Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Page 76

80
ARBOK FORNLEIFAFELAGSINS
sviga) fyrir að þurfa að kveða svo fast að orði. Það má lengi leita vís-
bendinga um náðhúsferðir og koppanotkun ef þær eru settar fram undir
rós eins og þarna er gert um þann endann sem niður snýr í þeim ferð-
um.
Fálæti heimildaritara um náðhúsmál þjóðarinnar verður að rekja til
samspils ytri aðstæðna og breyttra siðareglna á löngum tíma. Hélst í
hendur að efnahagur breyttist, stefnubreyting varð í trúarbrögðum, ný
stjórnkerfi tóku við þeim gömlu og tæknibyltingar og ný tíska hafa haft
áhrif á athæfi fólks. Eftir því sem aldir liðu urðu til dæmis umhverfisáhrif
af völdum náttúru töluverð á húsaskipan á bæjum hérlendis34 og hafa
sennilega haft áhrif á þróun náðhúsanna. I tímans rás kalla breytt lífsskil-
yrði fram nýja siði sem ættu að hluta til að skýra hvers vegna kamrar
virðast hverfa úr notkun. Ef hægt var að leysa þessi mál með afþiljuðu
eða tjölduðu herbergi, í skoti inni í einhveiju íveruhúsanna eða í fjósi
sen: innangengt var í má telja eðlilegt að fólk nýtti sér það. Ekki er held-
ur ósennilegt að fólki hafi þótt hlýrra að nota flórinn heldur en ískalda
kamarsetuna.
A tímabilinu frá ofanverðri 15. öld og þó einkum á þeirri 16. fjölgaði
lausum innanstokksmunum í híbýlum manna og farið var að tala um
ýmsar nýjungar innahúss.35 Til verðmæta voru metnir kistustólar og
kistubekkir sem auðveldlega var hægt að breyta í „kamarsetu." Uti í Evr-
ópu gengu þjónar um hús höfðingja með kollur eða stóla eins og mynd-
in sýnir og einnig mátti sjá setbekki eða kistur36 með gati eða götum og
örnakollum eða þrekkdöllum undir. Heimildir eru um að innikamrar og
náðhús af ýmsum gerðum hafi verið notuð í nágrannalöndunum fram
eftir öllum öldum og sá gamli siður að sitja á stöng eða setbekk yfir flór
eða þró eins og menn
gerðu fyrrum á stóru
12. mynd. Þetta stokkbyggða
náðhús í Dölunum í Svíþjóð er
einskonar útskot i horni á útvegg.
Sest er á setuna innanfrá. Undir
setbekknum úti hefur sennilega
veriðfata til að losafremur enfor.
Myndin var tekin 1926. Hér á
landi eru engar heimildir til um
slík hús. Venjulega voru kamrar
hérlendis byggðir upp við útveggi
og gengið ( þá utan frá. Ljósm.
Nordiska museet.