Íslendingur - 19.04.1875, Blaðsíða 7

39
vel verkuðum saltfiski; hann er kaupmanni
alls ekki skuldugur, og kaupmaður býður
honum það verð fyrir fiskinn, sem hann sjer
sjer ýtrast fært, eptir því verði, sem fiskur
þá er í erlendis, og tala þeir sig saman um,
að Pjetur skuli fá 22 rd. fyrir Skpd.; það
lætur Pjetor sjer vel líka, og kaup þeirra
fara fram. Um leið kemur Páll til kaup-
mannsins með 5 Skpd af fiskí, en miklu
miður vönduðum, en Pjeturs; Páll er kaup-
manni skuldugur um 100 rd., áður en hann
ieggur inn fisk sinn. Kaupmaður segir þá
við hann, að hans fiskur sje slæmur, og
hann geti ekki borgað hann með sama verði,
sem góðan fisk. «t*jer þurfið þá ekki að
hafa fyrir því», segir Páll við kaupmann,
»jeg get fengið fullt verð fyrir hann í næstu
búð». «Farðu þá með liann þangað», svar-
ar kaupmaður, «en þú verður að borga mjer
skuldina, sem þú ert í til mín», «Já■>, segir
Páll, «þessar kindur eru nú eina lífsbjörgin
mín, og ef þjer ekki viljið taka þær með
fullu verði, og lána mjer svo dálítið upp á
ný, þá held jeg að jeg ráðstafi þeim sjálfur.
en ef þjer samt viljið hafa borgun upp í
gömlu skuldina, þá megið þjer taka börnin;
annað hef jeg ekki.» Endirinn verður, að
kaupmaður tekur fiskinn, og lánar Páli svo
nokkurra dala virði á ný; um nýár er hann
búinn að fá nokkurra dala virði enn, og er
orðinn lalsvert skuldugur aptur. Kaupmað-
urinn vill eiga sem minnst hjá slíkum mönn-
um, og freistast því til að borga fisk hans
með hærra verði, en hann á skilið, nefni-
lega með 22 rd., eins og hinn góða fisk
Pjeturs. En hvað hefur Pjetur þar til að
segja? Hann hefur fengið það sem um sam-
íð var, og það ýtrasta, sem kaupmaðnr gat
gefið; að hann reiknaði Páli jafnmikið fvrir
sinn lakari fisk, eins og PjeUi fyrir sinn
betri fisk; verður kaupmannsins eigin sök.
En útvegsbóndinn ræður kaupmanninum til,
að láta lög og dóm hjálpa sjer til að ná því
inn, sem þeir af góðsemi hafa lánað trass-
anum. Vjer skulum þá víkja áður nefndu
dæmi ofurlítið við, og láta Pál fara með sín
á Skpd af fiski í næstu búð, þar sem hann
gat fengið þau borguð sem beztu vöru, og
ætla sjer að láta lánsdrottinn sinn sitja eptir
með sárt ennið, og fá ekkert upp í sína
skuld. En kaupmaðurinn stefnir Páli þegar
til forlíkunar (sýslumaður býr ekki í kaup-
slaðnum, og þar er enginn lögreglustjóri),
og þeir mæta daginn eptir. Páll viðurkennir
skuldina, en segist ekkert hafa upp í hana
að láta. Kaupmaður segist taka gilda inn-
skript frá kaupmanninum, sem Páll lagði
fiskinn sinn inn hjá daginn áður, en Páíl
huggar hann með því, að blessaður maður-
inn hafi látið sig fá út áþessar kindur í gær,
og sje þar ekkert eptir, og það reynist satt,
Annað er ekki af Páli að hafa, og má láns-
drottinn hans fara við svo búið af sáttafund-
inum, en Páll hrósar happi af því, að hann
sje óhultur fyrir öllum tilraunurn kaupmanns
til að fá gömlu skuldina borgaða, af pvi að
elikert sje af sjer að hafa. Vjer biðjum nú
bæði «útvegsbóndann» og aðra að minnast
þess, að þetta er einungis dæmi, sem vjer
setjum fram bjer; en fleiri en einu kaup-
maður, og fleiri en tveir, munujáta, að dæm-
ið eigi sjer stað. «Útvegsbóndinn kann nú
að segja, að allt fyrir þetta sje þó sökin ein-
göngu kaupmanna megin, því að sá kaup-
maður, sem tók vöruna af Páli, hefði ekki
átt að taka hana sem beztu vöru við fullu
verði. f>etta kann nú að sýnast svo við
fyrsta álit; en á hinn bóginn mun það næsta
torvelt, að draga óyggjandi markalínu milli
þess fisks, sem geti kallast «nr. l.,» og
þess, sem ekki nái því; um það geta opt verið
ýmsar meiningar. tar sem útvegsbóndinn
ræður kaupmanninum til, að láta lög og dóm
hjálpa sjer til, að ná skuldum sínum hjá
trassanum, þá er þetta að vísu rjett; svo
ætti að vera; en ef útvegsbóndinn þekkir
hið minnsta lil verzlunarlags hjer á landi,
þá getur honum ekki dottið í hug, að þess-
ari reglu hans eða ráði verði fylgt, meðan
verzlun vor er í því horfi, sem hún nú er í.
Sá kaupmaður, sem færi að beita lögum og
dómi við hvern trassann, sem er honum
skuldugur, hann mætli gjarnan loka sölubúð
sinni, því bæði mundi allt það málaþras tefja
hann svo frá öðrum verzlunarstörfum, að
hann gæti alls ekki sinnt þeim ogsvomundu