Norðanfari - 31.01.1873, Blaðsíða 2

14 —
eöa rangskilin skoSun á eigin gagni geli eigi komizt þar
að, og hvar sem hún kemst að, spillir hún; hún dregur
úr aliri manndáfe, og gjörir hvern mann ab einliverri ó-
veru, svo at) hann er iivorki sjálfum sjer nje öferum þat),
er Iiann á af) vera. Sjerplægni stendur fyrir öllum þrif-
um; hún er því til fyrirstö&u, at) meginöfl menningar-
innar festi rætur í huga hins einstaka; hún spillir ein-
staklingnum, gjörir lífiti á heimilunum óánægjulegt og
fjelagslííit) óvirtulegt. Hún kemur af röngum skilningi
á sínu eigin gagni; menn ætla at) efla gagn sitt meti
henni, en spilla því. þab er af sjerplægni, ati menn vilja
fá gott kaup og góban viturgjörning, en gjöra þó ekki
meira, en menn komast minnst af mef>, og hirba þá eigi
heldur um, þó at) þat) sje eigi svo vel unnit), ef nafninu
er at) eins komib á þab. þab er af sjerplægni ab menn
verja frístundum sínum heldur til þess ab þylja rímur og
annan hjegóma, en ab lesa þab, er menn geta fræbzt af
bæbi um efni sálar sinnar og almennings efni. þab er af
sjerplægni, ab sá er kemst yfir skildinga, lætur þá liggja
á kistubotni arblausa sjálfum sjer og öbrum, í stab þess
ab Ijá þá í vissa stabi, þar sem þeir geta eflt einhvers
gagn og veitt eigandanum ávöxt. Fyrir sjerplægnina
kemst ekkert þarft í verk, hún spillir samtökunum ; hver
vill húka sjer í horni sfnu, og láta sem minnst á bera,
ab Gub hefir Ijeb honum efni og krapta ; hinn sjerplægni
fer meb sig og sitt eins og þab væri þjófstolib, og af því
ab ekkert mikilvægt kemst í verk, nema ab hinir einstöku
leggi fram efni og krapta, kemst ekkert mikilvægt íverk,
þar sem sjerplægnin ræbur. þeir sem framar eru, og
vilja hafa eitthvab þarft fram, er almenriingi má til sóma
og gagns verba, þeir verba fyrir ámæli hinna , þreytast
ab stríða, leggja árar í bát, og allt situr í sama ósóma
horfinu.
Meb sjerpiægninni fylgir tortryggnin; sá sem cr sam-
ansaumabur sjálfur, ætlar abra eptir sjer ; ætiar hann ab
enginn hugsi um annab en ab næ!a í sinn pung og, ef
komib er upp meb eitthvab nýtt, búi þetta undir, sje því
eigi vert ab verba fjeþúfa fyrir abra. Fyrir því ab þcss-
um sjervitringum þykir næbissamast og vandaminnst ab
liafa sig og sitt í sem minnstu harbbraki, svo þeir hafa
aldrei lært neina stjórn eigna sinna, vantreysta þeir ann-
ara stjórn ab orsakalausu; halda þeir ab allt fari á haus-
inn, og sneiba sig því hjá ab stybja hvab sem er, hversu
þarft og sómalegt sem verba má; af þessu eprettur
aptur óvild og gremja mebal manna , allt fer á sundr-
ungu og öll menning er niburdrepin.
þetta tvent sjerplægni og tortryggni eru ijótir gripir í
eigu vor íslendinga, og þurínm vjer aldrei ab búast vib
þjóbþrifum hjá oss, fyr en þeir eru út slitnir orbnir og
komnir á forngripasafnib, þar sem allir kækir og kenjar
vorir ættu ab urbast. Greindur Isiendingur, er talsverb
vibskipti hefir vib marga af löndum sínum, hefir sagt, ab
þeir vildu lieldur missa af ríkisdalnum en vita nokkurn
af löndum sínum græba skilding, og því er mibur, ab allt
of mikib er hæft i þessu , og lýsir þab sjer sjerí iagi,
þá er ber á góma um laun þeirra, er forstöbu veitayms-
um merkum málum eba almennings þörfum svo sem verzl-
unarfjelögunum, sparnabarsjóbunum og öbru fleiru. þab
er alia jafna verib ab klyfa á, ab þeir svclgi svo mikib
í sig af tillögunum, og þab sje eigi ónýtt ab vera ab ala
þá á sínum súrum sveita. þab eru auk heldur ýmsirsvo
skapi farnir ab þeir vildu lieldur ab þessi og þvílík þörf
fyrirtæki færu um koll, heldur en ab vita, ab þeir, er
herjast fyrir þeim, hafi sómalegt uppeldi af því. þetta
er sú heimska og svívirbing, ab engu taii tekur; hinum
nýtu mönnum er aldrei ofborgab, því ab þab er öldungis
óreiknanlegt, hvaba gagn þeir vinna almenningi meb at-
orku sinni og framsýni, er þab hafa til ab bera.
Nú segib þjer „hvab á þetta raus? Er eigi hver
bær ab rába sínu?“ Jú, meir en þab. Jeg ætia eigi held'
ur ab fara ab gefa út ný iög um þetta efni. Öll lög til
þess ab útrýma sjerplægni yrbu únýt, iiversu vei sem þaö
væru úr garbi gjörb, og hversu miklu sem til þeirra væri
kostab. En jeg vildi leitast vib ab sýna ybur fram ®
heimsku ybar, ef verba mætti, ab þjer sæub hana og sann-
færbust um, hversu mikib tjón þjer bíöib þaraf sjálfir-
Sá sem er sjerhlífinn í vinnunni — því þab er einnig sjer-
plægni — liann verbur ab vísu eigi eins lúinn og hinn
ötuli, en hvaba gagn hefir hann af því? Ekkert og aub
lieldur tjón, Af því græbist minnafje; þar af ieibir efna-
leysi húsbóndans; af efnaleysi hans þyngri byrbar á öbr-
um, og svo iendir allt vib harmagrátinn um ab engintl
geti risib undir öllum álögunum. Mundi eigi vera skárra
ab koma ab jörbum á Islandi, en er, ef hver ynni þeim
til bóta, þab er hann gæti, án tillits til þess, hvort honum
eba iians kæmi þab ab beirium notum? Ef þab væri ai-
menn skobun allra bænda, ab bæta hver hjá sjer en eigi
níba, þá iiefbu allir óbeinlínis gagn af vinnu sinni, þó
ab þeir hefbu þab eigi beinlínis á þeim stöbum, þar sem
þeir unnu, því enginn þörf og ósjerplægin vinna er unn-
in fyrir gíg. — þá eru gróbamennirnir. þó ab fátækt
sje á Islandi, græbir þar margur mabur, og gæti grætt
miklu meir, ef skynsamlega væri ab farib og mer.n væru
eigí blindabir af sjerplægni og tortryggni. þab sem
græbist, þab er lagt fyrir og farib sem leyndast meb þab;
liggnr þab svo arblaust í stab þess ab vera í veltu, á
rentu eba einhvern veginn svo, ab eiganda yxi gróbi af.
Yæri cigi nær ab íeggja í verzlunarfjelögin og græba bæbi
sjálfur á því og efia fjelögin; eba þá ab koma sjer upp
sparnabarsjóbi, þar sem peningarnir gætu ávalt ávaxtast,
án þess þeim væri hætta búin, og mætti þó taka ti! þeirra,
þá er þörf gjörbist. Ilib litla, sem einn á, getur ómögu-
lega ávaxtast eins, og þá er meira kemur saman; vax-
andi fjármagn gefur vaxandi arb, auk þess sem cngin von
er til þess, ab hver einstakur sje svo liagsýnn í ab ráb-
stafa þeim skildingum, er hann getur dregib til muna,
eins og sá eba þeir, er æíbir eru í slíkum efnum og trdaö
er fyrir ab rábstafa eigum margra.
(Framhald síbar).
BLAÐ IJR S0GU NOREGS.
þegar Fribrik konungur 6. afsalabi sjer öllum rjettí
til Noregs krúnu meb samningnum í Kiel 14. jan. 1814,
þá var þab vissulega ekki ætlun hans, ab afhenda norsku
þjóbinni aptur hib takmarkalausa vald, sem hann hafbi
ab erfbum tekib eptir forfebur sína eins og lifandi cndnr-
minning um villu og misgjörninga, vjelar og breiskleika
hinna fyrri tíma. Rjettindi þau, sem Oldenborgarættin
hafbi fengib í hendur 1660 og 1661, eptirijet nú Fribrik
Svíakonungi móti iiinum gildandi grundvallarlögum, af því
hann var til þess neyddur. Karl Jóliann ætlabi sig nú
þegar ab Iiafa fengib óskina sína uppfyllta, ab gjöra Sví-
þjób og Noreg ab eiriu ríki; Rússland, Engiand og fieiri
veldi liöfbu heitib honum Noregi ab launum fyrir libsemd
þá, er hann veitti þeim gegn Napóleóni. Svíþjób hafbi um
margar aidir haft hug á ab ná Noregi, og Karl Jóhann hafbi
sett sjer fyrir mark og mib, ab koma þessu til leibar meb
ölium þeim áhuga, sem þessari eldsál var eiginlegur.
Hann hafbi ætlab sjer vib þetta tækifæri ab hefja nýtt
tímabii og festa ætt sína í valdasessinum, ura ieib og
hann dreifbi frægbarljóma yfir uppruna hennar.
Fribrik konungur leysti norsku þjóbina frá eibi og