Heimskringla - 12.09.1912, Blaðsíða 5

HEIMSKEINGTM
WINNIPEG, 12. SEPT. 1912. 5. BLS^
Agrip af reglugjörð
dm heimilisréttarlönd í C a n a d a
N orðvestur landinu.
Sérhver maepeskja, sem fjöl-
skyldu hefir fyrir aÖ sjá, og sér
hver karlmaður, sem orðinu er 18
ára, hefir heimilisrétt til íjórðungs
úr ‘section’ af óteknu stjórnarlandi
í Manitoba, Saskatchewan og Al-
berta. Umsækjandinn verður sjálf-
ur að koma á landskrifstofu stjórn
arinnar eða undirskrifstofu í því
béraði. Samkvæmt umboði og með
sérstökum skilyrðum má faðir,
móðir, souur, dóttir, bróðir eða
systir umsækjandans sækja um
landið fyrir hans hönd á hvaða
skrifstofu sem er.
S k y 1 d u r. — Sex mánaða á-
búð á ári og ræktun á landinu i
þrjú ár. Landnemi má þó búa á
landi innan 9 mílna frá heimilis-
réttarlandinu, og ekki er minna en
80 ekrur og er eignar og ábúöar-
jörð hans, eða föður, móður, son-
ar, dóttur bróöur eða systur hans.
í vissum héruðum hefir landnem-
inn, sem fullnægt befir landtöku
skyldum sínum, forkaupsrétt (pre-
•mption) að sectionarfjórðungi á-
föstum við land sitt. Verð $3.00
ekran. Skrldur :—Verður að
sitja 6 mánuði af ári á landinu i
6 ár frá þvi er heimilisréttarlandið
vav tekið (að þeim tfma meðtöld-
um, er til þess þarf að ná eignar-
bréfi á heimilisréttarlandinu), og
50 ekrur verður að yrkja auk-
reitis.
Iyandtökumaður, sem hefir þegar
notað heimilisrétt sinn og getur
ekki náð forkaupsrétti (pre-emtion
á landi, getur keypt heimilisréttar-
land f sérstökum héruðum. Verð
$3.00 ekran. Skyldur : Verðið að
sitja 6 mánuði á landinu á ári f
þrjú ár og rækta 50 ekrur, reisa
hús, $300.00 virði.
W. W. C O R T,
Deputv Minister of the Interior.
Islands fréttir.
FRÁ ALÞINGI.
Stjórnarskrármálið.
það kemur víst flestum þing-
mönnum satnan um, að gera ekk-
ert í því máli á þessu þingi. það
sem skilur, er hvernig eigi að
fóðra það.
Meirihluti nefndar (Guðl., Lár-
us, Jón. Ól., Jón sagnfr.) vill að
um málið sé gerð þingsályktunar-
tillaga svo hljóðandi :
“Neðri deild alþingis ályktar,
að skora á landsstjórnina að
leggja fyrir næsta alþingi frum-
varp til breytinga á stjórnarskrá
landsins, svo framarlega, sem þá
verður ekki fengin vís von um
góðar undirtektir af hendi Dana
undir nýja samninga um sam-
bandsmálið á grundvelli frum-
varps millilandanefndarinnar frá
1908”.
Tveir nefndarmanna (Valtýr og
Ivr. J.) vilja afgreiða það með
röks'tuddri dagskrá svo hljóðandi:
‘‘Með því að horfur virðast vera
á því, að bráðlega verði leitað
nýrra samninga um sambandsmál-
ið, er leiði til sambandssáttmála
við Dani, og af slíkum sáttmála
liljóti aftur að leiða stjórnarskrár-
breytingu, álítur deildin, að heppi-
legast sé og kostnaðarminst fyrir
þjóðina, að láta allar breytingar á
s.tjórnarskránni bíða, unz útséð er
um, hvernia þessum samningum
reiðir af, og tekur því fyrir næsta
mál á dagskránni”.
Minsti hluti nelndarinnar (Skúli
(Thor.) vill aftur á móti láta
samþykkja það óbreytt.
Fvrirspurnir.
Fyrirspurnin um áfenga drykki
var til umræðu nýlega og urðu
um hana talsvert harðar umræður
Kom það upp, að rauðv nstunnur
höfðu Verið látnar með leyfi ráð-
hetra í skip á höfninni og afhentar
baðan frönskum fiskiskipum. Og
bótti meirihluta deildarmanna það
lag&brot, og var samþykt svo-
hljóðandi rökstudd dagskrá, með
12 atkvæðum gegn 10 :
“í því trausti, að landsstjórnin
líði ekki átölulaust brot á áfengis-
löggjöf landsins, tekur deildin fyr-
ir næsta mál á dagskrá”.
Öanur fvrirspurn er á ferðinni
frá Dr. Valtýr um Bjarna Jónsson
viðskiftaráðanaut. því hann fáist
við blaðatnensku og pólitiska
starfsemi, þvert ofan í erindisbréf ;
því hann dvelji mánuðum saman
á Islandi og um ferðakostnað
hans.
Lotterí-frumvarpið,
sem verið hefir fyrir alþingi 'í sum-
ar, þar sem þeir Magnús Stephen-
sen fyrv. landsh., Sighv. Bjarna-
son bankastj. og Knud Philippsen
hinn danski fá leyfi til að reka ís-
lenzkt lotterí (eða “happadrætti”)
gegn því að greiða í landssjóð 4
prósent af andvirði keyptra seðla
(eða minst nál. 200 þús. kr. á ári)
er nú afgreitt af þinginu sem lög.
— þá munar í skildinginn, Mess-
aða löggjalana, — “bara peninga,
hvernig sem þeir eru kugnir! ”
sagði maðurinn.
Ný tóbaksverksmiðja
D. Thomsen konsúll hefir sent al-
þingi erindi þess efnis, að hann
hafi leitað samninga við 2 öflug-
ustu tóbaksgerðarmenn í Khöfn,
E. Nobel og Chr. Augustinus, og
séu þeir fúsir á, að koma hér upp
tóbaksverksmiðju fyrir alt að /4
milíón króna, er veiti 50 manns
stöðuga atvinnu. Vilja þeir fá 20
ára einkarétt til innflutnings og
tilbúnings á tóbaki á íslandi, gegn
því að greiða landssjóði 3 kr. af
hverju kiló af öllu tóbaki og vindl-
um. Loía þeir að vinna að eins
góðar tóbakstegundir og selja þær
með innkaupsverði, að viðbættu
landssjóðstillagi og starfskostnaði.
— Landssjóður á kost á að kaupa
verksmiðjurnar hvenær sem hann
vill með kostnaðarverði.
Augustinus hefir nú sent son
sinn til Reykjavíkur til samninga
um málið.
Ný millilanduncfnd
vona bræðingsmenn margir að nú
í aðsigi. þá langar alla til að
bregða sér suður að Eyrarsundi,
til “skemtunar og fróðleiks”. En
hætt er við að fái færri en vilja,
og sagt er, að bræðingar vilji ekki
láta leita út fyrir vébönd alþingis.
Ná Hjörleifungar ekki upp í nefið
á sér fyrir ergelsi yfir þeim frétt-
um, af því þeir lifa nú á tómum
vonum.
ölympiufararnir
komu til Revkjavíkur i vikunni
um miðjan ágúst. Með Botníu
komu þeir Axel Kristjánsson, Guð-
mundur Kr. Guðmundsson, Kári
Arngrímsson, Magnús Tómasson
og Sigurjón Pétursson, en Hall-
grímur Benediktsson og Jón Hall-
dórsson komu með Vestu. Halldór
Hansen varð eftir í Khöín vegna
veikinda.
þess hefir áður verið getið hér í
blaðinu, að þeir glímdu í Stadion
7. júlí. Var þar þá fátt áhorfenda,
en gliman féll mönnum svo vel í
geð, að afráðið var að þeir,glímdu
aftur, og fór sú glíma fram 15.
júlí, og var þar kept um bikar
þann, er landar í Danmörku höfðu
gefið. 1 þetta skifti voru áhorfend-
ur um 20,000, og var glímumönn-
um tekið með nwklum fögnuði.
Ilallgrímur vann bikarinn. þann
17. júlí fóru þeir til Málmhauga
og voru þar í 3 daga. Voru boðn-
ir þangað til að glíma á íþrótta-
móti, er þar var haldið. þrenn
verðlaun voru þar fyrir íslenzka
glímu. Vann Hallgrimur 1., Sigur-
jón 2. og Guðm. Kr. Guðmunds-
son 3. verðlaun. Svium hefir fallið
íslenzka glíman mjög vel í geð, og
hafa mikinn hug á að læra hana.
S'trákarnir í Málmhaugum voru
farnir að glíma hver við annan
þar á götunum. — í Málmhaugum
vann Sigurjón 2. verðlaun í grísk-
rómverskri glímu, oa átti þar þó
við sér þyngri menn.
þess hefir áður verið getið hér í
blaðinu, að sundurþykkja kom upp
milli Dana og íslendinga á Ólymp-
íu-mótinu. Síðan hafa Danir ekki
gert það endaslept, að reyna að
beita íslendinga ójöfnuði. Danski
sendiherrann í Stokkhólmi kærði
glímumennina og einkum Sigurjón
fvrir utanríkisráðherranum danska
Sakarefnið var einkum það, að
að þeir hefðu neitað, að þeir væru
danskir. Sigurjón svaraði með
því, að kæra Frits Hansen, for-
ingja Dana í ólympíuleikunum,
fyrir utanríkisráðherranum fvrir
rangindi og ójöfnuð. Danir sendu
langflesta menn í leikinn, en hafa
eigi unnið sigra að sama skapi.
Ein 1. verðlaun fengu þeir og
eitthvaö af 2. og 3. verðlaunum.
Glímumennirnir glímdu hér á t-
þróttavellinum á mánudagskveld-
ið (14. ág.J, og var þeim fagnað
vel af áhorfendum. Sama kveldið
var þeim ltaldið samsæti í Iðnó.
Guðm. læknir Björnsson og Axel
Tulinitts töluðu fyrir glknumönn-
unum og Sigurjón og Ilallgrímur
töluðu af þeirrá hendi.
Ólympíufararnir láta hið bezta
af för sinni. Viðtökur þær, er þeir
iengu hjá Svíum segja þeir að
ltafi verið ágætar. þeir hafa séð
margt ov lært margt í íþróttum i
förinni, sem eflaust verður íslenzku
íþróttalífi til gagns og framfara.
—(Reykjavík 17. ág.).
Aflabrögð.
Síldveiði fyrir norðan land er
enn mikil. Fyrir þremur dögum
hafði Skallagrímur komið inn með
yfir 500 tunnur. Hér syðra virðist
og vera mikið um síldargöngur.
Skipið Nora, eign Miliónafélagsins,
hefir komið 4 sinnum inn í vikunni
og hefir fengið um 430 tunnur a*f
reknetsíld.
Skúturnar eru sem óðant að
koma inn. þær, sem komnar eru,
þykja hafa fiskað vel : Ása .32
þús., Sigríður 28 þús., Valtýr 27
þús., Hafsteinn 26 þús., Björn
Ólafsson 25 þtis., Guðrún Soffía
24 þús., Langanes 23J4 þús. og
Guörún frá Gufunesi 22 þúsund, að
sögn.
— Kapt. Trolle er nýlega farinn
frá Gautaborg við þriðja mann og
ætlar að halda til Reykjavikur. í
bátnum er ‘hexa’-mótor.
— Porvaldur læknir Pálsson, sér-
fræðingur í magasjúkdómum, er
heim kominn með Sterling.
— Jónas Pálsson söngfræðingur
frá Winnipæg hélt hér píanó hljóm-
leika í Bárubúð sl. laugardagskv.
(10. ág.). Hann hefir verið 12 ár
vestra, numið þar söngfræði og i
unnið sér þar álit. En fyrstu til- I
sögn hafði hann fengið á Eyrar- j
bakka hjá Jóni Pálssyni nú Lands-
bankagjaldkera. Jónas er tengda-
sonur Baldvins Baldvinssonar, rit- j
stjóra Heimskringlu. Tfir hljóm- J
leikttm hans var vel látið og
mttndu þeir hafa verið meira sótt-
ir, ef á öðrum árstíma hefði ver-
ið. — (Lögrétta, 14. ág.).
— Íslandsglíman 1912 fór fram
15. ágúst á Iþróttavellinum í
Rvík. Fáir þátttakendur. Sigur-
jón Pétursson hlaut beltið. Ilallgr.
Benediktsson glímdi ekki, eins og
menn ltöfðu búist við, og þótti
mönnum það svik í tafli. Næst
Sigttrjóni gekk Kári Arngrímsson
frá Ljósavatni.
— Próf. Finnur Jónsson fót- j
brotnaði nýlega vestur á Snæfells-
nesi.
— Aðst. lögreglast. á Sigluf. um.
síldveiðitímann er skipaður Guðm.
Guðlaugsson ; hann fór með Fálk-
anum norður nýlega.
— Skagafjarðarsýsla er veitt
Magnúsi Gtiðmundssvni stjórnar-
ráðsaðstoðarmanni. Fór hann
norður 15. ágúst með fjölskyldu
sína, en kemur aftur í miðjum sept
ember til þess að dæma í gjald-
keramálinu.
— Á ísafirði er nú kominn góð-
ur afli, — fiskur komið með hafís-
hroðanum, sem barst upp að norð
vestur kjálkanum í öndverðum ág,
eða var þar þá skamt undan landi.
Grasspretta varð góð þar vestra,
en kvartað þó um, að brunnið hafi
af túnum á stöku stöðum,— tíðin
of þurrviðrasöm. — Verzlun Á,
Ásgeirssonar á ísafirði átti sextiu
ára afmæli 26. júní sl.
— Kuldakastið um mánaðamót-
in júlí og ágúst var all-hart á sum
tim stöðum á Norðurlandi. — 1
F njóskadalnum (1 Suður-þingeyj-
arsýslu) t. d. svo mikill snjór á
jörðu (1. og 2. ág.), að eigi varð
sint slætti, og aðfaranóttina 2. ág.
snjóaði á Akureyri ofan að sjó,
enda hafði og dagana áður verið
snjóhríð á fjöllum, og hvítnað nið-
ur í mið fjöll. — Heyskapur hefir
yfirleitt gengið vel nyrðra.
— Skagfirðingar hafa í sumar
rekið talsvert af hrossum til Ak-
ureyrar, — til útflutnings þaðan.
— Á Krossanesi og að DagVetð-
areyri við Eyjafjörð, er nýlega
byrjuð síldarlýsisbræðsla í stórura
stíl.
* tlastígs tugga fyrir þá
sem kretiast betra en
vanalega gerist.
“Empire Navy Cut” er
sérífega ágætt munn-
tóbak—hreint, smekk-
gott og varanlegt.
Yður mun áreiðanlega
geðjast að “ Empire
Navy Plug”
ALLIR GÓÐIR VERZLARAR HAFA ÞAÐ
—BIÐJIÐ YÐAR.
k Á
80 Sögusafn Heimskringlu
hann svo mikið, að hún vildi ekki gefa sig betur í
ljós, — gætti hann ekkert að ; en sagði að eins hátt
við amttnanninn, er var farinn að heyra illa, að eitt-
hvert dýr væri víst að læðast eftir runnunum. Svo
hló hann lágt Og- gletnislega, og leiddi gamla mann-
inn af stað, með stóran bókabunka undir hendinni,
er hann hafði lánað honum, og sem amtm^ðurinn
hafði sjálfur valið úr bókaskáp hans, því hann sagði,
að sig þyrsti i lestur góðra bóka, en sem hann nú
um tíma hefði ekki getað veitt sér, því hann hefði
neyðst til að selja hið ágæta bókasafn sitt, er hann
hefði eytt í svo þúsundum skifti.
Hr. Markús hafði komið sér saman við Griebel
leiguliða sinn um, aðlhann rétti hjáleigufólkinu hjálp-
arhönd ; var sú hjálp góðfúslega í té látin. En kona
hans sagði, að Pétur sinn kæmilalt af öllu því fram,
er hann vildi vera láta, jafn mcinlaus og sakkysis-
legur og hann sýndist vera, þá gæiti hann líka verið
kænn, og hún yrði í guðsnafni, að segja já og amen
við því öllu saman ; en hún spenti gre.ipar og hristi
höfuðið yfir unga húsbóndanum, er að öllum líkind-
um vissi ekki, hvað hann átti við peninga sína að
gera, — annars myndi hann ekki dansa svona fjörugt
á hálum ís. Án efa gat hún búið saman við amt-
mannsfrúna og kenslukonuna, henni gerði ekkert til,
þó hún yrði að rétta gömlu konunni hjálpandi hönd,
það gerði hún með gleði; og dramb ungfrúarinnar
gat hún látið sem hún sæi ekki. En við amtmann-
inn, þennan letisegg, sem myndi allstaðar verða of-
an í og að öllu finna, yrði verra að lynda ; og þó
hún gæfi kúnnihans brauð og smjör og horðuSti
hænsunum hans haframjöl, myndi honum samt sem
áður þykja ábótavant. Og vinnukonan, með alla
hæverskuna, gat víst ekki þrifist á herragarðinum,
þar sem vinnufólkið vann í gróftim fötum og skýlu-
laust. Stúlkan myndi að eins spilla hinu vinnufólk-
Bróðurdóttir amtmannsins 81
inu, Og- sjálf kvaðst hún hafa óbeit á henni, — og af
jíilviljun einni óx þessi óbeit, eins og hr. Markús fékk
að komast að raun um þann sama dag.
Hann hafði fengið langt bréf frá bókara sínum,,
viðvíkjandi ýmsum áríðandi viðskiftum, og v'arð því
að skrifa honum aftur. það tók langan tíma; hafði
hann setið við skrifborð sitt í gluggahorninu og
verið svo niðursokkinn ofan í starf sitt, að hann
vissi ekkert um, hvað fram fór úti fyrir. Enginn
hafði truflað hann ; vinnukonan hafði borið á borð,
og síðan hafði hann ekkert annað hljóð heyrt en
sargið í penna sinum ; en nú voru dyrnar opnaðár
rösklega, og inn kom frú Griebel með eftirmiðdags-
kaffi handa honum, eins og hún var vön að gera.
‘það er satt, að húsið okkar er indælt og svalt,
úti er tnjög mollulegt og heitt’, sagði hún, er hr.
Markús hafði heilsað henni ; hún þurkaði sér í fram-
an með svuntuhorninu. ‘Lovísa mín og ég fórum
snemtna i morgun og tíndum fulla körftt af berjum ;
við fórum klukkan fjögur og gengum til Grafenholz,,
þar vaxa þau jafn stór og Itálfur hnefi minn. Bara
fyrir það fór ég þangiað, annars gætu ekki tíu hestar
dregið mig á þann stað, því mér geðjast ekki að
skógarverðinum þar ; hann er eins drambsamur og
sérsinna og hjáleigufólkið, — og vel á minst, meðan
ég man eftiý að segja }>ér frá því, ég vil ekki vera
eina stundu undir sama þaki og hjáleigustúlkan, —
vegna Lovísu minnar, hún kemur heim í skólafríinu.
Eg sá nokkuð í dag, sem gekk yfir mig. Getur þti
ímyndað þér, hvað það var? Stúlkan kom út frá
skógarverðinutm klukkan hálffimm í morgun! Ha,
ha, þú roðnar þá svona mikið ; en það er líka ekki
nema eðlilegt, að menn roðni, er þeir sjá og heyra,
hvernig tuigu stúlkurnar haga sér nú á dögum’.
Ilún setti bollann á borðið. ‘Nú hefi ég sagt frá
þessu hneyksli, og þig getur ekki undrað, þó gamla
82 Sögusafn Heimskringlti
frú Griebel snúi nefinu upp í loftið. Ef amtmanninn
vantar stúlku, þá skal ég útvega honum hana ; en
þessi, sem hann hefir nú, kemur ekki inn fyrir mínar
dyr, og vonandi hefir hún svo mikla sómatilfinningu,
að fara ekki íram á slíkt. Hjá Griebel fólkinu ræð-
ur heiður og góð hegðan mestu, hr. Markús! Og
láttu nú ekki kaffið verða kalt, og skrifaðu ekki
þangað til þú veikist, andlitið á þér er sem eitt eld-
stýkki’.
Varla var hún horfin út tir dyrunum, þegar ht.
Markús spratt upp. Gamla frú Griebel fór meff
slúður, líkt og fleiri konur á hennar aldri. Hann hafði
orðið að sitja á sér með að taka ekki í herðar henni
og hrista hana óþyrmilega. því varð aö vísu ekki
neitað, að stúlka sú, er hér var um að ræða, var fá-
lát og lireykti sér skör hærra, en staða hennar
leý'fði henni, og það eitt var nóg til að auka kala
övina hennar ; en sjálf var hún óspilt, stóð alveg á
satna, 4 hvaða tíma hún sást koma út frá skógvarð-
arhúsinu. Ilann fann til sársauka, er hann heyrði
stúlku þessa setta í samband við ‘‘grænstakk". Hann
sá uú líka, að þetta miskunarverk hans, eins og
Pétur Griebel kallaði það, nefnilega hjálpsemi hans
við amtmanninn, var að snúast alt öðruvísi en hann
í fyrstu hafði ætlað. Auðvitaö gat hann alt af sagt,
að hann væri að eins að fratnkvæma síðasta vilja
frændkonu sinnar, á sem haganiegastan hátt, — en
þessi flýtir átti ekkert skylt við göfugar hvatir.
Hreint og beint sagt, hann hafði öfundað “græn-
stakk” af mannúð hans ; hann hafði óskað eftlr að
vinna á móti honum, en ekki tekist það betur en
svo, að ltann hafði losað stúlkuna við skyldur henn-
ar í hjáleigunni, svo nú gat hún gifts skógverðinum
nær sem hún vildi.
Frú Griebel hafði sagt satt, andlit hans var sem
glóandi eldstykki og blóðið þaut um æðar hans.
Bróðurdóttir amt ma n n s i n s 831
Hann gekk um gólf og gat sér til af hverju órósemi
ltans stafaði. Leit ekki hel/.t út fyrir, að frændi
hans horfði á hann með hæðnisglotti, — á lásasmiðs-
soninn, er sór sig í alþýðuættina og sótti eftir sveita-
stúlku, er vann fyrir viðurværi sinu og gekk á gróf-
um fötum, með hendur harðar og brúnar af vinnu^
En var það skrifað á enni hennar, er brosti svo blíð-*
lega við hlið hins drambláta manns, að hún væri af
göfugum ættmn ? Gat ekki stúlkan með fallega
dökka hárið staðið hnarreist við hlið hennar? Hún
var eins falleg og hafði sömu gáfulegu augun, er
höfðu gagntekið hjarta hans þann sama dag, er hann
frekjulega hafði rifið skýluna af henni. Hann vildi
komast út ; jafnvel þó heitt og mollulegt væri, var
þó betra, að ganga undir beru lofti en þarna inni*
sem ltonum fanst hann ætla að kafna.
Hann tók hatt sinn ; pennanum hafði hann fleygt
og lá hann ofan á pappírnum hans í stórum blek-
polli; bréfmiðar láu hér og hvar um gólfið ; þeir
höfðu dottið, þegar hann stóð upp. Hann var nu
ekki að hiröa um svoleiöis smámuni, og þó bókarf
hans hefði beðið um áríðandi svar, þá hljóp hr*
Markús, þessi staki iðju og reglumaður, nú út, og
skildi alt eftir í reiðuleysi.
11. KAFLI.
Án minstu umhugsunar beygði hann inn á vegúra
er lá að hjáleigunni ; áformi sínu, að sneiða sig sem
mest hjá þeim bæ, skeytti hann nú engu. Eigi hik-