Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1896, Side 30

30
hefir öll áreiðanleiks einkenni: ber vel heim hvað staði og
tímatal snertir, svo og við aðrar sögur í öllu verulegu, og sem
einmitt í þessu atriði kemur svo mætavel saman við skapferli
Glúms, eins og það lýsir sjer annarstaðar. Yfir höfuð er ekki að
sjá, að hinir fornu söguritarar vorir hafi haft neina tilhneigingu
til þess að tileinka Islendingum útlendar sagnir. Raunar er auð-
sjeð, að atriði úr Odysseifskviðu hefir komizt inn í Hrólfssögu
Gautrekssonar. En þar stendur öðru vísi á: Sú saga er útlend,
þó hún hafi borizt til Islands og verið skrásett þar; mun hún hafa
fengið þessa viðbót í útlöndum, en ekki hjer. En það er »móð-
ins« nú á dögum, að ímynda sjer, að líkar sögur sjeu raunar ein
saga í fleiri myndum; — það getur stundum verið rjett og stund-
um ekki.
Þessu skyld er sú tilhneiging, sem stundum kemur fram
hjá mönnum þegar talað er um tvo staði i sama hjeraði, sem eiga
liJc nöfn: þá halda menn, ef þeir eru ókunnugir, að allt sje sami
staðurinn, en nafn hans hafi breyzt. Og sjeu nú þessi ]iku ör-
nefni týnd, annað eða bæði, þá liggur beint við, að úr þeim verði
gjört eitt örnefni fyrir fullt og allt. Sem dæmi upp á þetta má
nefna örnefnin Holtavað og Holtsvað í Njálu. Þau hafa sumir, af ó-
kunnugleik, gjört að einu örnefni. Að vísu kemur það mál eigi
beinlínis við »kritik« vorra tima, því sum af elztu handritum sög-
unnar rugla örnefnum þessum saman. En það þarf leiðrjetting-
ar eins fyrir því, og vil jeg fara um það nokkrum orðum á þess-
um stað. Enda hygg jeg, að svo megi líta á, að »kritik« afskrif-
ara hafi valdið ruglinginum. Svo stendur nfl. á, að frumrit
Njálu er týnt, og ef til vill ýmsar elztu afskriftir lika. En af
þeim, sem til eru, hafa sumar Holtavað í 116. og 117. kap., en
Holtsvað í 131. kap., en aptur hafa aðrar, — óneitanlega gamlar
og góðar, — y>Holtsvað« á öllum stöðunum. Hvorar afskriftirnar
munu nú hafa fylgt frumritinu ? Jeg hygg vafalaust þær, sem
hafa örnefnin tvö: því þar með samrýmist sagan við landslagið,
og er óskiljanlegt, að mislestur eða misritun hefði getað valdið
því. Hitt er skiljanlegt, að ókunnugir afskrifarar hafi tekið tvö
Wc örnefni í sama hjeraði fyrir eitt örnefni og í þeirri trú vikið
viljandi frá frumritinu til þess, að leiðrjetta ritvillu í því, — er
þeir hafa álitið svo. (Það er þetta. sem jeg kalla »kritik« af
skrifara.) Hefðu þeir haft staðlegan kunnugleik, þá hefðu þeir
ekki gjört þetta, því þá hefðu þeir sjeð, að með því gjörðu þeir
söguna óskiljanlega. Liklega hafa þeir, sem bjuggu »Kaupmanna-
hafnar-Njálu« undir prentun, fengið bendingu um þetta frá ein-
hverjum kunnugum, því hún er prentuð eptir hinum rjettari af-