Norðri - 12.03.1861, Blaðsíða 2

10
vib hvcrja t’ijcib, eptir því hvcrnig hún er at sjér.
þ>etta virfcist leynstan háfa sannab. Svo er til
ab inynda, ab fcbra stjúrn sýnist ei«a bezt vib
þ.i, sem iiía í mestri bernsku og minna ern spillt-
ir; harbstjórn eba strítt einvehii í þeim iönduíh,
þar sem almenningur er mjög fávís og spilltari
— þ\í gotur varla þriíi/.l lengi og vel frjálsleg j
stjórn cba þjóbveldi í kathólskum löwhun. — Frjáls-
log stjórn virbist mjer reynast bezt, þar sem rnenn
cru almennt vel ab sjer, og þjóbstjórn þar sem
þjób er lengst komiii í menntun og trúarbrögb
hreinust. Hins vegar sýnist reynslan sanna þab>
ab því iengur sem ófrjá's'ég stjórn er í landi,
því verri verbur liún og dábminni og þeim þjób-
um fer mjög seint fram. Undir frjálslegri stjórn
fer þjábum mest frara. En liver stjórn sem er,
getur hón verib harla misjöfn, epiir þvi hvernig
hún á vib þjóbina, eptir því hvernig li^nni er
hagab, og því livernig mcnnirnir ern, sem hafa
hana á licndi, hvab mikib þeir láta sjer arnrt ttm
ab gegna skyldum sínum og efla heill þjóbarinnar.
Vib lifum rú uridir gófcri einvaldsstjórn ekki ó-
fijálslegri. En vib cbum stjúpbörn. Danmörk er
ekki mófcuriand okkar. Bobin hef'r okþur verib
bainarjeiítir meb Dönum, en við gátum ekki þáb
hann, því vib höfbum ekki ebli eba nppruna til
þess ; því hefbi' hann ekki getafc oibib-okkur ab
gó'u, sízt meb þeim hætii sem hann var bobinn.
Síban heíjr okkur fundizt við vera settir stuml-
uiíi nebarlega á stjúpbarnabekk. En hvab sem
þessu iíbur, eigum vib þó svo gúba stjórn, ab
hún gjörbi tnikib okkur til heilla, ef allir þeir,
sem hafa í nokkni hjá okkur erindi hennar á
her.di, stundubu svo vel köllun sína sem þeir gteti,
væri þjóblegir og ljeti sjcr annt um veimegun
okkar. Mörgu af því sem áfátt er í þessu efni,
veldur nú yme útlend háttsemi og óþjóblegt snib
í embætta mebfeib, sem leibzt hefir inn í land
okkar, en sumu veidur hvab embættamenn eru
misjaftiir, og brennur þab vib um allan heim.
þá er nú kaupverziunin, sérn hagab hefir
verib meb ýtnsu móti, eitt af því, sem hvab mest
eftir eba kefur velgengni manna. Lengi var henni
hagab svo, ab hún efldi velgengni einstakra mauna,
borga eba landa, en kæfbi ab því skapi hagsæld
annara, og t»un varla nokkur þjób á jörbunni
ha(a sopib kaldara af þeim verzlunarhætti, en
vifc. j>essi verzlun var full ófrdsis, harbstjórn-
ar og ánaubar. Nú ha!"a rnargar þjóbir lært ab
skilja af reynslunni, ab því frjálsari hendur eem
menn hafa f verzlunarefnum og því fa’rri og Ijett-
ari byrbar, sem á henni livíla, þess liagceíii er
Iiúii fyrir land og lýb. þab má kveba svo *b
or'i, ab fijáls verz'un sje fósturiuóbir ullra at-
viimuvega — liúri fæbir suma af sjeí, en elur og
ellir alla. Vib höfum nú fengib frjálsa verzluii
ab lögum, og þó ræbur enn svo mikluhjáokk-
ur Jiib forna súrdeig af einoku arverziuninni, ab
þessi hin frjálsa vinnur okkur enn lítib gagn, hjá
því sem vera mætti.
þab mun vera sjaldgæft, ab velgengni nokk-
urrar þjóbar blómgist af verzlun, ef hún á ekki
sjálf annan þátt í hcnni en ab taka móti þvf,
sem útiendir kaupmenn flytja ab landi, og meban eig-
endur verzlunaiinnar búa í öbrum löndum. Sú þjób,
sein þetta lag dugir vel, þarf engrar verzlunar
við, og er annab tveggja, ab lnin á svo goít land,
ab hana skortir ekkert, eba hún lifir í mestu
bernsku og fáfræbi og lieiir fáar naubsynjar,
eins og skr.tdimijar.
Veburáttan er þab 4., sem adir vita ab ræb-
ur svo miklu um hagsæld þjóbanna; en ieg.i
iandanna á jörbunni rebur veburátt. j>ar scm
vebursæld er mikil o* jarbaigróf i, þarf minna ab
bafa fyrir lífintt, mebaii löndin eru ekki ofsott.
En svo fcr einatt í góbu löndutmm, ab þau
verba uijög fjölbyggb, svo inenn verba allept ab
hafa þar ineira fyrir iífinu en í binum kaldari
löndnm og strjálbyggbari Hvort scm þab er þá
ofmikib jjölmenni í gób.itn löndum, eba hörb veb-
urátta í hinum verri, som gjfirir möiinumini
ervitt uppdráttar, þurfa þær þjóbir rniklu fleiri
ráb til ab ná hagsæld, en hinar sem livorugt
kefur nibur. Vib viíum þab eru liarbinda bálk-
arsir hjá okkur, sein standa okkur svo injög fyr-
ir þrifum og eyba, þegir minnst varir, live jum
velgengnis vísi, sem sprettur á betriárumim því
þurfum vib ab læra setn flest þan ráb, er varib
geti okkur þessum óförum, og nota sem bezt
alit þab sem eflt geti og haldib vib velgengni
okkar, ab því leyti sem kostur á í svo köidu og
iirjóstugu landi, setn við byggjum.
þetta, sem nú er komib, á ab vera inngang-
ur til þess, sem jeg ætiafci ab skiifaþjer. Hann
er orbinn oílangur, svo jeg endist aldrei til ab
láta heimfærsluna^samsrara honum. Jeg ætlabi
ab minnsst á hverju jeg þykist hafa tekib eptir
í ár um þetta fernt, sem jcg ncfndi, trúræknina