Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1996, Side 83

UM NÁÐHÚS
87
20. mynd. Kamar stendur nokkuð frá bæ á Reynivöllum í Suðursveit í byrjun 20. aldar.
Um og eftir aldamótin 1900 reistu bcendur víða kamra við bœi sína. Ýmist var I kamrinum
fata sem losuð var í fjóshaug eða kamarinn var reistur yfir þró. Það scm til féll blandaðist
kúamykjunni og þótti hinn bcsti áburður á túnin. Ljósm. Magnús Gíslason 1901. Úr safni
Daniels Bruun.
metrar á hæð. Hurð var á og lítill glergluggi eða gat annaðhvort yfir hurð
eða á henni. Inni í þeim var trébekkur, sem á var sporöskjulaga eða
kringlótt gat og hlemmur yfir. Ef kamarinn var ekki yfir for eða læk var í
honum fata (kamarfata, örnakolla) sem losuð var í fjóshaug eða for, beint
á túnið eða kálgarðinn. Hún var síðan skoluð úr vatni og sett í hana aska
eða moðsalli. Lítil hilla fyrir pappír, flóka eða skeinimosa var það eina
sem prýddi húsið. Kamrarnir stóðu yfirleitt sér eða bakvið hús, oft nálægt
fjósi. Margir kölluðu þessa kamra vanhús, heimilishús eða lokum, það
þótt finna. Nöfnin yfir bæði húsin sjálf og kollurnar eða kamarföturnar
voru æði mörg og sum ófögur. Nú eru útikamrar einungis notaðir tíina-
bundið á víðavangi og við tjaldstæði. Vatnssalerni voru yfirleitt ekki sett í
torfbæi. Þau tilheyra timbur- og steinhúsum og hafa nöfn hinna görnlu
siða ekki festst við þau, þótt einn og einn tali enn um dritskál.
Ekki er allt sem sýnist.
Fullvíst má telja að kamrar hafi að jafnaði komið til úttekta sem önnur
bæjarhús á síðustu öldum, ef þeir á annað borð voru til. Þar sem virð-
ingamat bæja og skjöl klaustur- og kirkjujarða eru ekki fullkönnuð enn
er óvarlegt að fullyrða að kamrar sem sérstök náðhús hafi lítið sem ekki