Heimskringla - 09.05.1912, Blaðsíða 4

«. BLS.
WINNIPEG, 9. MAÍ 191*2.
HEIMSKB.IN GLA
Jícimfifmngla. m
HEIMSKRINGLA NEWS & PUBLISHING COMPANY, LIMITED
Verö blaftsÍDS 1 Canada og Bandarlkjnm. $2.00 um éri8 (fyrir fram borgaB).
Sent til Islands $2.00 (fyrir fram borgaö).
B. L. BALDWINSON, Ediior & Manager
729 Sherbrooke St., Winnipeg. Box 3083 Phone Garry 4110
Skýring fengin.
Herra Bjarni Jónsson timibur
smiöur hér í borg, sem kom hing
aö vestur á sl. sumri beint frá
Reykjavík, héfir meö ritgerð í
þessu blaði veitt oss Yestur-ís-1
lendingum markverðar upplýsingar
um útbýting þess 11 þúsund króna
gjafafjár, sem sent var héðan að
vestan árið 1906 til styrktar ekkj-
um og börnum druknaðra sjó-
manna, og sem nýlega var gert aS
umtalsefni í þessu blaði.
Hfcrra Bjarni Jónsson á heztu
þökk skylda fyrir þessar skýring-
ar sínar. þær eru oss þeim mun
verðmætari, þar setn hann var einn
í nefnd þeirra manna, sem á ís-
landi höfðu útbýting gjafafjárins
til meðferðar. i
Grein hans er prýðilega rituð ;
ljós í öllum atriðum og algerlega
óhlutdræg. Sérstakt ánægjuefni er
þa<S og þessu blaði, að herra B. J.
viðurkennir öll þau atriði, er vér
gerðum að ádeiluefni, að hafa ver-
ið á rökum bygð, Og skal nú frek-
ar lauslega drepið á.nokkur þeirra.
I.
Vér tókum það fram í fyrri rit-
gerð vorri, að ekki einn einasti
eyrir hefði komiö í ekknasjóðinn
frá sjálfum landsmönnum eftir að
11 þúsund króna gjafaiéð kom að
vestan. þetta segir hann satt geta
rán frá þeim, sem fátækastir og
varnarlausastir eru. Vér teljum al-
gerlega víst, að yestur-íslenzkir gef
endur í ekknasjóðinn hafi ekki ætl-
ast til þess, að gjöfum þeirra yrði
þannig varið.
Nú er það því ljóst orðið, eftir
skýringu herra Bjarna Jónssonar,
hvernig á því stóð, að ekkjan í
Reykjavík, með 8 börn sín í ó-
megð, fékk ekki svo mikið sem
einn eyrir af gjafafénu mikla héðan
að vestan. Hún hafði, vesalingur-
inn, neyðst til að þiggja af sveit,
og þess vegna var það talið rétt-
mætt þar heima, að hegna henni
fyrir sorgaróhapp það, sem hún
hafði orðið að þola við' missi eig-
inmanns hennar og af því leiðandi
örbirgð og ósjálfstæði, með því að
s t e 1 a frá henni hverjum eyri,
sem hiin átti í óskifta gjaíáfénu ;
svo hiin skvldi einskis fá af því
notið.
Ilvernig hefði farið, ef allar þær
konur, sem mistu menn sína í því
mikla mannskaðaveðri, hefðu orð-
ið neyddar til þess, að leita sveit-
arstyrks áður en gjafaféð
kom að vestan? Féð, sem
gefið var ö 11 u m ekkjum og
munaðarleysingjum liinna drukn-
uðu sjómanna í mannskaðabylnum
mikla. Ilvað hefði útbýtingarnefnd
in gert við féð ? því að engin hinna
nauðstöddu ekkna hefði mátt
njóta nokkurs eyris af því, — eða
börn þeirra! samkvæmt skýringu
herra B. J. á skilningi þeirra
verið ; en getur þess um leið, að
„ ■ P. • f r .„ ,,’ manna, sem onnuðust um utbyt-
samskotin mum hafa venð allstað- [ ._ r;. J
ar um garð gengin á íslandi, þeg-
ar vestangjöfin kom þangað- þetta
er að því leyti satt, að samskota-
leitunin þar var þá um garð geng-
in, en ekki uppfylling gjafaloforð-
anna. Vér höfum það fyrir satt,
eftir skilorðum mönnttm, sem síð-
an hafa komið hingað vestur frá
Reykjavík, að ýmsir þeir; sem þar
höfðu lofað gjöfum i ekknasjóðinn,
þegar samskotanna var leitað, hafi
algerlega hætt við að efna þau lof-
orð, þegar þeir vissu, hve mikil
fjárupphæð hafði send verið í þann
sjóð héðan að vestan.
t þessu sambandi vildum vér
mega taka það fram, þeim til leið-
beiningar, sem ekki eru kunnir sam
skota aðferð Vestur-lslendinga, að
þegar hér eru hafin sa-mskot, þá
eru yfirleitt engin loforð gefin,
heldur er það fé, sem gefendttr ætla
sér að leggja til samskotanna, taf-
arlaust borgað í peningum. Vér lít-
um svo á, að þegar mynda þarf
sjóð með samskotum, þá séu lof-
orð algerlega ónóg. fyrir þá sjóð-
myndun, heldur þurfi gjafaféð að
greiðast tafarlaust í peningum ;
þeir einir geta myndað sjóðinn. .
En við fjársöfnunina á Islandi ; skýlausu staðhæfing, að það var
virðist sá kotungs og varmensku- | tilgangur og einlægur vilji Vestur-
háttur hafa viðgengist í mörgum ! Islendinga, með þessari fjársöfntin,
tilfellum, að gefa ekkert beint í ! að féð yrði notað til styrktar ö 1 1-
ekknasjóðinn, heldur að hafa sam- | u m þtim ekk jum og börn-
skotaleitendur af sér með loforð- um þeirra, sem mist höfðu menn
ingu fjárins. Myndi nefndin, í al-
gerðu réttlej'si, hafa neitað fyrir
hönd ekknanna og barna þeirra,
að þiggja nokkuð af gjafafénu ?
Eða hefði hún notað það eins og
ísafjarðarpresturinn notaði Ilnífs-
dals-ekkna gjafaféð, — til þess að
kaupa frá útlendum handverks-
mönnym eitthvað það, sem vissa
var fyrir, að ekki gæti orðið neinu
af hinu nauðstadda fólki að neinu
leyti til lífsframfærslu.
þannig var ráðsmenskan og ráð-
vendnin við útbýtingu 11 þúsund
króná gjafafjárins héðan að vest-
an.
Herra Bjarni Jónsson segir : —
“Eg get fullvissað Heimskringlu
um, aö gjaf>r Vestur-íslendinga,
hvenær sem er, koma að tilætluð-
um notum’’.
Ileimskringla neitar alg.erlega
þessari staðhæfingu. Hún getur að
eins haft gildi, sf nota-tilætlunin er
bygð á íslenzka hugsunarhættin-
um. En sé hún miðuð við hugsun
°g tilgang gefendanna hér vestra,
þá hefir hún ekkert gildi Og er ó-
sönn.
Heimskringla gerir hér með þá
manna, sepn aruknuðu, og heíði
því átt að mega njóta þess til-
tölulega hluta gjafafjárins, sem
henni var áreiðanlega ætlaður sam
kvæmt tilgangi vestur-íslenzku gef-
endanna.
Heimskringla heldur þess vegna
fram, að nefndin á íslandi, sem
stóð fyrir útbýtingu gjafafjárins,
hafi ekki varið því samkvæimt til-
gangi gefendanua hér, og að það
þess vegna hafi e k k i alt komið
að tilætluðum notum. Og Heims-
kringla heldur því ennfremur fram,
að fyrir ílónsku útbýtin.garnefnd-
arinnar, þá hafi hún bókstaílega
stolið af ekkju þessari og börnum
hennar þeim hluta, sem þeim bar
af gjafafénu, samkvæmt tilgangi
vestan-gefendanna.
III.
Herra Bjarni Jónsson getur þess,
að “þegar hópur manna sé látinn
í eina gröf, þá sé ekki ósanngjarnt
að setja sérstakt merki um slíka
ffröf”.
þetta er rétt athugun. En þar
með er ekki sagt, að það sé rétt,
að leita erlendra samskota til
slikra fyrirtækja, eða að verja til
þess því gjafafé, sem gefið er af
góðum huga i alt öðrum tilgangi.
Enginn mun neita því, að Vestur-
Islendingar séu fúsir til þess, hve-
nær sem sönn þörf er, að styrkja
þá allsleysingja á íslandi, sem
riilegum sa-mskotum nauðstöddum
frændum á Islandi. það getur ein-
att eitthvað borið þar aöi sem yf-
irgnæfi íhuganina um það, hvernig
fénu kunni að verða varið, þegar
hekri kemur, og að vér verðum þá
að tefla á tvær hættur með það.
En hins vegar.er það bein skylda
vor hér vestra, að gera alt, sem í
voru valdi stendur, til þess, að
svo miklu leyti, sem það verður
oss mögulegt, að Austur- og Vest-
ur-lslendin,gar geti náð sameigin-
legum skilningi á því, hvernig
vestur-íslenzku gjafafé skuli varið
þariheima, og sá skilningur verður
að trvggja það, að úthýting fjár-
ins þar verði gerð i algerðu sam-
ræmi við tilgang og vilja vestan-
gefendanna. Og í þeim tilgangi er
þessi grein
heima megi sjá, hvernig
kringla lítur á þessi mál, og að
liún ætlar sér ekki framvegis að
láta þau afskiftalaus.
Austur-íslendingar mega ekki viö
því, að brjóta af sér hlýhug þann,
sem Vestur-lslendingar bera til
þeirra, eða þá hjálp, sem Vestur-
lslendingar eru bæði færir um aö
veita og fúsir til að veita þeim,
þegar þörf gerist, og það er alger-
lega á þeirra valdi, hvað þeir gera
í þessu efni. Vér erum svo settir
hér vestra, að vér þurfum lítið eða
ekkert til þeirra að sækja. Af-
staða þeirra gagnvart oss er ekki
“Heiðraði kæri herra : —
“Síðastliðið haust gerðuð þér
oss Vestur-lslendingum þá sæmd,
að heimsækja oss. þá veittuð þér
oss færi á, aö heyra yður flytja
mörg þau ágætu meistaraverk í
tónlistinni, sem hafa gert nafn yð-
ar víðfrægt meðal erlendra þjóða,
og um leiö skapað íslenzku þjóð-
inni allri ógleymanlegan heiður,
sem vér hljótum að vera minnug-
ir, höfum ástæðu til að miklast af
og erum þakklátir fyrir alla tíma.
“Einkanlega hljótum vér Winni-
peg Islendingar, að vera yður inni-
leg.a þakklátir fyrir komu yðar
hingað vestur. Lengst hafið þér
dvalið hér hjá oss. Oftar en aðrir
eins og ekkjur druknaðra sjó- 1 aJ«erl,«* eins' I»a6 haía komiÖ
manna, eru í einu vetfangi sviftar I ir atvik* °* R'ta enn komið fynr,
vegar er sem ættl að Hera P€lm hugljuft og
* hagkvæmt, að eiga oss að vinum
saman
lífsuppeldi sínu. En hins
það rangt, að hafa hér __________ ,
samskotafé undir því falska yfir- °? styrktarmonnum, eins og ver
skvni, að það eigi aö notast til i KJaman vildum vera. En ef þeir
lífsframfæris þurfalinga þar heima, ! sJa ser ekkl íært’ aö Kefa oss eln'
Vestur-íslendingar höfum vér not-
rituð, að þeir þar þeirrar ánáigju, að hlýða á yð-
Ileims- ! ur> mikli íslenzki tónmeistari.
“Nú eruð þér í þann veg að
skilja við oss. það atvik getum
j vér ekki látið hjá líða, án þess að
minnast þess á einhvern hátt. —
I Leyfum vér oss því, að ávarpa
yður nokkrum orðum.
“þér hafið nú dvalið hjá oss
Vestur-íslendingum í meira en eitt
missiri. þér hafið ferðast um því
nær allar íslenzkar bygðir, og gert
1 yður far um, að kynnast nákvæm-
lega högum. Islendinga í þessari
áffu. Ilívar sem þér hafið numið
staðar, hafið þér snortið oss með
töfrasprota tónlistarinnar. þér
hafið sungið fegurð og hljómdýrð
inn í öll íslenzk hjörtu, hvar sem
þér hafið komið. Eld þjóðernis-
ástarinnar hafi þér tendrað að
nýju, þar sem hann var farinn að
föskvast. þér hafið vakið ræktar-
semi vora til alls hins fegursta og
zerja því svo, þegar heim kem- | liver-!a tr3,£FlnK l)es*s> aö Þelr beltl bezta, sem íslendings-eðlið á. þér
ur, til alls annars, en það var gef-
ið til.
Vér hér vestra stöndum oss ekki
við það, að safna fé til lúkninga
skulda, sem landsbúar á íslandi
hafa þar gert, né til þess að gera
utan um leiði látinna manna og
kvenna þar. Vér eigum hér vestra
nægan fjölda af leiðum látinna ást-
vina, sem oss stendtir miklu nær
að gera up.p. Og vér eigum hér
fjölda sjúklinga, sem oss ber að
annast um, og að hjálpa fjölskyld-
um þeirra. Og vér eigum liér spít-
ráðvandlegri og samvizkusamlegri
j aðferð við útbýting þess fjár, sem
framvegis kann að verða sent héð-
. an, en þeir hafa gert að nndan-
j förnu, — þá óskum vér sem allra
í fvrst að mega vita það, og mun
! þá Heimskringla taka til sinna
ráða.
Skilnaðar samsœti.
var próf. Sveinbirni Sveinbjörns-
sjrni haklið í Goodtemplara húsinu
ala, sem fólk vort sækir í stórhóp- ; þriðjudagskveldið í síðustu viku—
um, og sem oss ber að styrkja eft-
ir megni.
nm um gjafir, og svíkja síðan þau
loforð algerlega.
þetta er oss sagt að gert hafi
verið af mörgum mönnum í Rvík,
og er þá mjög sennilegt, að svip-
að hafi ástandið og aðferðin verið
víðar á landinu.
II.
Herra Bjarni Jónsson hefir í rit-
gerð sinni gert þá markveröu skýr-
ingu, sem algerlega réttlætir þá
grunsemd þessa blaðs, sem drepið
var á í fyrri ritgerð, að ekki muni
'öllum gjöfunum hafa verið varið
samkvæmt tilgangi vestur-islenzku
gefendanna. Ilann segir :
“ það hefir alla tíð viðgengist á
Islandi, að gjöfum sé skift til
þeirra, sem ei þiggja úr sveitar-
sjóöi.”
Sé það nú rétt hugsun vor, að
þeir, sem fátæktar vegna neyðast
til að segja sig til sveitar, séu
frekar hjálparþurfar en hinir, sefn
af eigin ramleik hafa ofan af fyrir
sér. þá er sá íslenzki skijningur,
sem herra B. J. hefir skýrt fyrir
oss, og sem útbýtingarnefndin þar
heima hefir framfylgt, sá, að þeir,
sem allslausastir eru Og mest þurf-
andi hjálpar, skuli algerlega rúðir
þeim hluta, sem þeir með réttu
j sína Og feður í sjóinn í mannskaða
j veðrinu mikla, og annars voru
! nokkurrar h jálpar þurfar, og án
i alls tillits til þess, hvort þær
í þægju af sveit eða ekki. Og Heims-
kringla staðhæfir ennfremur, að út-
i bvtingar nefndin á Islandi hafði
i engan siðferðislegan eða annan
j rótt til þess að afskifta nokkra
j eina af þeim þurfandi fjölskyldum
: beirra tiltölulega hluta af gjafa-
fénu.
Ileimskringla hikar ekki við að
segja, að ef Vestur-íslendingum
hefði verið sagt það, þegar sam-
skotanna var leitað, að gjafafénu
vrði þannig varið á Islandi, að
þær ekkjur og börn þeirra, sem
mesta þörf hefðu hjálpar, skyldu
ekkert af því fá, heldur skyldu hin-
ar, sem síður væru þurfandi, verða
látnar njóta þess alls, — þá má
telja vist, að engir — eða að
| minsta kosti sárfáir — hefðu nokk-
uð gefið.
það var tekið fram í gjafa áskor
j uninni í Heimskringlu 17. maí
11906, að gjafirnar ættu að ganga
j“hinu mótlætta fólki
j t i 1 1 í k n a r ”, og í endurnýjaðri
j áskorun í sama blaði, dags. 14.
júní J906, var það tekið fram, að
samskotin ættu að vera “ t i 1
h j á 1 p a r ekkjum og munaðar-
þeirra og leysingjum þeirra manna, sem
eiga af óskiftu gjafafé
annara ; og þeirra hluta skift upp dniknuðti”, o. s. frv.
meðal hinna, sem meö eigin sjálf-!
stæði sínu hafa sýnt, að þeir séu Heimskringla fær ekki betur séð,
síður þurfandi. en a8 ebkjau me?3 8 börnin, sem
j þáði af sveit, hefði með réttu átt
Heimskringla getur ekki álitið t að teljast í hópi hinna mót-
þessa útbýtingaraðferð réttmæta.
Oss virðist hún að öllu leyti ólög-
mæt og rangsnúin, hreint og beint
1 æ t t u , og að hún Og börn henn-
ar væru áreiðanlega “ekkja og
munaðarleysingjar” eins þeirra
Vér stöndum oss ekki við, að
láta leiðast af þeim einstaklingum
hér, sem af eigin geðþótta þjóta
upp til handa og fóta með fjár-
söfnun til landa vorra heima, —
nema vér um leið tryggjum það
tvent : að full þörf sé hjálparinn-
ar, og að henni verði varið sam-
kvæmt tilgangi gefendanna hér.
Fyrir hvorugu þessu er nokkur
trygging fengin, að því er þau
samskot snertir, sem nú er verið
að gera hér vestra.
IV.
Herra Bjarni Jónsson tekur það
fram í grein sinni, “að styrktar-
sjóður sá, sem stofnaður er á Is-
landi handa skylduliði druknaðra
sjómanna, sé ennþá svo> lítill, að
hann geti ekki nálægt uppfylt all-
ar kröfur þeirra, sem hjálpar
þurfa”.
þetta var áður á vitund Heims-
kringlu ; enda þarf ekki sjóður sá
að nægja til allra þarfa hinna hág-
stöddu. þvi að þeir hafa að
minsta kosti 4 aðra inntekta eða
hjálparliði, eins og áður hefir Ver-
ið sýnt fram á ; og þeir allir til
samans ættu aö íiægja til að ann-
ast um þær fáu fjölskyldur, sem
alt þetta umtal er risið út af.
Iléimskringla heldur því ský-
fram, að í þessu tilfelli sé
alls engin þörf fyrir fjársöfnun hér
vestra, til handa þessum 14 ekkj-
um og börnum þeirra. Byrðin af
viðhaldi þeirra er ekki meiri en
svo, að hún er íslenzku þjóðinni
engan vegin ofvaxin.
30. apríl—af rúmlega 200 manns.
Samsæti þetta varð til í tilefni
laust
V.
Bending herra Bjarna Jónssonar
um það, að framvegis megi senda
gjafafé héðan að vestan til Thor-
valdsens kvenfélagsins í Keykjavík,
er að sjálfsögðu velmetin, vegna
þess sérstaklega, að það er nú
þegar sýnt, að þeim mönnum, setn
að undanförnu hafa annast þar
um slíkt gjafafé, er ekki framvegis
trúandi fyrir þeim starfa. þeir j
virðast hvorki hafa vit né velsæm- !
istilfinningu til að gcra það rétt j
og samvizkusamlega. En því að '
eins verður þá konum Thorvald-
sens félagsins lætur trúandi, að
einhver vissa sé fyrir því, að þær i
séu ekki sýrðar þeim sama hugs-
unarhætti, sem einkendi ráðstöfun
11 þúsund króna gjafarinnar áður
umgetnu. Án slíkrar fullvissu tel-
ur Hei,mskringla það ekki takandi
í mál, að trúa þeim fyrir ráðstöf-
un nokkurs gjafafjár héðan að
vestan.
þess skal að síðustu getið, að
svo geta atvik l^gið í komandi tíð,
að bein mannúðarskylda hvíli á
oss Vestmönnum, að hjálpa með
af því, að prófessorinn var á för-
um heim til sín, til Edinborgar á
Skotlandi, eftir nær 8 mánaða
dvöl hér vestra. Á þessu tímabili
liafði hann ferðast um allar bygð-
ir íslendinga, o,g hvervetna skemt
Islendingum með hljómlist sinni
og íslenzkum þjóðsöngvum. Einn-
ig með fyrirlestrum um þjóðernis-
leg málefni.
það mun vera alment álit landa
vorra hér vestra, að mætari eða
víðfrægari gestur hafi enn ekki
! beimsótt oss, né nokkur, sem eins
| einlæglega hefir sýnt viðleitni til
j þess, að kynnast oss nákvæmlega
i °£ högum vorum öllum og fram-
tiðarhorfum.
Islendingar hv,ervetna liafa viður
j kent þetta.Og virt það, og> því til
j sönnunar hafa landar vorir í llest-
| um þeim bygðum, sem Svein-
björnsson hefir heimsótt, sæmt
I hann einhverri lítilli vibargjöf, er
hann mætti taka heim til sín til
j minja um komu síua í bygðir
þeirra.
það lagðist fyrir nokkrum vik-
j um á meðvitund nokkurra landa
| vorra hér í borg, að Próf. Svein-
björnsson mætti ekki svo fara héð-
an, að ekki flytti hann með sér
einhver sýnileg og áþreifanleg
minnismerki samfunda hans og
Winnipeg Islendinga. Fólkið gerði
sér ljósa grein fyrir því, hve afar-
mikið fjárhagslegt tjón það er fvr-
ir einn “professional” mann, að
slíta sig upp frá startsemi sinni
og heimili og vera hvorutveggja
fjarverandi um 8 mánaða tíma, á
stöðugu ferðalagi erlendis, og að
þola sjálfur allan kostnaðinn, sem er ivrirsogn a grein í
slíkum ferðalögum fylgir. Og með i ^ripglu 25. apríl þessa
því, að þessi ierð var getð í því I víkjandi samskotum tif
skyni eingöngu — fyrir áeggjan
sjálfra Vestur-íslendinga — að
kynnast högum þeirra og um leið
að skemta þeim og fræða, — þá
var það vilji fólksins, að skilnað-
arsamsætinu skyldi hagað svo, að
hinn mæti gestur yrði þar látinn
vita þennan skilning fólksins og
hugarþel þess til hans.
hafið þokað oss saman í dreifing-
unni með yðar ógleymanlegu ram-
íslenzkti, heillandi hljómleikum!
þér hafið orðið oss kærasti og
bezti gesturinn, sem, ef til vill,
nokkurntima hefir heimsótt oss
Vestur-íslendinga handan um haf.
“Nú skilja vegir um stund. þér
hverfið héðan að minsta kosti í
bili. En hvort sem brottvera yðar
verður löng eða skömm, fylgja yð-
ur hugheilustu árnaöaróskir
Winnipeg-búa, sem biðja yður að
skilnaði að þiggja þessa gjöf.
“Forsjónin lengi lífdaga yðar,
j svo að þér megið enn vefa mörg
hrífandi, fjörug sönglög inn í vora
hugnæmu, snjöllu þjóðsöngva, og
Ivti úeg yðar vaxa mót sólu!
“þökk fyrir dvöl yðar vestan
hafs! þökk fyrir þjóðræknina, scm
þér endurvöktuð í brjóstum vor-
um! þökk fyrir töfraheima hljóm-
listarinnar, sem þér hafið opnað
oss, aldni tónsnillingur!
“Fyrir hönd íslendinga í Winni-
i,es:-
Ávarp þetta, sem var skrautrit-
að af herra Fratik Johnson í
Seattle, Wash., afhenti forseti
heiðursg«estinum í silfurskríni all-
rniklu, sem gert var í lögun eins
og “upright” piano, smíðað sér-
staklega fyrir þetta tækifæri og
kostaði $150.00. Fratnan á þetta
silfur-píanó var letrað : “Til Próf.
Sveinbjörns Sveinbjörnssons í
minningar og heiðursskyni fyrir
heimsókn 1912, frá nokkrum vinum
og samlöndum í Winnipeg”. —
í skríninu voru einnig eitt hundr-
að pund í ensku gulli.
Próf. Sveinbjörnsson þakkaði
gjöfina með lipurri ræðu.
Næst fóru iram ræðuhöld og
söngur, hljóðfærasláttur oe veit-
ingar. Sjálfur sjtilaði og Próf.
Sveinbjörnsson nokkur stykki, þar
með nýja lagið h;ins, sem hann
hefir tileinkað Vesturlslendingum :
“Björt mey og hrein”.
Samsætinu var slitið nær mið-
nætti.
Eigum vér að gefa ?
fyrirsögn á grein í Heims-
árs, við-
ekkna
druknaðra sjómanna á íslandi. —
Greinin er að' miklu leyti sann-
g-jörn, en í henni kemur fram nokk
ur ókunnugleiki um fyrirkomulag
heima á Islandi, en hér í Ameríku
inunu fáir vera slíku fyrirkomu-
lagi vel kunnugir, og vil ég því
leyfa mér, að gefa um það nokkr-
ar skýringar, þar eð ég var í nefnd
þess vegna höfðu menn þeir, sem
fvrir hreyfingunni stóðu, haft sam-
tök til þess, að undirbúa kveðju-
samsæti þetta þanr.ig, að Próf.
Sveinbjörnsson mætti verða það
að einhverju leytf eftirminnilegt.
ITerra John J. Vopni stýrði sam-
sætinu. Hann hafði sniðið skemti-
skrána svo, að hún vrði setp allra
frjálslegust, og að hver gæti borið hlÚttöku
þar fratn það, sem honum undir-
búningslaust bvggi í huga.
Eftir að þrjár ræður höfðu flutt-
ar verið, og nokkur lÖg sungén og
spdttð, las forseti upp svohjóðandi
ávarp ti
þeirri, sem kosin var í Reykjavík en ohlutdrægum.
gjafir Vestur-lslendinga, hvenær
sem er, koma að tilætluðum not-
um, og mun ég benda á góða að-
ferð framvegis síðar í grein minni.
1 greininni stendur, að engir á
Islandi hefi gefið i ekknasjóðinn
eftir að ellefu þúsundirnar hafi
komið frá Vesturheimi. þetta get-
ur satt verið, en þess ber lika aö
gæta, að samskotin hófust strax,
þegar slysið varð, og munu hafa.
verið allstaðar á landinu um garð
gengin áður en gjöfin kom héðan
að vestan.
En það er engin ofætlun af gef-
endum, að óska eftir skilagrein
fyrir gjöfum sínum. þær ellefu þús-
undir, sem Heimskringla getur um
— komust áreiðanlega á tilætlaða
staði, án þess að faTa í skuldir,
eða óþarfa, sem ég vona að Heims
kringlu verði gerð skilagrein fyrir
að heiman, því margir af neindar-
mönnium munu vera fúsir að skýra
það betur en ég g«et gert hér.
það hefir alla tíð viðgengist á
Islandi, það ég til veit, að gjöfum
sé skift til þeirra, er ei þiggja úr
sveitarsjóði. það fólk, sem þiggur
úr sveitarsjóði, fær hjálp, þegar
það vantar, og mundi því álítast*
ef slíku fólki væri veitt af gjöfum,
;ið það væri veitt þeirra sveit, og
væri það ekki til að aftra fólki frá
að segja sig til sveitar.
Ekki er mér kunnugt um með-
ferö gjafafjárins til Hnifsdals, en
hugsandi er, að þar sé orðum auk-
iö eins og oft vill verða, að það
sé ekki nema hálfsögð sagan, þeg-
ar einn segir frá ; og stundum hef-
ir sýnst, að menn gætu gert úlf-
alda úr býflugu. þegar hópur
manna er látinn í eina gröf, þá er
ekki ' ósanngjaxnt, að setja sér-
stakt merkj um slika gröf, “og ætti
sú upphæð ekki að verða stór
missir fyrir liverja ekkju, Og gef-
endur mættu gjarnan haía heiður-
inn af, að slíkt leiði yrði ekki fót-
um troðið af mönnum og skepn-
um í nokkur ár.
En hvað hæft er í girðingar-
kostnaðinum, vona ég að Ileims-
kringla fái síðar betri skýringu á.
Hvað viðvíkur þeim 13 eða 14
ekkjum og börnum þeirra, er
druknuðu á fiskiskipinu G e i r ,
veit ég að ekki verða látnar líða
neyð, frekar en aðrir bágstaddir á.
íslandi ; allur sá hópur tilheyrir
einhverri sveit ; en flestar af ekkj-
: unum munu í síðustu lög biðja
um styrk úr sveitarsjóði, og væris
i því mjög mikið kærleiksverk, að
Iáta þær ekki þurfa þess á fyrsta
ári — ofan á alla sína miklu sorg,
setn þa>r óiefað bera, minsta kosti
eitt ár.
það er rétt, að stofnaður er
styrktarsjóður á íslandi handa
| skyldtiliði druknaðra sjómanna ;
en sá sjóður er svo lítill ennþá, að
I hann getur ekki nálægt uppfylt
í allar kröfur þeirra, sem hjálpar
þurfa.
Ileimskringla bendir á, að helzta
leiðin til að fá skilagrein fyrir gjöf-
um Vestur-íslendinga væri að>
| senda Frelsishernum á Islandi gjaf-
irnar til iitbýtingar.
Ég efast ekki um, að þá kæmæ
gjafirnar í góðra manna hendur ;
ég þekki flesta, sem eru í Frelsis-
hernum í Revkjavík. þar eru ekki
svo margir, en er að sjálfsögðu
gott fólk, og óefað kunnugt fátæk-
ara fólkinu í Reykjavík. En kunn-
ugleikinn þarf að ná lengra við
svona tækifæri. Eg vil því benda
á félag í Reykjavík, sem fullkom-
lega mætti trúa fyrir, að útbýta
samskotafé til Islendinga.
Félagið heitir “Thorvaldsens-
félag”, stofnað 19. nóvember 1875,
af helztu konum í Reykjavík, og»
margar af helztu konum landsins
munu vera í því félagi, og væri
því áreíðanleg vissa fyrir því, að
það útbýtti þeim gjöfum, sem því
væru sendar, án þess að taka sér-
staka borgun fyrir verk sitt, — þó
svo að gjafirnar væru ellefu
h u n d r u ð þúsund krónur. —
þetta félag hefir sýnt sig hjálplegt
í öll þessi ár, síðan það var stofn-
að, og er alls ekki gróðafyrirtækis
félag, og mun vera kunnugt um
hag flestra á landinu, þar sem svo
margir meðlimir eru í.
Eg vona, að gr.ein þessi verði
dálítil leiðheining fyrir Heims-
kringlu, og að hún virði hana á
betra veg af mér, sem kunnugum,
til að útbýta þeirri stóru upphæð,
sem Vestur-íslendingar gáfu til
ekkna drttknaðra sjómanna mann-
skaða-árið mikla, og var é,g þá
einnig í fátækranefnd Reykjavíkur-
bæjar, og get því frekar borið um
slíka aðferð við útbýting gjafa
Með virðingu,
Winnipeg, 29. apríl 1912.
Bjarni Jónsson.
Vestur-fslendingar eiga stóran
heiður skilið fyrir sína drengilegu
til Islendinga heima,
þegar þeim hefir mest á legið,
enda ekki v.erið látið hjá líða lengi
að tilkynna þeirra hjálpsemi í öll-
um blöðum íslands. Um það hafa
ekki verið pólitiskar deilur. Eg get
fullvissaö Heimskringlu um, að
Eg undirritaður hefi,til sölu ná-
lega allar íslenzkar bækur, sem til
eru á markaðinum, og verð að
hitta að Lundar P.O., Man.
Sendið pantanir eða finnið.
Neils E. Hallson..