Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1896, Page 10

10
En þar eð bæir hafa þó verið i Hvitárnesi, — sem enn mun frá
skýrt, — þá virðist eigi gild ástæðs til að rengja það, að einnig
haii byggð verið á þessum stöðum, er eigi liggja hærra.
Áskarð fremra er við fremri Askarðsá norðvestan undir
Kerlingafjöllum. Þar er mjög illviðrasamt og gróðurlitið, aðeins
grasteygingar á eyrum með ánni og litlar brekkur í gljúlri þvi,
er verður fyrir neðan skarðið, þar sem áin fellur ofan. Iljer
er svo óbyggilegt, að ekki þykir þurfa að eyða orðum um
það.
Askarð innra heitir dáliiil kvos langt uppi i gljúíragili, sem
Innra-Áskarðsá rennur eftir. Hún kemur norður úr Hveradölum
í Kerlingafjöllum um djúpt skarð, sem gljúfur er i, og rennur
norðvestur í Jökulkvísl. Þessi slaður er því norðanundir norður
horni Kerlingafjalla. Samt er kvosin fögur; og eigi illa fallin
fyrir fjallabúa (skógarmanns) aðsetur á þeim tímum, sem óbyggð-
ir vcru lítt kannaðar og afrjettir skammt smalaðir inneftir — sem
sagnir eru um; því kvosin sjest ekki fyr en að henni er komið,
og fara verður yfir brattan háls tii að komast í hana. Með þessu
vil jeg aðeins segja: að það er hugsanlegt, að ófriðhelgur maður
hefði hafst þar við, en ekki hugsanlegt að þar hafi verið lögbýli.
Kvosin er svo lítil, svo langt frá mannabyggðum og svo illviðra
sæl nema um hásumarið, að um það geta ekki tvímæli verið.
Raunar segir Á. M. að meun liafl þózt sjá þar rúst. Jeg ætla,
að jeg hafi sjeð hina sömu rúst. Þar heflr skriða ýtt fram jaið-
vegi á klaka, svo hann hefir lagst í nokkurskonar fellingar og
myndað eigi ólikt hústóftum; en vel má sjá, ef að er gáð, hvern-
ig á þesau er háttur. Fyrsta og helsta orsökin til þess, að það
orð komst á, að bæir hefði verið í Áskörðunum, er án efa nafn
ið »Áskarð*. (Upprunalega er það Árskarð, en r-ið hefir fallið
úr), Nú eru örnefni langtíðast nefnd í þágufalli með i eða d fyr-
ir framan. Þannig segja menn vaualega: »í ÁskarðU (hvoru sem
er); en þá heyrist eins og sagt sje: í Ásgarði; hafa menn því
ætlað, þeir er eigi þektu til, að þessir staðir, hvor um sig, hjeti
Ásgarður, og svo hefir Árni Magnússon ritað.
Ath. Þriðji eyðibærinn á Hrunamanna afrjetti er í daglegu
tali vanalega nefndur »llógshólar«. En þegarjeg heyrði það fyrst
hjá útróðramönnum úr Hrunamannahreppi, er jeg reri í Grinda-
vík fyrir 24—25 árum, þá spurði jeg hvort þetta mundi ekki
vera afbakað. Einhver þeirra — jeg man ekki glöggt hver, —
sagði mjer þá, að hann hefði heyrt, að »Rógshólar« væri lat-
mæli fyrir Hrókshólar, því landnámsmaðurinn þar hafi heitið