Heilbrigðistíðindi - 08.11.1870, Blaðsíða 4

36
andrúmsloptinu við kolaefni og vatnsefni, og fylgir þessari sam-
einingu allajafna Ijós og hiti. Sje sameiningin milli þessara
þriggja frumefna hvorki bráð nje mikilfeng, heldur hæg og lítil,
kalla menn það ryðgun (oxydation), og má vel taka járnryð og
þráa á feiti sem dæmi upp á hana, þegar hún er á sínu lægsta
stigi, en þá fylgir henni hvorki ljós nje hiti, svo menn sjái.
Verði hún aptur á móti nokkuð mikilfengari, þá fylgir henni
hiti, og það er einmitt þetta stig, sem kemur fram, þá er menn
draga að sjer andann í hreinu andrúmslopti; þess vegna er
og andi sjerhvers heilbrigðs manns allajafna heitur, en kaldur
verður hann því að eins, að andardrátturinn sje mjög linur,
eins og til að mynda í kóleru og ýmsum hættulegum veikind-
um, þegar menn eru aðframkomnir. Menn geta því líkt andar-
drættinum við nokkurs konar ósýnilegan loga, og fæðu þeirri, sem
við heldur honum, við ljósmat eða eldsneyti, og hversu ólíklegt
sem þetta kann að virðast, þá liggur hjer þó djúpsær sannleiki
á botninum, þegar vel er gáð að. Allt ljósmeti hefur í sjer
fólgna meiri eða minni feiti, sem að mestu leyti er samsett af
kolefni og vatnsefni, og þess vegna kalla efnafrœðingar slíka
hluti kolvatnsefni (llydrocarbonater), og það eru einmitt þessi
efni, sem við halda andardrættinum og hitanum í líkamanum.
Þau eru þess vegna einnig nefnd andardráttarfœða (Respirati-
ons Nœringsmidler). Til pessara efna heyrir öll jeiti, smjör,
tólg, olia, lýsi, feitt kjöt, jlesic, og öll feit dýrafœða; líka eru
korntegundir og sykurtegundir taldar til þess flokks.
Andardráttarfæðan er alveg nauðsynleg fyrir hvern mann,
eigi siður en holdgjafafæðan; án hennar getur hann eigi haldið
sjer heitum, og því kaldara sem andrúmsloptið er, því meira
þarf maðurinn af henni, til að bæta upp hitamissi þann, erhann
verður fyrir í hinu kalda lopti. Af þessu kemur það, að menn
í hinum köldu löndunum borða meira smjör og feitt dýrakjöt
en í hinum heitari löndunum. Það er gjört orð á því, hversu
sólgnir Grænlendingar sjeu í selspikið, og að líkum hætti eru
þeir sólgnir í aðra feiti. Capt. Clintock fór einu sinni að
reyna, hve mikið einn Grænlendingur gæti borðað af tólgi í
einu, og reyndist svo, að hann gat vel torgað 10 mörkum í