Heimdallur - 01.05.1884, Blaðsíða 2

66
Hilmar Finsen
>
j er fæddur í Danmörku, en er íslenzkur í föðurætt;
langafi lians var Finnur Jónsson, biskup í Skálholti
J frá 1753; sonur Finns biskups, en afi Hilmars Fin-
í sens, var Hannes Finnsson doktor theologiae og biskup
í Skálholti frá 1777 — 1796. Hannes biskup átti 2
; sonu og var annar Ólafur sýslumaður á íslandi og
| synir hans eru Hannes, fyirum amtmaður á Fær-
í eyjum nú stiptamtmaður í Rípa umdæmi, Vilhjálmur
í hæztarjettardómari, Jón stiptslæknir á Falstri og
í Óli póststjóri í Keykjavík. Hinn sonur Hannesar
' biskups var Jón, sem varð bæjarfógeti í Kveding á
j Jótlandi. Jón átti 4 sonu, sem komust upp og
; voru það Haraldur bústjóri (Godsforvalter) í Sórey,
i Valgarður prestur á Sjálandi, Ólafur í Vallö og
; Sören Hilmar Steindór Finsen.
Hann fæddist 28. dag janúarm. 1824, varð
; stúdent 1842 og tók embættispróf í lögum við há-
; skólann í Kaupmannahöfn með beztu einkunn; þegar
> hann hafði lokið prófinu varð hann aðstoðarmaður
málfærslumanns í Höfn og síðan hermannadómari
(auditör) og var hann það í ófriðnum 1848—49,
; sem Danir áttu við uppreistarmenn í hertogadæm-
unum Sljesvík og Holsetalandi og fjóðverja, sem
veittu uppreistarmönnunum lið. Árið 1850 varð
- Hilmar Finsen bæjarfógeti og borgmeistari í Sönd-
í erborg á eyjunni Als við austurströnd Sljesvíkur
í og var það þangað til Prússar viku honum frá
; embætti 2. dagjúlím. 1864. H. Finsen sýndi brátt
; að hann var hinn duglegasti embættismaður og á-
■ vann sjer virðingu og traust almennings og kom
j það fram í því, að Sljesvíkurbúar kusu hann til
þings 5. dag marsm. 1864; á þingi Dana sat hann
, þó skamma stund, því að þá er friðarskilmálar þeir,
sem f>jóðverjar settu Dönum eptir ófriðinn 1864,
voru bornir undir þingið til samþykktar, lagði hann
\ það til, að þingið skyldi hafna þessum skilmálum,
> en er þingið gekk að þeim, þóttist Hilmar Finsen
ekki lengur geta setið á þingi og sagði af sjer þing-
; mennsku. f að er vertað taka cptir þessu, því að
í það lýsir greinilega hugarfari Hilmars Finsens; hann
í vildi ekki ganga að þeim kostum sem honum þóttu
; óhæfir, cn kaus heldur að verjast meðan kostur
; var á.
8. dag maím. 1865 varð hann stiptamtmaður
> á íslandi og amtmaður í suðurumdæmi lands-
ins, og um leið fulltrúi konungs á alþingi. |
Eins og menn vita börðust íslendingar fyrir stjórn- s
frelsi sínu um þetta leyti og voru menn
mjög æstir, var því staða Hilmars Finsens allerfið. i
Jeg ætla ekki að rekja sögu stjórnarbaráttu vorrar,
en aðeins taka fram nokkur atriði. í rskr. 23. sept.
1848 lofaði konungur, að ekkert skyldi verða ákveðið íj
um stjómarskipunarlag hinna sjerstöku mála ís- >
lands áður enn íslendingar hefðu látið í Ijósi álit ;
sitt um það á fundi í landinu sjálfu; árið 1851 ;
var þá loksins stefnt til þjóðfundar, en honum var ;
slitið áður enn hann hafði lokið starfi sínu; og j
sat síðan við svo búið, þrátt fyrir það, að alþing ;
í nær því hvert skipti, sem það kom sarnan, sendi j
bænarskrá til konungs þess efnis, að honum mætti ;
þóknast að stefna á ný til þjóðfundar og leggja j
frumvarp til stjórnarskráar fyrir fundinn. Svo var >
ástatt, þegar Hilmar Finsen kom til íslands. þcgar ,
hann var orðinn stiptamtmaður á Islandi einsetti
hann sjer að stuðla að því af fremsta megni, að ;
stjórnarbótarmálið yrði leitt til lykta, og skrifaði :
því ráðgjafanum haustið 1866 og skýrði honum frá >
því, hverja aðferð hann áliti rjettast að viðhafa í
máli þessu. Afleiðingin af þessu varð sú, að honum :
var boðið að koma til Hafnar vorið 1867, og var
þá sarnið frumvarp til stjórnarskráar fyrir ísland, i
og mun Hilmar Finsen hafa átt mikinn þátt í ;
frumvarpi þessu. Frumvarpið var síðan lagt fyrir j
alþing sumarið 1867 og reyndi Hilmar Finsen af ;
fremsta megni að koma á samkomulagi milli j
þings og stjórnar. Hann rjeði þinginu mikið frá ;
því, að gjöra þær breytingar á frumvarpi stjórnar- /
innar, sem hann vissi, að mundu verða til hindr- j
unar því. að frumvarpið næði lagagildi, af því að
hann var á þeirri skoðun, að sjerhvert ástand væri
betra enn það, sem þá átti sjer stað; hann sagði j
opt á alþingi: «þ>egar stjórnarformið sjálft er á
reyki, er ómögulegt að stjórna vel, þar sem á hinn
bóginn vel má stjórna undir hverju formi sem vera j
skal,ef formiðer fastákveðiðogvel notað,» ogaðspurs- j
málið um stjórnarbreytinguna hefði svo að segja
daglega haft áhrif á öll önnur mál landsins og í
liamlað framförum þess. í þinglokaræðu sinni 1869 (
sagði Jón heitinn Sigurðsson um hann : «hann hefir j
þegar átt svo mikinn þátt í tilraunum þeim, sem ;
hafa verið gjörðar til að koma stjórnarskipun lands j
vors í viðunanlogt horf . . .», og viðþessi orð má j
bæta, að Hilmar Finsen hefur átt mjög mikinn j