Íslendingur - 04.10.1862, Blaðsíða 2

74
heppilega gat þetta allt saman tekizt til, að jafnágætur
maður, sem Garibaldi er, skyldi þannig rasa fyrir ráð fram,
ef svo má að orði kveða, og hreppa slíkar ófarir sem
þessar. Yiktor Emanuel má vera mikili auðnumaður, ef
hann nær ailri Ítalíu laglega undir sín yfirráð og tekstað
koma fullum friði á þar í landi. Ilann hefur þó mikils
misst, þar sem Cavour er dáinn og Garibaldi í höptum,
tveir hinir mestu og beztu menn á Ítalíu, og þótt víðar
væri leitað.
Frá bandafylkjum Norðameríku höfum vjer frjettir til
23. ágústmán. Allt stóð þar við hið sama sem áður.
Ófriður í mesta lagi, oruslur því nær á hverjum degi, og
grimmdin ógurleg á báðar síður. M. Clellan var hættur
yfirstjórn yílr Lincolnsmönnum, og Hallek hershöfðingi
settur til yfirforingja í hans stað. Sunnanmönnum veitir
engu miður. Einn af foringjum þeirra heitir Jackson;
er sagður mikill maður vexti og manna óliðlegastur á
fæti, en svo er hann kænn og skjótur í ferðum, að hans
er von úr öllum áttum á hverri stundu, og segja menn,
að enginn hafi verið önnur eins fluga í ferðum sem hann,
síðan Napoleon gamli var á dögum; stendur norðanmönn-
um mikill geigur af honum. Norðanmenn eru Englend-
ingum hinir reiðustu, og segja þeir dragi taum sunnan-
manna. Áf Frökkum í Mexíkó höfum vjer ekki frjett að
þessu sinni.
Hi’ý Fjelassrit (22. ár) komu nú með gufu-
skipinu, og vera má, að útgefendur þeirra hafi getað sent
þau með haustskipum til fleiri hafna hjer á landi, þó vjer
vitum eigi. Iíit þessi hafa nú meðferðis ýmsar ágætar
ritgjörðir, sem óskandi væri að landsmenn vildu kynna
sjer. Meðal annars sem þau innihalda, látum vjer oss
nægja í þetta sinn, að benda lesendum vórum á ritgjörð-
ina um stjórnarmál íslands og um fjárhags-
málið. í>að eru þau tvö málefni, sem nú standa fyrir
dyrum, og sem oss ríður nú mest á að kynna oss til
hlítar. Vera má, að annaðhvort þeirra eða bæði verði
lögð fyrir alþingi að sumri, og hvort sem heldur er, þá
eru þau svo merk og mikils umvarðandi í sjálfum sjer,
að vjer efumst eigi um, að hver góður Islendingur láti
sjer annt um, að kynna sjer þessi málefni og reyni til að
afla sjer þeirrar þekkingar á þeim, sem unnt er, og nú
ríður á að gjöra það sem allra-fyrst. Ekki er ráð nema
í tíma sje tekið. Vjer skorum á landa vora að kaupa og
kynna sjer Fjelagsritin. Menn hafa, því er miður, verið
31
opt stórgöngur inn á víkurnar, svo jafnvel smádrengir sitja
á sjávarklettunum og veiða.
Eyjabúar eru góðlátir og gestrisnir við framandi
menn; þeir elska mjög heimkynni sitt, og mundu ekki
vilja skipta því við nokkurt annað land undir sólunni.
Af öllu þessu má sjá, að Iljaltlandseyjar eru gott land,
ogað forsjónin hcfur lagt þeim marga fegurð og ágætitil,
þó þar sje hvorki veðurblíða nje frjóvir kornakrar.
Kotið, sem Eiríkur litli átti heima í, stóð í liólbrekku
svo brattri, að nær þvf varð að ldifrast til að komast að
því, og ef stórum steini var velt frá bæjardyrunum, þá
mundi hann ekki hafa numið staðar, fyrri en hann hrap-
aði yflr hengiflugs-kletta ofan í sjó.
Foreldrar Eiríks voru fátækir, og það svo, að hann bæði
kenndi á sultiog kulda, þótt hannungur væri. í sumar-
hitunum hafði hann mesta gaman af, að hlaupa um kring
j ett-klæddur og vaða í pollum, áu þess að taka af sjer
skóna eða fara úr sokkunum; en þegar komu vetrarkuldar,
þá bæði tók hann í fæturna og nötraði af kulda í norð-
allt af daufir og tregir til að kaupa rit þessi hingað tii,
og getur þó enginn neitað því, að þau hafa optast nær
haft meðferðis ágætar ritgjörðir um ýmisleg efni og mjög
áríðandi fyrir þetta land. J>ó land vort sje fámennt og
fátækt, þá er þab ekki svo aumt, að landsmenn gætu ekki,
ef þeir vildu vel og væri annt um menntun, haldið líflnu
í einu ársriti, sem ekki kostar meira en 64 skildinga.
En vjer höfum optar en einu sinni sjeð og heyrt, að út-
gefendur Fjelagsritanna hafa verið í efa um, hvort þeir
ættu að halda þeim á fram, einmitt vegna þess, að svo
fáir keyptu þau, eða að minnsta kosti greiddu andvirðið
fyrir þau í tæka tíð. Slíkt má ekki eiga sjer stað, þegar
um nytsama og góða bók er að gjöra. Og undarlegt má
það virðast af þjóð vorri, að hafa nóg ráð til að snara út
mörgum þúsundum ríkisdala á ári hverju fyrir brennivín
og ýmsan óþarfa, sem gjörir margan hvern mann að
heimskari og verri, en hlífa sjer þar á móti allajafna við,
að eignast ódýrar bækur, sein afla manni þekkingar og
gjöra menn fróðari og betri. Vjer ætlum, að allt upplag
Fjelagsritanna hafl aldrei yfirstigið 800 exemplör, og þó
megum vjer fullyrða, að varla liafl gengið út af þeim nema
helmingur, því siðurað andvirði hafl komið inn fyrir helm-
inginn á ári hverju. Ilvernig á nokkur maður að geta
staðizt við að gefa út bók, þegar þannig gengur? Vjer
vonum því, að landar taki nú í sig móð og manndóm og
kaupi ritin að þessu sinni. |>að má hafa það að marki,
að ef þeir vilja ekki eignasl og lesa þetta bindi »Fjelags-
ritanna«, þá er þeim ekki mjög mikið um gefið, að fræð-
ast um hin helztu málefni, um fjárhag og stjórn Islands,
og hvað hafa þeir þá að gjöra við umráð þeirra hluta,
sem þeir vilja ekki kynna sjer? Vjer vonum að landar
vorir sjái og sannfærist um, að það er satt, er vjer segj-
um, að án fróðleiks og menntunar komast menn ekkert
á fram, heldur fara einlægt aptur á hak í opinn faðm á
andlegum og líkamlegum dauða. Ilin íslenzka þjóð get-
ur átt það á hættu, að líða alveg undir lok, og hverfa úr
sögu mannkynsins, nema hún gefl gaum að táknum tím-
anna og leiti sjer menntunar, skoði, hvað sig vantar og
hvers hún með þarf. þetta getur revndar hver maður
sagt sjer sjálfur, en oss virðist þó öll þörf vera á, að
benda mönnum til þessa, og hvetja þá til þess, sem þeir
eiga fyrst og frernst að gjöra, og það er að kynna sjer
þær ritgjörðir, er snerta landsins helztu málefni. J>að er
þó í sannleika sá fyrsti og greiðasti vegur til einhverra
framkvæmda og framfara.
32
anvindum. Var það þá venja hans að hlaupa út um alla
hóla, þangað til honum var orðið funheitt, og hjelt svo
sprettinum heim aptur. Eiríkur fann þá hvað helzt ti
sultar, og opt bar það þó við, að ekki var einn biti handa
honum í húsinu. En hann var bæði ötull og góður
drengur, og liefði ekki kært sig svo mikið um þetta, ef
hann hefði ekki átt við verra böl að búa en kulda og
sult; en það bættist við, að faðir hans var illmenni, sem
einatt beitti harðýðgi við konu sína og son.
Eiríkur bar sig vel, þó hann væri úti í kuldanum,
og aldrei grjet liann, þó hann fengi ekkert að borða lið-
langan daginn; hann gat einungis án möglunar tekið ill-
yrðum og höggum föður síns, þegar það kom ekki fram
við aðra en sjálfan hann; en honum gekk það til hjarta,
og hann grjet sáran, þegar lians blíða og elkaða móðir
varð fyrir því.
Bretína var góð kona og guðhrædd, í öllu ólík manni
sínum. EiríkHr unni henni mjög, og taldist aldrei undan
neinu ómaki, þegar hann gat hjálpað henni eða verið til