Norðri - 01.10.1853, Blaðsíða 2

74
ast á eitt. Samt sem áfeur hefur mjög lítih ver-
ib gjört, til afe ráíia bdt á þessum vanhag, og þab
gegnir allri furbu, hvaþ bágt er aö stofna og vib-
halda meSal vor fjelögum til nytsamra fyrirtækja.
þegar talaö er um aöfer&ina vi& þaÖ, aÖ koma
hjer á almennum framförum, skiptast menn venju-
lega í tvo flokka: annar flokkurinn vill, aö allar
endurbætur og framfarir komi frá stjdrninni, eba
sjeu gjörSar aö undirlagi hennar; þeir, sem í þess-
um flokki eru, viija því, aö endurbót á sjálfri
stjórninni gangi á undan öllum öÖrum endurbót-
um — þ>ab er ab skilja, ef þeim þykir henni í
nokkru ábótavant — afe htín fullkomnist fyrst, og
fullkomni svo og bæti allt þafe, sem htín er sett
yfir, efea lagi þafe eptir því, sem htín sjer hagj
kvæmast, svo allir aferir þurfi sem minnst afe hugsa
annafe, enn fylgja reglum þeim, sem litín setur.
Hinn flokkurinn vill, afe menn íinni sjálfir þörfina,
og sýni einlægan vilja á afe bæta allt, sem bót-
um getur tekife; en mefe því hver einstakur al-
þýfeumafeur orkar svo litlu, þá verfeur þafe brýn
naufesyn, afe fleiri leggi saman krapta sína, efea
gangi í fjelög. J>essi flokkur vill, afe stjórnin sje
ekki afegjörfealaus efea ónýt fyrir þafe, heldur styrki
fjelög þau, sem stofnufe eru til nytsamra fyrir-
tækja, ef þörf gjörist; sömuleifeis taki afe sjer, afe
framkvæma þafe, sem htín sjer þurfa, ef öferum
er þafe of vaxife, efea enginn vill verfea til þess.
Flestir hjer á landi hafa, allt til þessa, von-
afe eptir öllum endurbótum frá stjórninni, enda
sinnt lítife um, afe stofna fjelög til afe efl» almenn-
ar framfarir; þó er eins og menn á seinni tífe held-
ur sjeu farnir afe finna til þess, afe samtök og fje-
lagskapur sjeu naufesynleg, ef nokkru eigi afe verfea
framgengt. þafe hefur komizt svo langt, afe menn
hafa, hjer og þar á landinu, stofnafe smáfjelög í
ýmsum tilgangi, og hefur mörgum þeirra töluvert
áunnizt; en fyrir óvana og skort á almennum fje-
lagsanda, hafa mörg þeirra orfeife skammlífari, enn
óskandi heffei verife; valla mun þó nokkurt þeirra
hafa stafeife svo skamma stund, afe þafe hafi ekki
komiS einhverju gó&u til leifear, og mættu menn
af því vera komnir afe raun um, hversu margt
mætti framkvæma af þarflegum fyrirtækjum, ef
alþýSu skorti ekki sannan fjelagsanda, og menn
heffeu ekki einungis vilja til afe stofna fjelögin, held-
ur einnig þrek og stöfeuglyndi til afe halda þeim vife.
þafe hljóta allir afe sjá, afe nóg er hjer til afe
starfa af því, sem lýtur afe framförum og endur-
bótum, og vera má, afe fjöldi þess sje því meS
fram til hindrunar, .afe svo lítife er ráfeizt í afe
byrja af þess konar verkum, þar eS einum virS-
ist þetta eiga afe vera í fyrirrtími, en öferum hitt;
hinn fyrsti vill, aS byrjafe sje á því, afe komaupp
mörgum og gófeurn skólum í landinu, handa bænd-
um, sjómönnum og handifenamönnum; hinn annar
vill, afe verzlunarfrelsife gangi á undan öllum end-
urbótum, og afe befeife sje eptir því, nema afe því
leyti, sem þörf kynni afe vera á, afe búa eitthvafe
í haginn fyrir hina frjálsu verzlun; hinn þrifeji
vill byrja á því, afe bæta í sem flestum greir.um
búnafeinn, t. á. m. mefe því, afe girfea tún og sljetta,
auka og bæta áburfeinn, veita vatni á tun og engj-
ar, skera fram mýrar, bæta kyn nauta, saufea og
hesta, koma á hentugri verkaskipun, enn rcrife hef-
ur, o. s. frv. þafe er sjálfsagt naufesynlegt afe
gjöra allt þett; en þafe er líka bágt, ef þafe verfe-
ur allt afe vera ógjört, vegna þess þafe verfeur ekki
gjört allt í einu.
Ef þafe er sannleikur, afe bezt fari, aS byrja
á því, sem næst liggur, virfeist ekkert ætti afe sitja
fyrir endurbótum búnaSarþáttanna hjá oss. Eins
og allir vita, er btínafeurinn grundvöllur allrar vel-
gengni í landinu; því „btí er landstólpi.“ J>etta
sjá líka flestar sifeafear þjófeir, og reyna því mefe
ýmsum hætti, afe bæta btínafeinn hjá sjer, þó at-
burfeir þeirra í því efni sjeu misjafnir, eins og í
öferu. I þessu tilliti er frófelegt afe lesa þafe, sem
ritaS er um bændaskólana í Noregi, í ll.áriNýrra
Fjelagsrita, en þó einkum ritgjörfeina um btínafe-
arfjelög í 12. ári sömu rita; þar er lýst greini-
lega búnafearfjelaginu á Skotlandi, sem án efa er
hife ágætasta btínafearfjelag í heimi, og mundi þafe
sannarlega geta verife oss til fyrirmyndar f mörgu
tilliti. I þessari sömu ritgjörS er einnig drepife á,
hvafe miklum framförum jarfeyrkja og kvikfjárrækt
hafa tekife á Englandi, á seinni tímum, einungis
fyrir atorkusama vifeleitni ýmsra manna og fjelaga,
til afe bæta btínafeinn. A Englandi er eitt búnafe-
arfjelag, sem nær yfir allt landife, eins og á Skot-
landi, og á Irlandi er einnig svipafe fjelag; í Dan-
mörku er og mikife búnafearfjelag, sem heitir „Det
Kongelige danske Landhuusholdnings - Sekkab; *
fjelag þetta, sem orfeife er gamalt, hefur átt mik-
in þátt í því, afe bæta btínafearháttu Dana, sem
í mörgum greinum hafa tekiS framförum á seinni
tímum; þaS hefur veitt mörgum bændum verfe-
laun, sem í einhverju, er búnafeinn snertir, hafa
tekiS öferum fram; þafe hefur útvegafe jarfeyrkju-
verkfæri frá öferum löndum, sem hentugri hafa