Íslendingur - 19.10.1861, Síða 2

90
skilningi, svo enginn af greiðendum tollsins verði fyrir
hinum minnsta halla, skal jeg láta mjer vera annt um,
því það er sjálfsögð skylda«. Bæði brjef þessi fylgdu
með nefndarálitinu. Nú er stiptamtmaður hafði tekið svo
vel og mannúðlega undir þetta mál, þótti nefndinni að
hinum þyngsta steini væri burt kastað, er allir máttu
treysta því, að málið yrði fyllilega leiðrjett við næsta árs
niðurjöfnun; hún stakk því einungis upp á, að þingið kysi
tvo menn, til að yfir fara alla alþingisreikningana, og að
forseti sæi um, að leiðrjettur yrði sá alþingiskostnaður, er
landinu var ranglega talinn að greiða.
Nú kom málið til umrœðu á þingi, og þá varð það,
að forseti steig niður úr forsætinu niður á bekk þing-
manna til þess að halda svörum uppi fyrir »þjóðólf« sinn
við nefndina og framsögumann, þingmann Borgfirðinga.
Jeg var viðstaddur og hugsaði til hreifmgs, þar sem slíkir
reikningsmenn áttu orðum að skipta. Forseti hafði það
sjer til ágætis, að hann hafði lengi verið skrifari landfó-
geta, síðan verið klausturhaldari nokkur ár, og síð-
ast aptur önnur hönd landfógetans á uppboðsþingum
og í ýmsum skuldaheimtum, og þótt jafnan reiknings-
glöggur maður. Framsögumaður hafði það til að bera, að
hann hafði lagt sig eptir hagfrœði í Höfn, og ritað all-
mikið um landshagi og sýnt reikningslist sina á ýmsum
talnaskýrslum. Margir munu hafa ætlað sem jeg, að hjer
mœttist krangt veður og kollhetta; en fáir munu hafa orð-
ið að lærðari eptir umrœður þeirra. Forseti byrjaði á því,
að hœla stiptamtmanni fyrir hinar góðu og greiðu undir-
tektir sínar, og nefndinni fyrir það, er liún hafði tekið
rjetta stefnu í málinu, og endaði með þvi, að unga útþví
breytingaratkvæði, að setja stiptamtanni tvo menn til að
jafna niður með honum alþingistollinum. Af því að for-
seti hefur eigi rjett á, að bera upp breytingaratkvæði, þá
gjörðist þingmaður Dalamanna guðfaðir að afkvæmi þessu.
Framsögumaður byrjaði á því, að þakka forseta fyrir nefnd-
ina og stiptamtmann, og endaði á því, að stinga upp á,
að forseta yrðu settir tveir menn til þess að ávísa með
honum alþingisreikningana, »ok kvað hann þess fremur
þurfa mundu«. þá sagði forseti, að ýmislegir gallar
væru á nefndarálitinu, sem vorkunn væri, því tíminn hefði
verið of stuttur, og gjöra ætti mun á því, sem nið-
ur væri búið að jafna, og hinu, er borgað væri i jarða-
bókarsjóðinn. Framsögumaður svaraði, að tíminn hefði
verið ónógur í slíku máli, eins og forseti hefði sagt; líka
væri munur á því, sem óborgað og borgað væri í jarða-
bókarsjóð eður ríkissjóð, sem forseti liefði tekið fram; en
svo fór hann að tala um, hvað væri fjárhagslega rjett, er
varð næsta mikil óheillaþúfa fyrir forseta um að þreifa.
Jeg skal eigi um segja, hvort framar var sókn eður vörn;
mjer fannst einungis sá munur, að forseti sagði meira en
hann vissi, en framsögumaður minna. þingmcnn töluðu
eigi mikið nje margt. þaðerliœgt að skilja í, hvers vegna
umrœðurnar urðu svona efnislitlar. Nefndin hafði gjört
það, sem gjört varð á jafnstuttum tíma og með jafnmikl-
um önnum, sem hún hafði; allir vissu, að of miklu hafði
verið jafnað niður; allirvissu og flestallir treystu því fylli-
lega, að það mundi verða leiðrjett við næsta árs niður-
jöfnun; allir vissu, að stiptamtmaður hafði eigi jafnað of
miklu niður af nokkurri eigingirni, með því að eigi renn-
ur einn skildingur «af alþingistollinum í gegnum greipar
hans, eður af nokkru öðru en því, að hann vissi eigi full skil,
hve mikið var greitt af alþingistollinum; allir vissu, hve fauta-
lega »þjóðólfur« hafði tekið í málið, og allir þingmenn voru
stiptamtmanni velviljaðir fyrir frammistöðu hans í konungs-
fulltrúasætinu á þinginu. því var eigi að undra nje að
lasta, þótt nefndin og síðan þingið legði eigi hinn harð-
asta dóm á aðgjörðir stiptamtmanns, fyrst tilgangi máls-
ins varð náð engu að síður fyllilega. þær urðu nú mála-
lyktir, að samþykkt var það breytingaratkvæði Jóns Hjalta-
líns, að þingið vottaði stiptamtmanni þakklæti sitt fyrir
undirtektir sínar, er þinginu væru fullnœgjandi. Svo voru
og samþykktar uppástungur nefndarinnar, en þó svo, að
eigi skyldi kjósa þá tvo menn til að yfir fara alla alþingis-
reikningana fyr en á næsta þingi (1863). það ereigisvo
hœgt að skilja í þessum atkvæðahnykk þingsins, en það
er þó líklegast, að þingmönnum hafi þótt ósamkvæmni í
því, að þakka stiptamtmanni fyrir loforð sín og undirtektir
góðar, og þó jafnframt setja nefnd manna nú þegar til
að rannsaka reikningana, og hafi því viljað geyma sjer
þessa nefnd sem Demókles-sverð yfir höfði stiptamtmanns.
Yiðaukaatkvæði þingmanns Dalamanna og þingmanns Borg-
firðinga fjellu á þinginu, og þó þingmanns Dalamannameð
fleiri atkvæðum en hitt.
þjóðólfur hefur nú í 34.—36. blaði tekið mál þetta
fyrir að nýju, og farið með það á líkan hátt og áður, sem
og var við að búast. Fyrst segir hann á 141. bls., að
»nefndin hafi berlega lýst yfir því áliti sínu við stiptamt-
ið, að fjórum skildingum hafi verið jafnað niður um of
næstl. vor, og hefur stiptamtið þannig samsinnt og stað-
fest þetta álit og yfirlýsingu nefndarinnam. þessaályktun
dregur »þjóðólfur» líklega út úr þeim orðum í brjefi nefnd-
arinnar, »að varla þurfi að jafna meiru niður að vori kom-
anda en 4 sk., en þyrfti að jafna 5 sk. niður, o. s. frv.«,
og þeim orðum í brjefi stiptamtmanns, »áþann liátt, sem
nefndin hefur tekið fram« (sjá brjefin hjer að framan).
Eptir hugsunarreglum »þjóðólfs« verður þá sama, hvort sem
sagt er: ef jafna parf 4 eður 5 sk. o. s. frv. (— eður
enn fleirum skildingum) niður að vori komanda, eður, 4
skildingum liefur verið jafnað niður um of næstliðið vor.
En menn, sem eigi hafa lært slíka hugsunarfrœði, álíta,
að ef jafna þarf 4sk., sje ekki sama sem: nú þarf elclci
að jafna meir en 4 slc., að 5 slc. o. s. frv. sje ekki sama
sem núll eður gat, og að að vori komanda sje heldur
ekki sama sem nœstliðið vor (sbr. þjóðólf 141. bls., síð-
ara dálk). Hefði nú »þjóðólfur« viljað segja satt og rjett frá,
hví tók h«ann þá eigi þá 5% sk., er nefndin sagði að jafna
hefði átt niður í vor eð var? þar næst segir þjóðólfurá
147. bls., þar sem hann er að finna að jarðabókarsjóðs-
reikningunum: »það er eigi svo vel, að jarðabókarsjóðs-
reikningarnir sýni, hvað þeir (sýslumennirnir) eigi ógreitt,
og fyrir hvaða ár«. Yeslings-þjóðólfur, að koma því svona
berlega upp um sig, að hann hefur eigi litið í reikninga
þá, sem hann er að dœma og fyrirdœma! því að í öllum
hinum síðari jarðabók«arsjóðsreikningum er skýrlega sagt,
hversu mikið hver sýslumaður hafi borgað í alþingistoll,
og fyrir hvert ár það var; eins er þargetið, hversumikið
hafi verið greitt af' lausafjenu í amti hverju ár hvert. Sömu
aðferð hefur reikningsstofan í Höfn jafnan haft. þá fer
»þjóðólfur« á 148. bls. að reikna, og slengirþar saman svo
ógreinilega, sem honum er lagið, reikningum sínum og
nefndarinnar. Hann segir, að eptir hafi staðið óborgað
upp í alþingiskostnað 31. marz 1861 8,137 rd. 90 sk.;
nefndin gjörir það einungis 8000 rd.; þar næst segir hann,
að greitt muni hafa verið í ríkissjóð fjárhagsárið 1860—
61 »að minnsta kosti 800rd.«. þetta getur nú meir en
vel verið; en hvaða samkvæmni og rjettsýni er í því,
»þjóðólfur« sæll, að vera að skúta aðra menn út fyrir það,
að þeir sjeu að telja, hvað greitt sje af alþingiskostnaði í
jarðabókarsjóðinn og ríkissjóðinn, en gjöra það þó einmitt
sjálfur í sömu andránni? þá dregur hannfrá þá 495 rd.
35 sk., er nefndin hafði bent á að eigi ættu að jafnast
niður á landið, en dróg þó eigi frá í reikningunum að