Heimskringla - 24.10.1912, Blaðsíða 4

1. BLS,
WINNIPEG, 2-1. OKT. 1912.
' ' I
HEIMSKKINGG A
Heimskringla
Pablished every Thursday by The
ðeimskrin^la News4 Fublisbing Co. Ltd
Verö blaOsins f Canada o* Kandar
|2.00 nm Ariö (fyrir fram horiraö).
Sent til íslands $2.00 (fyrir fram
borgaO).
B. L. BALDWINSON
Bditor A Manager
OtJice:
729 Sherbrooke Street, Winnipe?
BOl 3063. Talafmi Garry 41 10
Hon. F. D. Monk.
Hann hefir um langan aldur ver-
iö leiðtojíi Conservatíva flokksins í
Quebec fylki og jafnframt átt sæti
í ríkisþinginu í Ottawa. Hann er
hæfileikamaður mikill, góður lög-
fræðingur og mælskumaður. Eng-
inn heíir í Austurfylkjunum unnið
meira fyrir framgang Conservatív
stefnunnar en hann, og enginn
vann meira að sigri Conservatíve
flokksins en hann við síðustu
ríkiskosningar. J>að var þvi eðli-
legt í mesta máta, að Rt. Hon.
Borden tæki hann inn í ráðaneyti
sitt, þegar hann myndaði stjórn
sína fyrir einu ári, rúmlega, og
fæli honum umsjá einnar allra þýð-
ingarmestu deildar sjórnarinnar, R
ingarmestu deildar stjórnarinnar,
Hon. F. D. Monk hefir síðan
hann varð opinberra verka ráð-
gjafi, unnið starf sinnar köllunar
af mestu alúð, og svo nákvæm-
lega við hæfi ríkisbúa, að engin
umkvörtun hefir komið úr nokk-
urri átt yfir ráðsmensku hans.
En nú hefir þessi ráðgjafi sagt
af sér ombætti í ráðaneyti Mr.
Bordens. Ástæðan, sem hann færir
fyrir að segja af sér opinberra
verka embættinu er sú, að hann
geti ekki samþýðst skoðun Mr.
Bordens á nauðsyn þeirri, sem
stjórnarformaðurinn telur vera til
þess, að næsta þing velti skyndi-
styrk til herflotadeildarinnar
brezku.
Mr. Monk hafði á liðnum árum,
í ræðum sínum víðsvegar um Que-
bec fylki, haldið fram þeirri stefnu,
að atkvæða þjóðarinnar skyldi
leitað um stefnu stjórnarinnar í
því máli, áður en þingið gerði
nokkrar bindandi ráðstafanir í því
efni. En nú er það ljóst, að Mr.
Borden hefir þá bjargföstu sann-
færingu, að þetta styrktarmál, til
herllotans brezka, þoli alls enga
bið, heldur verði hjálpin að veit-
ast tafarlaust ; og í því skyni hef-
ir hann kallað þingið saman þann
21. nóvember næstk. að leggja fyr-
ir það frumvarp til laga
skyndi-styrkveitinguna
grcindu.
Ekkert er ennþá kunnugt um
það, hvernig Borden stjórnin hygst
að haga þessari styrkveitingu, þó
alment sé svo skoðað, að þingið
verði beðið að veita beina peninga
gjöf eða tillag í eitt skifti fyrir öll
til brezku herflotadeildarinn'ar, svo
nemi 20 til 30 milíónum dollara, —
eða svo sem svarar því, er 3 öflug
brynskip albúin muni kosta. þessi
tilgáta getur verið mjög röng, því
stjórnin hefir ennþá enga tilkynn-
ing gefið um þetta. En það er eins
og það hvíli á meðvitund þjóðar-
innar, að þetta væri hæfilegur
stvrkur til eflingar herflotanum.
Vitanlega hefir stjórnarráð Bor-
dens rætt þetta mál með sér og
myndað fastákveðna stefnu í því ;
en hún verður ekki að fullu kunn-
gerð fyr en þingið kemur sáman í
næsta mánuði.
Mr. Monk veit því um þessa
stefnu og hyern einstakan lið henn-
ar, og það hefir hann viðurkent,
að þörfin til hjálpar sé brýn og að
því leyti hefir hann ekki á móti,
að styrkurinn verði vcittur.
hann heldur því fram, að
kvæmt fyrri ára stefnu
framan-
inni. Ilann sagði þá af sér ráð-
gjafastöðu, þegar Greenway-stjórn
in svifti hina katólsku trúbræður
hans þeirra sérstöku skólaréttind-
um. En hann hélt þingsæti sínu
jafnt eftir sem áður og studdi
Greenway stjórnina í öllum mál-
um, að undanskildu skólamálinu.
En hann fann sig tilneyddan, að
segja af sér ráðgjafastöðunni, til
jæss að losast við alla ábyrgð ai
stefnu Gerrnway stjórnarinnar í
því máli.
Eins er með Mr. Monk. Hann
heldur fullu vinfengi við Borden
stjórnina, hefir fylstu tiltrú til
hennar og veitir henni fvlgi sitt og
stuðning, að þessu eina atriði tind-
anteknu. Hann yfirgefur ráðgjafa-
embætti sitt með eftirsjá, en telur
sér ekki annað fært undir kring-
umstæðunnm.
Ennþá er óvíst, hver eftirmaður
hans verður i opinberra verka ráð-
gjafa embættinu, en líklegastur i
þá stöðu er talinn herra T. Chase
Casgrain, lögmaður ; mikilhæfur
maður, sem skipað hefir ráðgjafa-
stöðu í Quebec stjórninni og síðar
átt sæti í Ottawa þinginu. það
eitt er talið _víst, að hinn nýi ráð-
gjafi verði frá Quebec fvlki.
það eitt má fulh'rða um stefnu
Borden stjórnarinnar í herflotamál
inu, að hún er einráðin í þvi, aö
veita tafarlaust fullnægjandi styrk
til herflotadeildar alrikisins. Stjórn
in, sem fengið hefir frá brezku
stjórninni allar þær upplýsingar
um herflotamál hennar, sem
brezka stjþrnin gat látið í té, er
þess fullviss, að ekki sé ábyggi-
legt að tefja með styrkveitinguna ;
og jafnvel Mr. Monk hefir játað,
að hann viti, að ástandið Bret-
landi sé mjög alvarlegt og jafnvel
hættulegt, og aö hann nú hefði
fylgt stjórninni í þessu máli, ef
hann hefði ekki áður verið bundinn
loforði þvi, er hann hafði veitt
Quebec búum, að sjá til þess, að
málið yrði lagt undir atkvæði
Canada búa áður en þingið gerði
fullnaðarsamþykt um það. Mr.
Borden og hinir aðrir ráðgjafar
hans telja hins vegar óhjákvæmi-
legt, að bregða skjótt við með
styrkveitinguna.i
Um hermál Canada á sjó og
landi, sem sérstaks hluta rikisins,
er ennþá ekkert ákveðið til fulln-
ustu og verður að líkindum ekki
gert á }>essu komandi þingi, held-
ur verður það látið bíða næsta
árs. það er nauðsyn skyndihjálp-
ar, sem hið komandi þing fjallar
tim og úrskurðar um, en varanleg
framtíðar hermálastefna Canada
verður að biða síðari j)inga.
Málverk eftir Ásgrím
Jónsson.
þó að Ásgrímur hafi mest gert
af landslagsmyndum, þá hefir
| hanni þó engan veginn gengið fram
i hjá öðrum efnum. Hann hefir t. d.
| málað allmargar mvndir með efn-
j um úr þjóðsögunum íslenzku. Og
i rétt áður en ég fór hingað vestur
sá ég hjá honum altaristöflu, sem
væri prýði hverri kirkju. Hún var
j af “Fjallræðunni” og átti að fara
í Stóranúpskirkju.
Ég hefi hér heima hjá mér að
Gardar nokkur málverk eftir Ás-
grím, alt vatnslitamyndir, af ýms-
nm stærðum. Tók ég þær með
■ mér, ef vera kynni að selcjust hér
vestra. En óhægt er iim vik, þar
sem alt of dýrt yrði að hafa þær
til sýnis t. d. í Winnipeg, og þær
jæss utan ekki í rúmmum.
Vestur-íslendingar styðja frænd-
' ur sina austan hafsins i mörgu,
svo sem bókaútgáfu og fleiru, siem
fámennis og fátæktar vegna er erf-
itt að koma í framkvæmd. Mundu
j }>eir ekki líka st^'ðja vísirinn, sem
jhér er að spretta, til frekari vaxt-
' ar ? Og eru ekki fjölda margir
j þeir smekkmenn, og svo elskir að
j því, sem rammíslenzkt er, að þeir
j \-ildu kaupa mvndir Ásgríms, og
j liafa til prýði inni hjá sér ? Allar
'myndirnar 11 talsins mundu kosta
liðuga 300 dali. Eru eins og vita
má mismunandi stórar og dýrar.
J Og óhætt er að kaupa þær upp á
I það, að þar er sönn ,lis.t, því að
Ásgrímur hefir hvað eftir annað
haft myndir á sýningum í Dan-
mörku og Noregi, þar sem ekki
eru teknar nema mjög góðar
mvndir, og fengið lofsorð fvrir.
Sumir vilja ekki kaupa myndir
nema af því plássi, þar sem þeir
j hafa átt heima. En slíkt er versta
j hégilja. Listin er list, hvað sem
öðru líður, og hvað mundu menn
líka oftast nær þekkja þá staði,
j sem hanga á veggjunum inni hjá
þeim ? Og þeir, sem elska íslenzka
náttúrufegurð, njóta hennar jafnt,
hvar sem er á landinu. En myndir
Ásgríms eru mest af suður og
austurlandinu.
Elg vildi óska, að menn brygð-
ust nú vel við og keyptu mvndirn-
ar eins og þær leggja sig. það er
vel til, að það væri gróði að
kaupa þær allar saman, því að
varla er efi á, að myndir Asgríms
fara vonum bráðar upp tir því
hlæilega lága verði, sem þær eru
nú boðnar fyrir. Eig veit að mönn-
um þykir erfiðast að kaupa óséð.
En þeir sem geta komið því við,
geta fengið að sjá þær hér, og
mjög fús er ég á, að gefa allar
þær upplýsingar, sem mögulegt er,
hv-erjum, sem bréflega spyr um
þær.
Magnús Jónsson.
Gardar, N. D.
En
sam-
smni í
þessu máli og loforði hans til kjós-
enda sinna, að málið skyldi v-erða
lagt undir alþjóðaratkvæði áður
en þingið legði nokkurn fullnaðar-
úrskurð á það, — geti hann ekki,
af þessum ástæðum, haldið áfram
að vera ráðgjafi, sem ásamt með
hinum í stjórnarráðinu beri ábyrgð
á þessu fyrirkomulagi. Hins vegar
heldur hann áfram að eiga sæti í
þinginu, eftir sem áður, og að
fylgja Borden stjórninni að mál-
um. Sátt og samlyndi milli hans
og stjórnarinnar verður hér eftir
eins og verið hefir, að eins segir
hann ai sér ráðgjafastöðunni, til
þess að geta á þann hátt losast
við þá ábyrgð, sem hann annars
teldi á sér hvíia fyrir stefnu þá,
sem stjórnin hefir tekið í þéssu
máli.
Honum ferst í þessu eins og nú-
verandi dómara Pendergast fórst,
fvrir mörgum árum, þegar hann
var fylkisritari í Greenway stjórn-
Fram til skamms tima hafai ís-
um lendingar ekki lagt stund á netna
eina tegund listarinnar, skáldskap-
inn. þar hafa þeir heldur ekki ver-
ið eftirbátar annara. í fornöld var
nærri því sama að vera Islending-
ur og að vera skáld. Og loðað
hefir þaö við löngum síðan.
En nú í allra síðustu tíð hafa
nokkrir Íslendingar riðið úr garði
í þeim tilgangi, að brjóta leið nýj-
um tegundum listarinnar meðal
þjóðarinnar. Og er það vel farið.
Einn af þessum mönnum er As-
grírnur Jónsson.
Ekki ætla ég hér að rita æfi-
sögu Ásgríms, enda er mér hún
lítt kunn. Og heldur ekki hugsa ég
mér að skrifa ítarlega um hann.
Tilgangurinn er að eins sá, að
minna Vestur-íslendinga á þennan
brautryðjanda. Brautryðjendur
eiga að jafnaði erfitt uppdráttar.
það er svo eldgamall sannleikur,
að undur má heita, hve lítið hann
hefir getað bætt kjör þeirra enn.
Og ætli það sé ekki einmitt það,
sem fram að þessu hefir bælt nið-
ur viðleitni í þessa átt, að hverj-
um manni hafi verið ljóst það
stríð og erfiðleikar, sem hún
mundi kosta. þjóðin lítil og fátæk,
og þó annað, sem meiru veldur,
en það er skortur á áhuga á þess-
um efnum og skortur á {ækkingu
á því, hve mikilsvirði það er.
það mun óhætt að segja, að As-
grímur sé mestur málari, sem Is-
lendingar hafa átt. Hann hefir
næmt auga fvrir náttúru landsins,
viðkvæmt og öflugt imyndunarafl
og örugga hönd. Mest hefir hann
gert af landslagsmvndum, og þar
komist lengst að minni hvggju.
í seinni tíð hefir hann mest málað
með vatnslitum og náð afarmikl-
um fimleika í meðferð þeirra.
Hvort sem hann vill sýna öldu-
gang á sjó, skrúðgrænar hlíðar,
læljandi fossa og straumfall eða
hátignarlega jökla t>g fannbungur,
alt leikur það í höndunum á hon-
iim. Og það er rammíslenzkt alt
saman, eins og Ásgrimur sjálfur.
það kemur íslenzkur gustur móti
manni, jafnvel þó að maður sé
staddur hér vestur f Nýja heimin-
um, frá myndum Asgríms.

Fréttir.
— Skotvopnabúr mikið í Cali-
forníu brann til ösku þann 18. þ
m., og er skaðinn metinn fullar 4
milíónir dollars. Meðal annars
sem eyðilagðist þar, voru 60 þús-
und rifflar og 12 milíónir liring-
ferðir af riffilkúlum. þess er getið
til, að rafmagnsvírar hafi á ein-
hvern hátt tengst saman í bvgg-
ingunni, og við það hafi eldurinn
kviknað. En ilt varð til björgunar
vegna þess, að við eldinn sprungu
riffilkúlurnar, svo að mesta hætta
var að vinna þar í nánd.
—' Fjártjón af eldum í Banda-
ríkjunum og Canada í sept. sl.
varð 13,750,000 dollars ; en að eins
$11,250,000 í sept. siðasta ár, og
síðan í janúar sl. hafa eldarnir
gert 177 milión dollara tjón.
— Grand Trunk Pacific Rlagið
ætlar að byggja hótel í Regina,
sem á að kosta milíón dollars. —
Svipuð hótel verða og bygð í
Moose Jaw og Saskatoon, að eins
nokkuð kostbærari, eða u,m ljá
milíón dollars hvert.
— Sala á yfir 7 hundruð full-
kynjuðum nautgripum var haldin í
London á Englandi þann 15. þ. m.
Sölu þessa sóttu menn frá Frakk-
landi, þýzkalandi, Canada og víðs-
vegar að frá Bretlandi. Gripirnir
voru af stutthyrningakyni og seld-
ust háu verði. Eitt Aberdeenshire
uaut og kálfur seldust fyrir $7,750
og sjö hundruð aðrir gripir seldust
að jafnaði á $2,800 hver gripur,
eða sama sem 10% þúsund krónur
hver gripur.
— Svo var þokan dim á göt-
um Lundúnaborgar þann 15. þ. m.,
að sveit manna með kyndla varð
að fylgja konunginum til þess að
visa honum leið á leikhús eitt, sem
hann varð að sækja þann> dag,
laust eftir hádegið.
— George Landsbury, einn af
helztu leiðtogum verkamanna á
Englandi og þingmaður Sósíalista
þar í landi, hefir gefið út áskorun
til verkamanna, að styðja af öll-
ám mætti að því, að konum veit-
ist jafnrétti við karla.
EINSDÆMA YFIRHAFNASALA
UNDRAYERT YERÐGILDI
ÓYIÐJAFNANLEGT
YFIRFRAKKINN
SEM I>ÉR
LÍKAR
Það er auðvelt að tilgreina
prísa, en að sjá með eigin augum
vörurnar mun sannfæra ykkur
að önnur eins vildarkjör eru
hvergi annarstaðar boðin í borg-
inni.
Yíirhafnirnar eru allar búnar til úr þykku
ULLAR KLÆÐI, Melton, Beaver, og úr Ulster-
efni, sem hver og einn sér strax að eru ágæt.
Yfirfrakkarnir verða saumaðir ettir máli,
með hverju því lagi sem yður þóknast fyrir
aðeins $18.00. Yanaverð hefir verið $30 til $35
Komið og sjáið vörur vorar, sko:ið þær og reynið á hvern
hátt sem yður líkar, og þér munuð sannfœrast að vér bjóðum
undraverð kjör.
OG YFIRHAFNA TÍMINN ER NÚ KOMINN
E V A N S—T H E
328 Portage Ave.
TAILOR
Cor. Edmonton
Phone MAIN 7392
Til Grikklands.
Mrs. Peter Leaded.
Fáa mun hafa grunað, þegar
Balkanstríðið hófst, að tslending-
ar austan hafs eða vestan yrðu
riðnir við það á nokkurn hátt.
Fyrst var það, að sá ófriður virt-
ist þeim harla fjarskyldur, og svo
hitt, að hernaðarhugurinn hefir
lítt gert vart við sig hjá landan-
um hin síðustu áriu, nema ef
nefna skal, er Jón Stefánsson fór
í Filipseyja stríð í her Banda-
manna.
það er víst éina dæmið um hern-
aðarþátttöku íslendinga þennan
hinn síðasta aldarfjórðung, að
minsta kosti.
Um þátttöku íslenzka kvenfólk.v
ins í hernaði hefir ekki heyrst svo
öldum skiftir, — fyr en nú.
Núna þessa síðustu dagana hefir
sú fregn flogið sem eldur í sinu um
gjörvalt Canada-veldi, að ung al-
íslenzk stúlka, héðan frá Winnipeg,
væri á förum til Grikklands, og
ætlaði að gerast þar Rauðakross-
hjúkrunarkona meðan á stríðinu
stæði.
Fregn þessi þótti merkileg, og
varð Winnipeg blöðunum tíðrætt
um þessa hugprúðu stúlku, er í
þessa glæfraför færi. þau fluttu
mynd hennar og æfiágrip og viður-
kendu hana sem íslending.
En hver er hún þessi stúlka, sem
legst þetta undir höfuð ?
Hún heitir Friðrika Fjóla og er
fædd hér í Winnipeg 3. nóv. 1894,
og er hún því tæpra 18 ára. For-
sem þeir fanga.
það þarf því hugrekki til að tak-
ast á hendur hjúkrunarstarfsemi
þar, og að framandi stúlka skuli
bjóða sig sjálfviljug til slíkra
starfa mun fátítt, og má því segja
að Fjóla sýni hér bæði hugrekki
og lofsverða göfugmensku.
1 mörgu verður Grikklandsför
hennar æfintýri, og það eru ein-
mitt æfintýrin, sem þessi i unga
landa vor elskar. Hþnni mun
marpt nýstárlegt bera fyrir augu,
og hætturnar og örðugledkarnir,
sem bíða hennar, æsa einmitt æfin-
týralöngundna.
En lofsvert er það engu að síð-
ur af jafn ungri konu, að yfirgefa
lieimili og ættingja til að fylgjast
með manni sínum til framandi
lands, þar sem stríð geysar í al-
gleymingi, og ætla sjálf að leggja
lið sitt fram.
Fjóla á lofsorð fyrir, og munu
j allir landar óska henni góðs geng-
is í hinu göfuga starfi hennar og
heillar afturkcxmu til Canada.
eldrar hennar voru alíslenzk ; hét
faðirinn Stefán Ólafsson og var
ökumaður hér í borginni ; en móð-
irin heitir Jóbanna María. Á barns
aldri misti Fjóla (svo ,er hún vana-
lega kölluð) föður sinn, og giftist
móðir hennar nokkru síðar núver-
andi manni sinrnn Zophonías Thor-
kelsson, sögunarmanni, að 738 Ar-
lington st. hér í borg. Hjá móður
sinni og stjúpa ólst svo Fjólai upp,
þar til hún var rúmlega sextán
ára, þá yfirgaf hún þau og jafn-
framt Winnipeg og fluttist vestur
til Calgary. Nú ætlaði hún að
vinna fyrir sér sjálf og ryðja sér
braut meðal framandi fólks.
1 Calgary kyntist hún svo manni
einum griskum, er Pétur Leaded
kallast ; var hann rakari þar í
borginni og talinn nýtur maður.
Kinnningsskapur þeirra leiddi til
ásta og hjónabands, og fór sú há-
tíðlega athöfn fram 2. október sl.
eða fyrir rúmum 3 vikum.
Fjóla er því nú Mrs. Pétur
Leaded.
þau höfðu því að eins verið gift
í fáa daga, er sú fregn barst út i
um heiminn, að stríð væri komið |
á Balkanskaganum og að Grikkir i
væru ein af bandaþjóðunum gegn j _____
Tyrkjum. j Dr. Frederick A. Cook, pólfarinn
Grikkland krafðist allra sona frægi, flutti fyrirlestur í Congrega-
sinna í stríð, og Pétur Leaded á-j tional kirkjunni hér í borg 4 föstu-
leit það skvldu sina að værða við j dagskveldið var, um ferð sína til
því kalli, þo honum þætti það ilt, j norðurheimskautsíns og fund þess.
nýkvonguðum manninum,> því hina j Hann lýsti ferð sinni þangað norð-
ungu konu sina varð hann auðvit- ur ekki að eins með orðum, held-
að að skilja eftir. þvi lítt hugs-j nr einnig með myndum. Ekki
andi var, að hún myndi vilja fylgja j kvað hann kuldann það versta,
honum í slíka svaðilför. j sem pólfarar yrðu við að búa þar
En raunin varð nú önnur. Fjóla J nvrðra, heldur náttmyrkrið; sagði
aftók með öllu, að verða skilin j þar vera 4 mánaða nótt.
Hann kvað flesta pólfara hafa
viðurkent fund sinn, og játað
mestan hluta af sögu sinni réttan,
að eins væru þeir í vafa um líónn
hluta hennar.
Hörðum orðum fór hann um
Peary ; kvað hann hafa stolið frá
sér 25 þúsund dollara virði af mat-
vælum og öðrum útbúnaði þar
nyrðra og með þeim ásetningi, að
Dr. Cook í Winnipeg.
eftir, og kvað það skyldu sína, að
fvlgja manni sínum hvert á enda
veraldar sem væri, og verða hon-
um og hans að því liði, semi hún
frekast gæti.
Og bóndi hennar varð himin-
glaður vfir þessarl ákvörðun henn-
ar, og nú var það ráðið, að hún
færi með honum til Grikklands og
gengi í hjúkrunarkvennasveit
Rauðakrossins, og hjálpaði þannig j svelta sig í hel. Sem dæmi þess,
hinum un?u dætrum Grikklands til I hve Peary væn tilfinningarlaus,
að lina þjáningar þeirra, sem særð- | kvað Dr. Cook hann hafa yfirgefið
ust í orustum og vekja þá aftur j 2 börn, sem hann ætti þar nyrðra,
til lífsins. } í algerðu greinarleysi. Annars
Menn verða að hafa það hugfast kvaðst hann ekki ætla að kasta
að það er engin sældaræfi, sem
hjúkrunarkonurnar eiga hjá Bal-
kanþjóðunum, og hættan, að lenda
í greipum Tyrkja er alt af yfirvof-
andi, og eru þeir þektir að því, að
hlífa hvorki körlum eða konum,
skugga á nokkurn mann, heldur
værf hann í þessari fyrirlestrarferð
í sjálfsvarnarskyni og til þess að
biðía alþýðu fólks að festa trúnað
á sögu sinni um það, að hann hafi
fundið norðurhei'mskautið.