar-
rjett til alþingis. En nefndin kom með
þá breyt.till., að með lögum mætti veita
konum kosningarrjett til alþingis.
Ben. Kristjánss. talaði íyrst nokkur
orð með málihu, en síðan tók
H. Sveinss. til máls. Talaði hann fyrst
með breyt.till. sinni og M. St. En síð-
an gat hann þess, að þingmenn væru
í vanda staddir í þessu máli, þar sem
kjósendur þeirra á eina bliðina liafa
lagt ríkt á við þá að framfylgja þessu
máli hjer á þinginu og stjórin á hina
hliðina sendi þinginu þann boðskap, að
lnin sje gjörsamlega mótfallin iLverri
breyt. á stjórnarskránni. Neðri deild
hefur skipzt í meiri og minni liluta og
hjer hefur nefndin klofnað. Minni hlut-
arnir í báðum deildum vilja að eins
biðjaum sjerstakan ráðgjafa. Hjerkem-
ur þá vandinnfram, hverjum afþessum
sundurleitu skoðunum á að fylgja. Pótt
nú mikið væri fengið, ef það fengist,
sem minni hlutinn fer fram á, þá vil
jeg þó ekki með atkvæði mínu standa
fyrir því að þingið geti komið fram með
óskir sínar fyrir hans hátign konung-
inn; „þó gjöri jeg það með nokkurum
kvíða vegna byrðar þeirrar, sem land-
sjóði hlýtur að orsakast af þessu“. ...
„En þegar menn eru verulega fúsir að
bera einhverja byrði, — og svoætlajeg
að hjer sje, — þá eykst mönnum krapt-
ur og þol“. „Þegar frumv. þetta er
borið saman við frumvörpin 1871 og
1873, þá er aðaíhugmyndin sama, aðal-
stefnan hin sama, að eins með nokkr-
um mismun að forminu, aðferðinni að
draga stjórnina saman í landinu sjálfu“,
.. „og til grundvallar liggja sannindi,
þau sannindi,að stjórnin er í þeim fjarska,
að hún hlýtur að vera ónóg fyrir landið
og henni er ómögulegt að stjórnaland-
inu . . . eins vel og haganlega og hver
íslendingur hlýtur að óska“. . . . „Jeg
skil ekki í því að gengið sje ofnærri
forrjettindum konungs með því að biðja
hann að skipa landstjóra, sem komi fram
í lians nafni og umboði“.
Landshöfðingi talaði í sama anda
sem fyr (sjá bls. 105, 115, 120, 121.)
og sagði meðal annars, að þótt þetta
kynni nú að vera vilji kjósenda, þá
„eru það ekki óskir og vilji kjósenda,
sem þingmenn eru bundnir við að
fara eptir; það, sem þeir eiga að
hafa fyrir augum, eru þarfir þjóðarinnar,
og það, sem þeir eiga að fara eptir,...
er þeirra eigin sannfæring ... og eigi
reglur frá kjósendum sínum“.
Einar Ásmundsson: Jeg er þakk-
látur H. Sveinss. fyrir meiri hluta ræðu
hans. Hann sýndi skýrt og glögglega
fram á, að þessi stjórnarskrár breyting
er sprottin af þörf og nauðsyn, þeirri
nauðsyn, að húsbóndinn á þjóðbúinu eða
ráðsmaður hans sje nærverandi á heimil-
inu. 1 'etta er aðala triði málsins.
Það er mín skoðun, að það þurfl sömu
kosti og hæíilegleika til þess, að sínu
leyti, að stjórna búi eða heimili og að
stjórna ríki eða landsbúinu. Stjórnin
verður að fara eptir sömu grundvallar-
reglum, þótt stærðarmunurinn sje mikill.
Vjer þingmenn erum flestir komnir úr
fjarlægum hjeruðum, og höfum yfirgefið
lieimili vor og bú og það er hægt að
geta nærri, hversu hentugt það er fyrir
oss að vera svo langt frá heimilum vor-
um og vita ekki, hvað þar fer fram.
Vjer höfum víst sett ráðsmenn fyrir
búum vorum í fjarveru vorri. Hvert
mundi það nú vera hagkvæmara að
þessir ráðsmenn vorir væru hjer hjá
oss, — lijer suður í Reykjavík, svo að
þeir geti ráðgazt um búskapinn við oss
og sent svo með pósti brjefskeyti um,
hvað gjöra skyldi heima, eða hitt að
þeir væru á búinu og gætu sjeð með
augunum, hverju fram fer, og sagt fyrir
með orðunum, hvað gera skyldi. Allir
hljóta að játa, að betra væri að þeir
væru heima. Aðalhvötin til þeirrar
stjórnarskrár breytingar, sem hjer er farið
fram á, er nú sprottin af þeirri þörf,
að húsbóndinn: Hans Hátign konung-
urinn, láti ráðsmanninn á þjóðbúinu vera
hjer lieima, vera í landinu, en ekki í
300 mílna fjarlægð hjá honum sjálfum.
Þetta er viðurkennt af öðrum þjóðum,
sem oss er engin minnkun að taka oss
til fyrirmyndar. í stjórnar athöfnum
þurfum vjer ekki að taka Dani oss til
fyrirmyndar, því að stjórnarhyggindi eru
ekki þeirra sterka hlið. Þar á móti
ættum vjer að taka Englendinga oss til
fyrirmyndar, því að þeir eru álitnir
stjórnfræðingar miklir. í aukalöndum
sínum hafa þeir landstjórn líka þeirri,
sem hjer er farið fram á, og löggefandi
þing; landstjórarnir í aukalöndunum
staðfesta lög þingsins, nema í sjerleg-
um merkismálum má skjóta staðfesting
laganna heim til móðurlandsins. Þessi
stjórnarregla er og við höfð á sumum
smáeyjunum í kring um England, t. d.
Mön, svo og á 2 eyjum fyrir sunnan
England. Á annari þeirra liefur land-
stjórinn neitandi vald, en á hinni ekki.
Þegar þetta er aðgætt, er mjer alls eigi
skiljanlegt, hvaða torveldleikar geta ver-
ið á því, að ísland geti liaft svipaða
stjórnarskipun eins og þessi aukalönd
Englendinga, sem skipta tugum í öllum
heimsálfum.
Þegar jeg svo lít til sögu íslands,
var vegnun þess og velgengni mest þeg-
ar landið átti með sig sjálft, þegar lnis-
bóndinn va-r heima, þegar stjórnin var
í landinu. En nú um 600 ár hefur hús-
bóndinn verið út í löndum, og um þann
tíma hefur oss þokað aptur á bak. Jeg
álít ekki tilhlýðilegt að vantreysta því
að stjórn og konungur failist á frumv.
þetta, og í því trausti lýsi jeg yflr, að
jeg er fastráðinn í að fylgja þessu
máli fram.
Ben. Kristjánss. þakkaði H. Sv. fyrir
undirtektir hans undir þetta mál. Hann
svaraði landsh. mjög greinilega og vel,
og sagði meðal annars: „En úr því
að vjer megum ekki fara eptir vilja
kjósenda vorrra sannfæringarlaust, —
sem er alveg rjett, — hví er þá hvað
eptir annað verið að ota að oss skoð-
unum og vilja stjórnarinnar ? Eiga þá
þingmenn fremur að fylgja skoðunum
hennar og vilja ? Jeg segi nei. Þing-
menn eiga að lialda því fram, semþeir
telja liappasælast, æskilegast og bezt“;
og það munu allir þingmenn gjöra
„þótt eigi sjeu þeir áminntir um það“.
Landshöfð. svaraði aptur og kvaðst
ekki vera að ota fram skoðuuum stjórn-
arinnar, heldur að eins lýsa yfir skoðun
hennar.
Með frumvarpinu töluðu einnig Sigliv.
Arnason, Jak. Guðmundss. og Ascjeir
Einarss.
Af liinum konungkjörnu liöfðu þann-