Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Síða 28

32
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
húsið snúi þvert á stefnu kapítula og klausturhúss, þ.e. í norður-suður.
Málstofan er væntanlega torfhús, þar sem það er sagt að viðum og veggj-
urn vel standandi. Húsið er árið 1721 eins og hin klausturhúsin sagt upp-
gert af Sveini klausturhaldara.
I úttektinni 1760 kemur fram að málstofan hafi þá verið tekin niður
og viðirnir úr henni nýttir í annað hús í bæjarhúsaþyrpingunni.81
Göngfrá kirkju til klausturhúsa?
Ekki kemur fram í staðar- og kirkjuúttektum 18. aldar né eldri vísitasíum
að verið hafi göng frá kirkju til klausturhúsa á þeim tíma. Munnmæli á
Munkaþverá herma þó að göng af þessu tagi hafi fyrrunr verið til. Hafa
menn það til rnarks að jörð sigi á ákveðnu afmörkuðu svæði suður úr
austurhluta kirkjunnar sem nú stendur en hún er að öllum líkindum
byggð á sama stað og fyrri kirkjur. I áðurnefndu bréfi Jakobs frá Munka-
þverá til Sigurðar málara segir svo frá hugsanlegum göngum: „Göngin úr
kirkjunni vita menn ekkert um, nema hvað stórir steinar eins og úr
hleðslu eru niðrí [kirkjujgarðinum hjerumbil þar sem blýantstrikin eru (á
millum kirkjunnar og kirkjugarðsins).“82 (12. mynd).
Dæmi eru um það hér á landi að göng hafi legið frá íveruhúsum til
kirkju og eru slík göng vel þekkt úr Skálholti. Auk slíkra ganga í Skál-
holti nefnir Sturlunga göng (forskála) milli bæjar og kirkju á Bæ í Borg-
arfirði.83
Ritheimildir um hugsanleg göng á Munkaþverá virðast að svo komnu
það ótraustar að frekari vangaveltur um þau geta vart farið fram enda
vænlegra að fornleifafræðingar græfust fyrir urn hvers eðlis hleðslur þær
semjakob getur urn eru.
Yfirlit yfr klausturhúsin
Hér að framan hefur nú verið reynt að gera grein fyrir þeim húsum á
Munkaþverá sem kölluðust klausturhús. Hvort klausturhúsaþyrpingin
hafi verið með svipuðu sniði meðan klaustrið var starfrækt og hún var á
18. öldinni er erfitt að fullyrða um út frá þeim heimildum sem tiltækar
eru að sinni.Vegna þess að klausturhúsin stóðu sunnanmegin við kirkju á
18. öld og ef veðurfarslegar aðstæður í Eyjafirði eru hafðar í huga hlýtur
þó að teljast líklegt að þau hafi a.m.k. alltaf staðið sunnan við kirkjuna.
í úttektum 18. aldar eru klausturhúsin ávallt tilgreind aðskilin frá bæj-
arhúsum og í raun virðist svipað uppi á teningnum með húsin sem koma
við sögu í Sigurðarregistri. Ymislegt í eldri heimildum bendir til þess að