Heimskringla - 04.05.1911, Blaðsíða 3

H BIMSKRIN GLA
V/INNEPEG, 4. MAÍ 1911
Bis. :t
Hæzta Leirskáldið.
Motto:
‘ 'Htr máttu sjá þaö, sálin mín,
hvaö sednna muni bíöa þín”.
Ég hiefi allatíö viöurkent aö I.öjr-
berjr hafi viljaÖ vanda sig að því
aö ílytja sem allra minst af einak-
dsverönm ljóöaþvætting. Og er
þaö vel gert og réttlátt gagnuart
hugsandi mönnum, sem er aö ein-
hverju leyti ant um heiöur og
menning sinnar þjóöar hér. Tlm
ledð og þaö sýnir, að ritstjórar
þess blaös hala dórngreiud til aö
þekkja bulliö frá því, sem boðlegt
sé og vansæmislaust að birta.
Nú í Lögibergi 2. marz haía rit-
stjórar blaösins í einhverju gáleysi
gengiö fram lvjá sinni góðu reglu í
þessu efni, því ‘Skeljabrot’ þorst.
J>. þorsteinssonar, sem þar birtast
— X alls — eru einn sá alþa ve-
sælasti, vægast . talað, ljóðasam-
setningur, sem ég hefi augum litið
á prenti. ‘Nýgræöingur’ Andrésar,
sem út kom fyrir nokkru síðan, og
er sannur gimsteinn í •••estur-ísl.
skáldailónsku, er engu verri en
þetta bull, og öldungis meinlaus
rýja.. En þessd ‘Skeljabrot’ eru
samanhnoðuð alt í gegn af staö-
lausri rangsledtni til beztu manna
si-nnar samtíðar, og yfirhöfuö lít-
ilsviröing á þjóðflokki sínum hér,
sökum þedrrar fávizku, aö almenn-
ingur ekki fær skiliö og viðurkent
allan rembdnginn, sem bessir dul-
spekis (! 1 ) skáldakongar eins og
þ.þ.þ. og hans nótar, eru að troða
upp á almenning.
þegar ég áður hefi gert mig svo
djarfan, að finna að ijóðagerðar-
bullinu, sem flotið hefir út af
hverju keri hér meðal landa - að
minsta kosti á meðan Hagyrðinga
félagiö stóð í blóma — og fékk þá
að launum, sem viö var að búast,
öllkröfugustu afturgönguheiti, svo
sem Móri, Ivalli og Skottur, og ó-
mœldar skammir í kringum þessi
þrifanöfn. Og var þá oft meðal
annars fundið til foráttu minni
hldð, að ég giagnrýndi ekki nógu
vel þedrra heiðarlegu vetk og djúpu
speki, stm maraði aflstaðar í kaf-
inu, en keemi ekki tvpp á yfirborð-
ið mema stöku sinnum, til að taka
sín stóru andköf eins ig hvalir í
hafintt ; en þá kæmi líka voðalega
stórar vísdómsgusur úr þessum
miklu skáldahvölttm, þegar þedr
væru mæstum komnir að spreng af
framfaraþrá og umbótaþörf, fyrir
heill sinnar hálfblindu og sofandi
þjóðar. En eins og hver meðal
skynsamur maður ætti að sjá, að
þessum ógurleiga spenningi ft l;ir
reykur og móða, sem vér (smá-
mennin) sættm ekki í gegnum, en
þar væri "samt (mörg) hugsjón
dreymd í daigrenningi aldar”. Og
svo værtt þessi ‘hugrænu orð’ og
'hver eldleg sál’ aÖ engu virt hjá
þessum erkiflónttm, sem þó eiga
því láni að fatgna, að vera sam-
ferðamienn þessara andlegtt engla.
En “svo má brýna deigt. járn að
biti um síðir”. Stað-uppgefnir af
sínttm eldmóði hrópa þeir í reiöi
sinnd : “það ff.ist máske setnna,
þó finnLst ei strax, hér flón áttu
leiðsögn hins komandi dags”.
Nú skal ég ofurlítið frekara
gamga í gegnttm þessi 'Skeljabrot’,
þennan svokallaða skáldskap. —
Brotim eru tíu talsins og taka ttpp
tveggja dálka rúm í Lögbergi frá
ofanverðtt og niður í gegn. Margar
þessar versa eða erinda hlussur
eru 12 Oig 13 langar hendinigar cða
línttr. En eiður hreinn, að mér sé
hægt að fitma nokkra nýja, fagra
eða hugjjúía keniming eða stefnit í
gegnum aila þessa syrpu. Og sama
er að segja um það, að eftir mæli-
kvarða göfugs manns, sem vill
vinna sér áldt og hylld þjóðar sinn-
ar sem skáld, þá er ekki barna,
ekki sriefill, ekkd korn af vitd eða
sanngimi. Alt er bláber heimska
og rembingur. Ekki einu sinni fært
þanmig í rím, að nokkrum tnannl
sé auðvelt aið læra eða raula sér
til igamans þessa lífsspeki ! ! Eins
og það er stórt um sig, eins er
það stór vitleysa frá ippliaíi til
enda.
Eg er matiðbeygður til að sýna
hér í fullri stærö sumt af þessum
lélegti skáldbrotum, til að sanna
mál mitt, jafnvel þó það hljóti að
krefjast rúms. En ég skoða það
gagnvart ltverri menuingarþjóð,
að það sé ein af aðalskyldum rit-
stjóra og heiðarlegra blaða, að
kveða miður með djörfung og rök-
semi alt akáldskapar-húmbúgg, en
lyft þeim upp til álits og verðugr-
ar hluttekningar, sem eiga slikt
skilið. —
“I. Á uppboCI.
Á sömu vog, á sama mál,
er sérhvQr bókin vegin, mæld.
Hvert hugrænt orð, hver eldleg sál
við óhreint cent er Hmd og nœld,
(að minsta kosti 4 þessu þdngi).—
Mót amdans þyngd hjá almenningi,
er eyrisvirðið þúsundfalt.
þar Tolstoi féil með tíeyringi,
en trú og ‘mikkel’ vega salt.
Hver koparhltmkur grænn sem gras
er gi'ftudrýgri en Matthías.
— Llér máttu sjá það sálin min,
hvað seinna muni btða þín”.
Að undantekinnni örvæntingunni
síðast, “Hér máttu sjá”, o.s.frv.,
er í hverri einustu línu af þessari
langloku svo svívirðileg rangsleitni
til hugsamdi tnaiina og þjóðar vorr
I ar yfir höfuð, að slíkt er ómögu-
I legt að forsvara eða mæla bót á
nokkurii hátt. — Á Tolstoi og
Matthías skal ég minnast í sam-
bandi við númer 3.
“II. þökk fyrir ‘Kvisti’.
(Til Sig. Júl. læknis Jóhanmess.).
“Vor er á jörðu — vor hins
djúpa og hulda”,
þannig byrjíijr þessi tólthenda ó-
mvnd. Jiarna er þor.steinn i al-
mætti sínu með sitt óviðjafnanlega
fimbulfamb og stjórnlausan
lieimsku rembdmg. það cr eins kon-
ar staðlaus hmgsjóna leiftur, norð-
urljóea titringur, — eiginlega engim
| hedl mynd, hvorki upphaf né endir.
| J>að er spdlaborg, sem fellnr í
hrmg-u, ef á hana er blásið. flann
hiefir ætlað að vanda sig ákafl-ega
mikið, og fara úr öllum hversdags
búnimgi í spaTdfötin sín'. En þá ler
1 verst fyrir klaufunum, þegar þeir
' ætla sér að vera eða gera það
I sem þe-ir ekkí eru menn til.
En af því að mér er sérlega vel
, til Dr. Sig. Júl. og eins nijög vel
í við ‘Kvisti’, sem eru hans lifandi
hrein eftdírmynd, þá skal ég hjálpa
upp á aumingja títeina og láta
ykkur vita, hvað hann ætlaði að
segja, eða eiginlega vfldi sagt ltafa.
Vorblíða og hlýindi kærleika og
mamiréttinda er rauöi bráðurinn
og aðalefmið í gegnum alfa þína
‘Kvdsti’, vdnur minn. Hversu á-
niæirjulegt væri ekki að hugsa til
þess, að böl og beiskja kuldans og
lnarðýðginnar mætti hverfa sem
fyrst, og sólini.og sumarið úr þinni
góðu sál gæti femgið varanlega
festu í maiinfélaginu. En þetta :•
, “Mannlífsins edk ber undra greinar
nýjar”, — það er ég í standandi
vandræðum með að geta búið til
nokknð nýtilegt og fagurt úr því
| ‘pírum pári’ í samibandi við verð-
skuidaöa þökk fyrir ‘Kvisti’.
Kins og hugstinin kemur nú
þarna hjá mér, einföld og óbrotin,
1 og svo sönn, að enginn mun vera
1 tdl, sem hmevkslast á henni, — þá
hefði Magnús Markússon, TónRun-
ólfssom og sumir fleiri getað komið
hennd allri með þíðleik og fegurð í
cdna ferskeytta vísu, sem hefði
verið fagurt vinarblóm ril höfund-
arins, og lifað með ánægju á vör-
um almennings. En þessa skrípa-
mynd, eins og hún kemttr frá þor-
stedni, vill enginn lifandi ntaðtir
heyra eða sjá.
Eg ætla að leyfa mér að bæta
þessu við : A£ hverju cr Dr. tíig.
Júl.,að ná almenningshylli hjá þjóð
vonri sem skáld ? Af því hann var
þegar hingað kom, sem betur fór
('guði sé lof), of vel mentaður og
sjálfstaeður í andæ og stefnu, til
þess að gera sig að þeim bölvttð-
um apaketti, að fara að rembast
við að yrkja í þeim búningi, sem
fáir eða engir skildu.
Sama verður með séra Lárus
Thoraremsen, hann nær hér alþýðu-
hylli. Báðir eiga fagra sál og gott
hjarta, báðir elska þjóð sína. og
er fram yfir alt tvm það hugað, að
hún getd 'skflið hvert einasta baet-
andi orð, sem þeir til hennar tala.
— Jnutnig eiiga skáld og leiðandi
menn að vera.
III. Svar.
J>jð segið skáldin skilji sig ei sjálf
og skáldsins breytni sé mót kenn-
ing hálf.
En hver fær skiHð alt, sem and-
ano drievmir,
og æðstu hugsjón fylgt, sem sálin
geymir ?
Og samtíð þess, er sannleiksbrotið
gefur,
hún sig og hann í lyga-slæður vef-
nr.
Satnt ttgsjón dreymd í .lagrenningi
aldar
í dagsverk oft er breitt, er nóttin
tjaldar”.
Alt, sem mögulega er hægt að
grafa út úr þessu ‘Skeljabroti’ er
þetta : það er ekki hægt, og al-
dedlis ekki heimtað af neinum, að
almennimgur skflji þessar afarháu
hugsjómir, og ramflóknu dsaumóra
skáldanna. Svo vefur samtiðin, —
það er þjóöin —' þait (skáldin) og
sjálfa sig í lyigasla-ður, og þar skil-
ur þorsteimn minn alt draslið eft-
ir. Kn vonar samt, að í aldarlok-
in, áður en nóttin dettur á árið
2000, að þájverði eitthvað farið að
greiðast úr flækjuskrattanum.
í sambandi við þennan dýrgrip
aetla ég að eims að minnast á Tol-
stoi og Matthías, sem þ.þ.þ. l.xt-
ur þjóðirnar einskisvirðaí. Af
hverju var Tolstoi eini frjálsi mað-
uri.nin í öllu Rússaveldi ? Af þvi að
cll •þjóðin undiantekningarlanst
s k i 1 d i hann og þar af leiðandi
elskaði hamn. Og hefði stjómin —
eins og hiana oft sárlangaði til —,
hmept hattn í famgelsi, þá var tjón
og eyðileggdng búin keisaratign-
| inni — Af 'hverju er tlskuverði
j öldungurinn hann séra Matthías
j kallaður ‘lárviðarskáld’ ? Af því
j að jafnt háum sem lágum hefir
hann verið auðskilinn. Og sama
j má segja um Steingrim rektor
Thorsteinssom. Báðir '-ru hálærðir
menn, og eru gagnkunnugir hintim
þyngstu ráðgátum frægustu
jskálda, sem h'edmurinn nefir átt og
alið. Samt leg'gja þeir smæling-
, ann — í amdlegum skilningi — jafnt
j aö brjósti sínu og þann stærri, og
j kveða lifandi orð á tungu þeirra.
I IV. brotið "ómögulegt”. — J>ví
j sleppd ég alveg. þar cr ekkert
| ný'tdlegt í, að eins atkáraleg sam-
líking, eins og hún er skeytt við
efnið.
“V. í kuldanum.
I Vér Manitoba ei mundum cdeyma,
i þótt munnvatnið frysi ei upp í
oss, —”
Svona haldið áfram með sömu
andagiftinni og hti'gsjónafliigimi
(! ! ! ) tólf langar hendingar. Jatn
grúthoraðan og þróttlausan vaðal
hefi ég aldrei fyrr séð á premti,
j eítir tnann, sem þykist V'era hag-
j orður ag með fullu viti. Eg vildd
rnega biðja þá, sem halda því
j fram, að þ.þ.þ. sé skáld, að bera
! saman kvæðið eftir Kristján Jóns-
1 son skáld, sem byrjar svona :
“Nú er frost á fróni,
frýs í æðum blóð ;
kveður kuldahljóð
Kári í jötunmóð.
Yfir laxalóni
liggur klaka þil ;
hlær við hríðar byl
hamra gil”.
— og gæta svo að öllum þrótt-
mikfu og skýru dráttuuum, sem
j Krist ján sýnir manni i gegnum
j þetta kvæði, sem líklega flestir
landar kttnna. — þá verður mis-
í munurinn svona : niaðttr kemur úr
tómleikanum, vesældinni og alls-
leysintt frá þ.J>.þ. og inn í búr
allsnægtanna og styrkleikans hjá
Kristjáni.
•Gaman hefði ég haft af þvi, að
sjá kvæði eftir ‘þorskabit’ okkar
: um kttldann, þegar frostið stígur
j 40—50 umdir mark. J>ar hefði orð-
| ið meiri veigur í. Og ,ekki hefði
gamli Sigttrður okkar Jóhannesson
j boðið mokkrum manni Uetta blá-
vatn.
“VI. Endir á þjóðsögu.
þótt dreymi oss þjóðleg, inndæl
æfintýri,
j þau enda við daigsbrún hjá ketti’
út í mýri,
sem rekur upp tungu, og réttir út
stýri”.
1 J>arna hafið þið ]>iö það nú alt,
I piltar mínir. það er svo sem ekki
i tekið af vaneifnunum að tarna. En
I }>ví í ósköpunum lét hann okkttr
ekki eiga þjóðlegti setningarnar ó-
j áreittar. Élg sé enga prýði í því,
i þó hann reki út tungu-bieðilinn
‘ þarna á milli. — Annars er þetta
! gott svnishorn af skáldlegri anda-
gift höfundarins.
“VII. Mælt út í bláinn (Ilarmagr.
Jerem.).
Já líf vort á fleiri lalla en verndar
engla,
á leiöinni milli húsgangara og
þengla.
Og Skottur og Mórar að skimpi
oss hafa,
sem skráma vorn líkama og sál
vora grafa
í hæzt-móðins tízku og erfðmn frá
afa”.
Veit nú nokkur lifandi vera á
j guðsgrænni jörð, hvernig eigi að
j íara að grafa “í hæzt-móðins tízku
og erfðum frá afa”. Nei, þetta er,
eins og svo oft hjá Jrorsteimi,
stjörnuhrap hins andlega vesal-
dóms. Svo hcldur hann áfram, og
fær nú anuarstaðar frá heilmikið
af vin di :)
J>að finst máske seinna, þó finnist
ei strax,
hér ffi>n áttu leiðsögn hins kom-
andi dags
að bálköstum erlendum bræðra-
lags,
þars brennur vors þjóðernis krækl-
ótt rengla”.
Aðalhugsjónin og yrkisefnið í
gegnum þessa skelja-kræklu, eins
og flest í téðum bálki, er að minna
menm á, hve sárafáir þeir eru, sem
sjá dýrmiætdð og gróðann, sem í
er fólgið, að eiga þessi góðu skáld
eins og I> þ-I>. og hans líka. Én
líkt að tölu og legíón er andlegt
illþýði og erkiflón, sem ólmast hér
sem gráðug ljón, og vinna oss það
voðatjón, 'bæði á sál og líkama.
það má næstum heyra grátstun-
urnar í gegu um allar hörmung-

KAUPIÐ HUSGÖGN YKKAR HJÁ
\
BANFIELD
i
GÓÐAR YÖRUR! GOTT YERÐI

“New Gypsy” Eldavél
Hefir sex suðuop á topp-
plötunni, og bakaraofn af með-
al stærð, liagkvsenilega útbúinn,og
þrjár té-hillur. 011 nikkel búin.og
hin vandaðasta. ^27 50
Alt sem að
húsbúnaði
lýtur fœst hjá
okkur.
KOMIÐ!
SKOÐIÐ!
KAUPIÐ!
Þessi ruggustóll. búinn til úr
“Stretched Hardwood” og fagur
lega útskorin <>e traustur, setti aa
að reynast hentugur
Verð...................
$1.50
b
1
J. A. BANFIELD
492 MAIN ST. TELEFÓN GARRY 1580-1-2

*****

amar, sem skáldið verður að þola.
Langtum var það karlmannlegra
og meir afgerandi hjá gamla Éin-
ari Jochúmssyni, þegar hann var
að yrkja fyrir okkur, sællar minn-
ingar. J>á kvað hann :
"Ég er ekki tunna tóm,
né tarfur þrár í fjósi ;
hálærða ég dreg fyrir dóm
og dæmi þá í ljósi”.
Enda nœr ekki þor.steinn tánum
enn sem komið er þangað, sem
gamli maöurinn hafði hælana í
skáldskaparlistinni.
“VIII. Á vori.
Yfir sumar sölum
sólar dísir vaka”.
J>etta er eina fagra setningin í
allri þessari syrpu, sem ég hefi
gengið í gegnum. Ekkert ólíkt því,
sem M. Markússon mundi hafa
byrjað um vorboða — vorbyrjun.
Effl svo hefði þá líka gleðin og feg-
urðin haldið áfram erindið út í
gtgtu. En þarna hjá þorsteini skýt-
ur upp — eins og hér am bil æfin-
lega — þessum ljósglam}>a í upp-
hafi, «t«n hverfur á augabragði, og
eftir verður auön og mvrkur. —
Annars er þetta alt á sömu bók-
ina lært. VIII. brotið er ein
harmaklögunin yfir flónsku alþýðu
að geta ekki skdlið og viðurkent
sín miklu skáld. það er “níð-
höggstönn, sem nagar rieðstu
hjartarætur”. Og hjá þeirri þjóð
er sífelt svartnætti, heimska og
illgimi. Sómalegur vitnisburður,
ef sannur væri.
“IX. Ef
Eí — ást og list í eining hjá þér
Ef um nokkra fagra og verulega
skáldgáfiu hefði verið að ræða hjá
| þorsteini, þá heföi hana haft gott
! af þessum árekstri, því sjálfsáiitið
er hóiiaust. En gáfan t:r ekki til,
nama í veikleika og brotuin. Ég
skal sanna ‘þíið, hvenær sem kraf-
ist verðu.r, að þorsteinn þ. þ-.æ-
steinsson er lang-stæTsta leirskáld
íslenzku þjóðarinnar austanhafs og
vestan nú sem stendur. ]>að hefir
blekt hann, og einnig alþýðuna,
sem grunt ristir í gildi skáldskap-
arins, að þetta stefnulausa ljós-
hrotaflug iðar og. titrar víða i
gegnum kvæði hans. þau verða
sum útlits scm snoppufríð stúlka,
sem ekkert á sér annað til ága.tis.
En aldrei fer þó jaín hörmúlega
fvrir J>orsteini eins og j>egar hmn
ætlar að vanda sig sem bezt. ]>að
sýnir “J>ökk fyrir ‘Kvisti’,” o. fl.
]>ar stóð Hannes stutti Dalask.’.ld
framar, því þá var bann a tíö
j skemtilega vitlaus (ef svo mætti
l að orði komast), en ]>orsteinn er
í frámunalega ledðinlegur. Mig lang-
ar til aö cnda með einu snildar-
verkí Ilannesar. En þanníg voru
I tildrögin : þegar séra Jón Gutt-
! ormsson (kallaður gimbrar-Jón af
i því haim jarmaði svo ámátlega,
þemar hann tónaði) þjónaöi Hjarð-
arholti í Dölum. En séra Jón var
í mesti hagleiksmaður við smíðar.
Og tinn hátíðisdag eftir messu,
sýndi séra Jón bændum silfurbúna
pontu, sem hann hafði smíðað sér.
“tívna muntu mér sem öðrum”,
se.gir Hannies, og strýkur nú pont-
una, veltir vöngum og Weður :
“Einn kjörgripur er að sjá,
á henni hiróss er litur.
Pontan sýnir sóma-há,
að séra Jón er vitur”.
engrar vægðar eða griða í þeims
efnum. Má vera, að ]>.]>.{»- se
meiri vinur blaðsins en < g, Ojr þasr
sem það (Lögb.) hefir glæpst á aö
flytja æði oft teirburðarvaðal þor
steins, þá þyki nú blaðimt regh*-
legur sársauki, a>ð þurfa að. hirtt.
1svona harðan dóm.
I Látum “verndarengla’ leirskákL
c.nna hrekja þetta, sem cg Itcfi.
• sagt. ]>ví mun ég gcg.n.i, ef ég er
niieð skvnsemi og kurtcisi tilkvadá-
ur. En ég rýri ekki gildi þe?s.
sem óg hefi hér að framan rrtaffc.
| með því að ansa með etrm eirf>i
skömmum, sem mér yrðu seutfar
lCnginn mun gota sagt, að ég
j hafi riðið á garðinn, þar scm hatm
I er lægstur, því ]>orsteinn. «r regívtr
i legur leirsk; lda j >tunn, cftir þ-itn
j óskö<i>tun að diama, sern haton
mokai*- i alþýðu af stnu attdléga
! léttmcti. Ilimn veit t kki sjálfnr,
! Iivað hörmulega smár og vesælT
hann er sem skáld. Og hvort sem
þaö veröur tekið vel eða illa upp.
þá v ir stór nauðsyn að svna hon-
um og almenningi fram á veikltik-
ann. a
Við eigum hér marga góða hag-
yrðinga og jafnvel skáld. Og gagn-
vart þeim er Iíka ramglátt, að líðr.
átölulaust vaðal, sern er mcnning
arþjóð til vamsæmis.
I/árus Guðmundsson^
-------1_____5______m________
Skriíið yður
tyrir HEIMS-
KRINGLUsvo
vinna,
þú eignast gimstein snildarverka
þinna”.
J>essi huggun til skáldanna er
ekki lengri. En til að vera í satti-
ræmi við jiorstein, þá hefði hr.n
átt að hljóða þannig :
Ef — eymd hjá þér og aulaskap-
ur vinna,
þú eignast gimstein snildarverka
þinna.
X., síðasta, brotinu sleppi ég.
J>að er klúðurslega útlögö aiabisk
vísa.
Ég befi nú farið í gegnum allan
þennan leirburð, og þeir, sem vilja
sjá “brotin” hans í fullri stærö,
g.eta séÖ þau í I/ögbergi 2. tnarz.
þctta er töluvert betra en hjá
J>orsteini mínum.
Lárus Guötnundsson.
* * *
þessa greim hefi ég fyrir löngu
rítað, og ætlaði að fá hana birta í
I/ögbergi, af þeirri ástæðu, að
‘Sk'eljabrotin’ eru þar birt, og einn-
ig og sérstaklega bjóst ég við, að
í gegnum það heiðraða blað vrðu
mér sendar allar kveðjtir og þakk-
arávörp, sem af henni leiddi. En
Lögberg hefir nú einu sinnt tekið
þá ákvörðun, að Aytja aldrei frá
mér nokkra línu ; en neð mestu
rósemd og ánægju fiutt til mín alt
það níð og lítilsvirðing, sem það
hefir getað í náð og því boðist.
Og svo mun enn verða. Og biö ég
að þér gelið æ-
tíð fylgst með
aðal málum
íslendinga hér
og heima.
ZUT
Herra Jón Hólm, gullsmiönr a&.
770 Simcoe St., biður þess getiiS,
aö hann selji löndum sínum gulb
og silfur-muui og gigtarbelti. —
Belti þessi eru óbrigðul viö gigt.;,
ef þau eru notuö samkvæmt fyrsx—
skipunum Jóns. Kosta’ aö sbbj-.