Norðanfari - 31.01.1873, Blaðsíða 4

GYLLINI-KLJENÓDÍ.
III.
Jeg er konungkjörinn;
'Kondti’ á tal vi& mig.
Sömu hef jeg svörin,
Sííelt keyri’ á þig:
Stjórnin vill þah, — þegi þú!
Ástæfcan þdtt engin sje,
Eg hef nóga trú.'
Af þvl jeg er konungkjörinn, efia meíi ö&rum or&um
kominn í danska þjónustu, þá er þaf) regla mín, aí)
hafa aldrei neinn vilja nema þann, sern stjórnin I Dan-
mörku hefur. Jafnskjótt og jeg fæ a& vita vilja hennar,
og þó hann sje öltjungis gagnstæímr því, scm jeg vildi
áfcur, þá segi jeg slrax já og amen. Og meira ab segja,
mjer stendur hreint á sama, þó jeg fái ekki hjá stjórn-
inni neina ástæbu fyrir hennar ráfcum og athöfnum. Jeg
heyri og hlýbi , jeg trúi þó jeg ekki 'sjái. Svo hafa
gjört hinir konungkjörnu forverarar mínir. Og „hverjir
eru vitrari“, þeir eí)a hinir, sem efast og mótmæla? Svo
spyr stjórnvísin á Álptanesi, og „Tíminn“ sýnir þa&
bezt, hverju hún svarar sjer sjálf. En vilji menn ve-
fengja þá ritning, sem þó er víst óþaríi, því hún er svo
gó& og gild, sem hef&i hún á sjer konungkjöri& innsigli,
— nú, þá skal jeg ekki vera lengi a& íinna annan enn
órækara vott og láta hann skera úr því, hvort þessi trú-
arregla mín, sem jeg hjer lýsi, er ekki ao öllu leyti sam-
hljó&a hans eiginni kenning og loílegri fyrirmynd.
HERRA RITSTJÓRl!
f>egar vjer nú loksins viljura sýna lit á a& ver&a vi&
áskorun y&ar í 45.—46. nr. Norfeanf. á bls. 111, viljum
vjer og me& nokkrum or&um lýsa hinu sjerstaka ástandi
sveitar vorrar og frábrug&nu afstö&u, cr me&al annars,
gjörir þa& tí&um mjög eríitt, a& ná og safna ljósum og
árei&anlegum skýrslum um hva& eina. Veldur því sjer I
lagi ví&átta hreppsins og Skjálfandafljót, er renpur eptir
honnm endilöngum. Ljósavatnshreppur liggur í þrennu
ólíku bygg&arlagi er nefnist Bár&ardalur, Ljósavatnsskar&
og Kinn er liggur í útnor&ur allt a& Skjálfandaflóa. Ut
af þessari Kinn nor&ur mefe Skjálfanda a& vestan ver&u
liggur sjerstakur bygg&arhluti er nefriist Náttfaravíkur, og
fylgja þær einnig vorri sveit. Liggur Kinnin og víkurn-
ar vestan vi& fljótife, en austan undir og me&fram hinum
svo nefndu kinnar- og víkna-fjöllum.
Aptur liggur Ljósavatnsskar&ib vestur afKinninni, en
Báríardalur su&ur frá henni, liggur byggb hans beggja
megin fljótsins og nær hún langt fram til fjalla.
Hreppur þessi er a& ætlun vorri fullar tvær þing-
mannalei&ir frá enda til enda bygg&ar hans. Og er hon-
um skipt í tvö prestaköll og þrjár kirkjusóknir. þa& er:
Lundarbrekku prestakall I Bár&ardal, me& prestssetrinu
Halldórsstö&um, og þóroddssta&a prestakall (o: þórodds-
sta&a og Ljósavatns kirkjusóknir). Hefir vanta& í þetta
prestakall búsettan prest um næstli&inn sjö ára tíma, og
mun þa& eigi fyr hafa skefc frá því a& kristni hófst og
klerkdómur; enda er þetta eitt me& ö&ru er eigi bætir
hjer úr erfi&leika í sveitarstjórn. En af því það er eigi
ætlan vor, a& Iýsa hjer nákvæmlegar bygg&arlagi nje
landaskipun, viljurn vjer a& eins snúast a& hinu búna&ar-
lega ástandi sveitarinnar.
Sí&an árfer&i tók a& spillast, þá ætlum vjer a& eng-
in sveit hafi befeife jafn mikife, og allra sízt meira tjón,
af har&indunum en þessi hreppur. f>a& byrja&i um haust-
ið 1858, að hörmungarnar dundu þá mestar yfir hann;
me& því a& þá fennti fjölda fjár er margt fannst aldrei
cn liitt annafe var& a& litlum notnm, ofan á þctta haust
kom og víkings vetur. Voru hjer stö&ug har&indi og
jar&bönn langt fram I maímánuð vori& eptir. Fjell V*
hjer aptur fjöldi fjár og gripa, og þar á ofan dóu ung'
lömb hrönnum saman. En því mifeur er oss nú hulín
e&a glötu& sú skýrsla er þá var gefin um tjón þetta hjefe"
an til sýsluembættisins. Eptir þessa fjárska&a komust
Iijer margir bændur er á&ur voru vi& gó& efni í mikla
þröng, og nokkrir sem þá ur&u nær því fjárlausir. En þa&
var eigi hjer mefe búið, því ofan á þetta kom mjög bágt
sumar me& kulda og grasleysi. Fækka&i þá fje enn ura
haustife, sökum fó&urskorts. En þó sjálfur veturinn 1859
og 60 ver&i ei talinn með hinum hör&ustu, ur&u afleið-
ingar hans mjög slæmar, því vorið 1860 var dæmafátt
har&inda vor. Var& hjer þá enn á ný talsver&ur fjárfeifí
og mikill lambadau&i. Kom þá og aptur annað báginda
sumarið bæ&i me& grasleysi og óþurka, Má nærri geta
hva& fjárcign bænda mnni hafa fækka& ófeum eptir allt
þetta skepnuhrun. En þó telja megi a& meiru leyti bágt
árfer&i allt frá þessu timabili — o: frá haustinu 1860
til liaustsins 1866 — einkum veturinn 1861 og 62 — og
sveitungar vorir á þessum árum byggju a& aflei&ingum
li&nu áranna og fjártjónsins, svo þeir bi&u þess eigi bæt-
ur, þá ur&u þeir þó eigi fyrir neinum stórskö&um, og fyrir
þá skuld græddist heldur fjárstofn þeirra og þeir kom-
ust á vi&rjettingar veg. — þ>á kom grimrn har&ur vetur
(1866 og 67) og er hann hjer í sýslu nefndur korngjaf-
arvetur, eigi af því, a& bændum væri þá gefið korn, held«
ur af hinu a& þeir gáfu þa& þá skepnum sínum um vorife,
því þá stó&u har&indi hjer og vetrarríki Iangt fram á vor
og þa& svo miki&, a& seint í maímánu&i var flutt búferl-
um á sle&um og eki& konum og börnum næstum þing-
manna!ei& gegnum Ljósavatnsskarfe o£ langt fram eptir
Bár&ardal. Misstu hjer nokkrir menn margt af fje sínut
þetta vor, og fyrir það og hin miklu kornkaup er þá voru
gjör& jukust kaupsta&arskuldir mjög mikife, og komust þá,
einkum þeir er fjeð misstu — í iiina mestu þröng. Frá
þessu vori gafst aptur bærilegt árfer&i þangað til vorife og
sumarið 1869, er oss hjer þingeyingum má vera minnis-
stætt, sökum hinna óvenjulegu báginda er þá hló&ust yfir
menn me& öllu móti. þa& sumar komst t. a. m. kaupskip
eigi til llúsavíkur sökum hafísa fyr en í átjándu viku. þa&
sumar var hjer og annarsta&ar hin minnsta grasspretta.
Ileyskapartíminn hinn styzti og bágasti, er vjer vitum dæmi
til og áfelli af snjókomum hjer svo tí&, a& hagagöngutími kúa
varð eigi a& öllu samantöldu lengri en 10 til 12 viknr, og þá
um haU8ti& skall á liinn alkunni ska&a-bilur þann 12. október.
Ur&u þá þeir fjárska&ar hjer í sveit, eptir skýrslum þeim er
vjer fengum, a& þafe fje er fennti í bilnum og lenti í ám
og vötnum var 1200 a& tölu. Af þessu fje varð a& sönnu
me& Iöngum tíma, ærnum kostna&i og mæðu, grafife upp
úr fönn og lækjum 296, kindur lifandi, en daufear fundust
404. En þa& er hverki fannst urn haustiB nje veturinn,
voru samtals 500 fjár. Auk þessa fórust hross á nokkr-
um stö&um í þessum sama bil. Og þá tók út í Nátt-
faravíkum fiskibát, af ósjó og brimgangi og hjall með
talsver&um fiski og vei&arfærum. þó þessi ska&i megi
teljast mjög mikill á einum degi, hef&i hatih þó oröib
minna tilfinnanlegur, ef menn þar á ofan hi& sama haust,
hef&u ei ney&st til a& farga skepnum sínum enn þá meira,
vegna fó&urbrests, einkum lömbum, hrossum og kúm.
þannig var þá sveit vor þjnkuð og illa undirbúin,
er hún fjekk sí&ast hi& stórfelda högg á næstli&nu vori.
Vjer getum vitnað það af eigin sjón og reynslu, a& i
fyrra haust voru hjer í sveit þau mestu hey og bezti á-
setningur, er vjer ætlum að nokkru sinni bafi verið. En
þótt næstli&inn vetur, hafi ví&ast hvar hjer á landi verið