Norðri - 31.10.1858, Page 3

103
klaustragögn, og mnni svo Iconungur rábstafa þ ví
fje, þegar hann viti hvab mikib þab verbi, og er
þab aubsjáaniegt, ab konungur hefur því ætlab ab
gæta þess, ab legeja ekki ofmikib í sölurnar.
Líka er leyft ab safna gjöfum utanlands og innan
handa spítölunum, Jog hjönavígslugjöld þremenn •
inga þar til lögb, þó skal sækja um þann gjald-
eyri hvert skipti. þangab skal og gjaldast þribj-
ungur sáttamálagjalda. í öfru brjefi sama dag
leggur konungur til spítalajarba Hörgsland á Síbu,
Klausturhóla í Grímsnesi, Eyri í Eyrarsveit og
Möbrufell í Eyjafirbi; skulu lögmenn og byskup-
ar setja forstjóra yfir spítalana, er gjöri reikninga
og hafi nokkub af tekjunum og frfa ábúb á spít-
alajörbunum. þett* framlag stjórnarinnar tit spít-
alanna hefur nú þegar reynzt sro lítib og ónógt,
ab ekkert hefur orbib gjört meb þvf, og þess vegna
eru til orbnar alþingis samþykktir 30. júní 1652
og sama dag 1653, um ab eins dags hlut skuli
greiba af öllum skipum er sjó sækja einu sinni
á ári og íltira þar ab lútandi. þessar spítala-
setningar handa hoidsveikum, scm —eins og vib
var ab búast, þegar svo litlu var til þeirra var-
ib, og engir læknar sett>r á þá til ab rey.na ab
hjálpa liinum .-júkn — gjörbu ekkert gagn, v’oru
nú þab eina, er stjórnin gjörbi hjer tii hjálpar
sjúkum mönnum, þangabtil 1760, ab Bjarni Páls-
sön var gjörbur landlæknir, og sýnir bezt er-
indisbrjef hans, hversu ónærgætin og óskynsam-
leg stjórnin var, og hversu nautn hún var í út-
látunum; því þar er heimtab meira af honum ein-
um en meb sanngirni yrbi krafizt af 20 læknum
hjer á landi, og þab þó hver þeirra hefbi heim-
ingi meiri Iaun en liann hafbi. Vjer þiirfmn eigi
ab skýra frá sögu lækningaskipunarinnar frá þeim
tíma, því um þab má Iesa gott og glöggt yfirlit
eptir landlæknir Jón Hjaltalín í Nýjum Fjelags-
riturn 4. ári. 30—53. bls.
þab er sjálfsagt rjett, er dr. Hjaltalín segir,
ab þab muni hafa verib fyrir framkvæmd og föb-
urlandselsku Bjarna Pálssonar sjálfs, ab hann var
gjörbur landlæknir og sendur hingab, og hitt er
víst, ab hann meb dugnabi sínum í því ab kenna
svo mörgum, er síbar urbu góbir læknar, ávann
þab, ab fjölgab var lækna-embættunnm. En þó ab
nú stjórnin fjölgabi embættunum, og setti fjórb-
ungslækna austan og vestan, jafnótt og Bjarni
kenndi þeim, þá sýna þó launin þab bezt, sem
voru 66 rd., og sem sinalab var sainan úr öilum
áttum, livab mikib stjórnin vildi Ieggja í sölurn-
ar til þess ab koma þessu tnáli í gott Iag. Fjórb-
ungslækna-embættin skiptust nú reyndar víbast
hvar í tvennt, svo ab nú eru, t. a. m. 2 læknar
í Vestfirbingaijórbungi, 3í Sunnlendingaíjórbungi
ab mebtöldum landlækni og lækni í Veátmanna-
eyjum, 2í Norblendingafjórbungi, en ekki nema
einn f Austfirbingafjórbungi. þessir 7 iækn-
ar — því Vestmannaeyjar cru ekki stórar ab víb-
áttu — eiga því ab gegr.a læknastörfum hjá al-
þýbu, sem býr f strjálbyggburn sveitum, í landi,
fjöllóttu, torsóttu og vegalausu, 1860 ferhvrn-
ingsmílur ab stærb; og þab er ekki rjett ab vilja
kippa úr landsstærbinni meb því ab segja, ab svo
og svo mikib af landinu sjeu fjnll og fyrnindi,
því engir þurfa fremur ab fara yfir fjöll og fyrn-
indi en Iatknar, hvcrnig sem stendur á færb og
árstíma. Afleibingin af þessu er aubsjen. Táp-
miklir menn og skylduræknir hafa á stuttum tíma
drepib sig og lieiisu sína ineb því ab gegna em-
bætti sínu, og viljum vjer þar til nefna aust-
firzku læknana Oiaf Brynjólfsson, er rojög vel er
lýst í áburnefndri ritgjörb í Fjelagsrituniim, og
getum vjer sagt hib sama eptir eigin þekkingu
um hinn núverandi lækni eystra Gísla Hjálmars-
son, því hann rcib alia menn af sjer, þegar mik-
ib lá vib, er hann var sáttur á snmrtiin, og gekk
alla inenn af sjer á vetrurn, hversu setn færb og vebur
var, þegar vjcr þekktum hatin fyrir nokkrum árum.
þab væri nú ætlandi, þegar þessum mönnum
eru lagbar þyngri skyldur á herbar en nokkrum
öbram embættismönnum, ab Iaun þeirra mundu
ab minnsta kosti vera aukin ab jöfnu hófi vib
laun annara embættismanna, en þó er nú ekki
því ab heilsa. þab er stutt síban, ab landlækn-
inn fjekk 900 dali, og hjerabslæknarnir höfbu
þangab til fyrir hjerumbil 5 árura 300 rd. ab byrja
meb, og er óhætt ab fiillyrba, ab þab voru ekki
rneiri laun en 66 rd. voru þegar embættiii voru
fyrst stofnub. Nú hafa hjerabslæknarnir 500 rd.
hinir yngri og 600 rd hinir eldri, cba hjerumbil
hib sama og yngstu undirkennararnir vib lærba
skólann, og má óhætt fullyrba, ab þeir nú á tím-
um kosta meiru til ferba og hestaeldis, cn því
nemur árib um kring. Hinir eldri Iæknar höfbu
nú líka mebalasölu, sem var nokkur styrkur, en nú
erþab víbast aftekib, síban lyfjabúbir voru stofnabar.
þab verbur nú af ábur sögbu ab Iiggja hverj-
um og einum í augum uppi, ab þörfin er brýn
ab Iæknum sje fjölgab, Oss er óhætt ab segja,
ab ekki sje farib fram á ofmikib, þó ab cinn