Íslendingur - 12.09.1862, Blaðsíða 6

70
og lengi hefur gengið, eru leiguliðar skyldir að við haida
á sjálfra sinna kostnað kúgitdum þeim, er ábýlisjörðum
þeirra fylgja, og að ýngja þau upp án alls endurgjalds frá
eiganda hálfu, svo þegar þeir fara frá ábýlisjörðum sínum,
eru kúgildin tekin út af þeiin með tölu, og einhverjar þær
ær þeirra teknar í þau, er í leigufæru standi eru, án til-
lits til þess, hvort fráfarandi tók við þeim hinum sömu,
er hann kom að jörðunnj, eður öðrum. f»essi sama regla
er og við höfð þegar leiguliði deyr, og þó bú hans þá
sje tekið undir skipti, að jarðakúgildin eru tekin út, ef þau
eru til, og koma ekki undir skipti með öðru fje leiguliða
(nema hvað landsdrottinn gjörir kröfu inn í búið, ef brest-
ur verður á því, að kúgildunum verði svarað út í fullgildu
standi), og það jafnt, hvort búið að öðru leyti er gjaldþrota
eður ekki. Eins er það, að þegar fje leiguliða, sem veð-
sett hefur allt sitt lausagóz er selt til fullnustu þessari
skuld hans, þá er af ásauð hans áður tekið frá handa
landsdrottni í jarðakúgildin og það álitið sem óviðkomandi
hinu veðsetta.
Samkvæmt þessum rjettarvenjum, verður því lands-
drottinn að álítast að eiga svo mörg kúgildi af ásauð leigu-
liða, sem innstæðukúgildunum nemur, og að því leyti, eð-
ur að þeim hluta, álítast sem sameigandi að ásauð þeim,
sem leiguliðinn hefur í eignarhaldi sínu, og einn eigandi
hans, ef hann er ekki meiri, en innstæðukúgildunum nem-
ur. En af þessu leiðir þá aptur, að leiguliða er óheimilt
að farga svo ásauð sínum, án landsdrottins leyfis, að hann
ekki hafi nógan eptir í innstæðukúgildin, og að sú sala
hlýtur því að vera ógild, að því leyti hann þar selur lands-
drottins eign, og að landsdrottinn geti haldið sjer tit þess,
ef hann vill, eptir kb. kap. XXI, sem hefur undir hendi
það, sem óheimilt var selt fyrir honum; og þegar nú
kaupandi þar að auki veit, að leiguiiði ekki á nægan pen-
ing eptir í jarðarkúgildin, þá er það því auðsærara, að
slík sala verður að vera ógild, því hann kaupir þá vísvit-
andi óheimilt.
í máli þessu má það nú eptir málsfærslunni álítast
sem viðurkennt, ekki að eins að kindur þær, er hinn
stefndi keypti og hjer ræðir um, hafi verið hinar seinustu
ær, er leiguliði áfrýjandans hafði í sínu eignarhaldi, held-
ur og að hann vissi þetta, er hann keypti þær, en hann
hefur viljað afsaka sig með því, að hann hafi ekki keypt
ærnar af leiguliðanum sjálfum, heldur af þorleifi nokkrum
Daníelssyni, sem hefði áður verið búinn að kaupa þær af
leiguliðanum. En þessi afsökun getur þó ekkert gildi
liaft, því eptir hinu fyrtjeða og Jónsbókarinnar kb. kap.
21. má áfrýjandinn hakla sjer til hins stefnda, sem hefur
kindur hans undir hendi, og þar að auki hefur hinn stefndi
játað, að hann hafi beðið J>orleif að kaupa ær handa sjer,
og vitað áður en kaupin gjörðust, að f>orleifur í þessu
skyni ætlaði að kaupa ær þessar af leiguliða áfrýjandans,
eins og hann og var sjálfur með að sækja ærnartil hans,
svo forleifur þessi getur hjer ekki álitist annað, en um-
boðsmaður hins stefnda, er í þessu ekkert gjörði án hans
vitja qg vitundar. Af öllu þessu leiðir þá þannig bein-
línis, að hin áminnstu kaup ldjóta að vera ógild og hinn
stefndi dæmast skyldur til að greiða áfrýjandanum 6 full-
gildar ær, eður og fullt andvirði þeirra í peningum eptir
gildandi verðlagsskrá.
Hvað þar á móti kröfu áfrýjandans snertirum endur-
gjald fyrir afnot kúgildis þessa, þá fær rjetturinn ekki
sjeð, að honum geti borið nokkur meiri arður af kúgild-
inu fyrir þá sök, að það var í vörzlum hins stefnda, held-
ur en ef það hefði verið kyrrt á Hjarðarbóli, og getur
hinn stefndi því að eins skyldast til að borga venjulega
leigu eptir það, eður 2 fjórð. smjörs um árið, eður þeirra
andvirði í peningum.
Eptir þessum úrslitum málsins virðist málskostnaður-
inn bæði við yfir- og undirrjettinn eiga að falla niður,
verður því svaramanni hins stefnda, er öðlast hafði gjaf-
sókn við landsyfirrjettinn eigi dæmd málsfærslulaun, þar
hann er fastur málsfærslumaður við landsyfirrjettinn, með
sömu kjörum og málsfærslumenn eru við yfirrjetti í Dan-
mörku, en þar á móti ber, samkv. tilsk. 11. júní 1800,
að greiða svaramanni áfrýjandans, sem og hafði fengið
gjafsókn við landsyfirrjettinn, þar sem hann ekki er fast-
ur málsfærslumaður við nefndan rjett, og var skipaður að
færa málið af stiptamtmanninum, sanngjörn laun, er á-
kveðast til 15 rd. og greiðast úr opinberum sjóði.
Sókn og vörn við yfirdóminn hefur verið lögmæt.
f»ví dæmist rjett að vera:
Einn stefndi Jón Daníelsson á að gjalda áfrýjand-
anum Eggert Vigfússyni Fjeldsteð sex cer í gildu
standi, eður andvirði þeirra i peningum eptir gild-
andi verðtagsslcrá þegar borgun slceður; svo ber hon-
vm og að greiða lagaleigu, með 2 fjórðungum smjörs
af hreinu velverhuðu smjöri, árlega frá fardögum
1860 uns borgun slceður, eður andvirði þeirraipen-
ingum eptir verðlagsshránni. Málshostnaður bœði
fyrir yfir- og undirrjetti falli niður. Laun hins
shipaða svaramanns áfrýjandans, organista P. Gud-
johnsens, 15 rd. borgist úr opinberum sjóði. Dóm-
inum ber að fullnœgja innan 8 vihna frá hans lög-
legri birtingu, undir aðför að lögum.
Mánudaginn 1. september 1862.
2., í sökinni: málsfærslumaður Jón Guðmundsson skipuður
sækjandi gegn Runólfi Jónssyni, Jóni, Ingvari og
Ásdýsi, Runólfsbörnum frá Bakkakoti í Rangárvalla-
sýslu.
Með dómi gengnum fyrir aukarjetti í Rangarþingi 19.
dag maímánaðar þ. á. eru liin ákærðu, Runólfur Jónsson,
Jngvar Runólfsson, Ásdýs Runólfsdóttir og Jón Runólfsson
fyrir ofbeldisfulla aðferð og þvermóðsku við lögreglustjóra
sinn dæmd, þeir Runólfur og Jngvar til að líða 3 X 27,
Ásdýs 27 og Jón 20 vandarhagga refsingu, samt öll fyrir
eitt og eitt fyrir öll að greiða allan af sök þessari lög-
lega leiðandi kostnað, þó þannig, að Runólfur Jónsson
og börn hans Jón og Ásdýs borgi ein sjer in solidum
svaramanni sinum í bjeraði 3 rd, í málsfærslulaun, og
Jngvar Runólfsson greiði einn sínum svaramanni 2 rd.; en
dómi þessum hafa ölt hin dómfeldu skotið til landsyfir-
rjettarins.
Landsyfirrjetturinn hlýtur nú að fallast á það álit
hjeraðsdómarans, að það sje, þrátt fyrir neitun og mis-
munandi framburð hinna sakfeldu, löglega sannað með
skýrslum hinna leiddu vitna í máli þessu, að þau hvert
fyrir sig og í sínu lagi hafi gjört sig sek í óhlýðni og
mótþróa þeim, sem nákvæmar er skýrt frá í undirrjettar-
dóminum, og fólginn var í því, hvað hinn ákærða Jón
Runólfsson snertir, að hann nóttina milli þess 1. og 2.
ágústm. f, á. án ieyfis hlutaðeiganda ekki að eins fór úr
varðhaldi því, er hann var settur í, heldur einnig skorað-
ist undan að hverfa í það aptur, og beitti enda líkamlegu
afli til að losa sig undan valdi lögreglustjórans, er hann
daginn eptir kom til, að setja hann aptur í varðhaldið;
þar sem brot hinna, Runólfs Jónssonar og barna hans,
Ingvars og Ásdýsar, er í því innifalið, að þau við þetta
tækifæri sýndu óhlýðni og beittu mótþróa í orði og verki
gegn Iögreglustjóranum, er miðaði til þess, að hamla hon-
um að ná Jóni aptur í varðhaldið.