Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Blaðsíða 1

GUÐRÚN HARÐARDÓTTIR
NOKKFúAR KYNSLÓÐIR KIRKNA OG
KLAUSTURHÚSA Á MUNICAÞVEILÁ
í sögu kristninnar og þar með vestrænnar menningar hafa klaustur skipað
veglegan sess, sérstaklega á ármiðöldum þegar klaustrin voru vaxtar-
broddar menningar og trúariðkunar.1 Víða um lönd hafa aldnar klaustur-
byggingar staðið af sér tímans tönn og eru nrargar hveijar enn í notkun.
Þar er því hægt að virða fyrir sér byggingarlist og formfegurð slíkra húsa
og kirkna.
Um Island gegnir öðru máli. Engar sjáanlegar leifar eru nú til af þeim
klaustrum sem hér hafa staðið og fáar leiðir færar við að afla hugmynda
um það hvernig íslensku klaustrin litu út. Með aðferðum fornleifafræð-
innar má leita svara við ákveðnum spurningum í þessu sambandi og með
því að kanna ritaðar heimildir fást svör við öðrum þó þessi svið geti að
sjálfsögðu einnig skarast. I þessari rannsókn hefur síðarnefnda leiðin verið
valin og ritaðar heimildir urn kirkju og klausturhús á Munkaþverá skoð-
aðar sérstaklega.
Fremur lítið hefur verið ritað um Munkaþverárklaustur enn sem
komið er og enn minna um húsakost þess. Helst er að nefna ritgerð
Janusar Jónssonar „Urn klaustrin á Islandi" sem birtist í Tímariti bók-
menntafélagsins 1897, þá fjallar Benjamín Kristjánsson um þætti úr sögu
klaustursins í Eyfirðingabók sinni sem út kom 1968-70 og Þórir Steph-
ensen athugaði heimildir um skólahald í Munkaþverárklaustri sem og
öðrum klaustrum í ritgerð sinni „Menntasetur að Viðeyjarklaustri.
Rannsókn á mennt og menningu í Viðeyjarklaustri með hliðsjón af öðr-
um klaustrunr hér á landi og erlendis“ sem skrifuð var við Háskóla Is-
lands 1992. Um húsakost Munkaþverárklausturs hefur einungis Hörður
Agústsson skrifað í grein sinni „Húsagerð á síðmiðöldum“ í Sögu Islands
IV frá 1989. Hann gerir þar lauslega grein fyrir bæjar- og klausturhúsum
og birtir auk þess uppdrátt af staðnum eins og hann telur hann birtast í
úttektum frá 1721.